Tema: Letërsia shqipe për fëmijë dhe Objekti i saj. ~ Detyra Kursi Shqip

Tema: Letërsia shqipe për fëmijë dhe Objekti i saj.

Situatë hyrëse:

Pyetja në një tekst të gjuhës amtare. “A ju pëlqen Harry Potter?”

Përgjigja e marrë nga nxënësit: “JO”.

Pyetje dhe konstatim rreth dukurisë:

1- Pse nuk e pëlqenin këta fëmijë?

2- Libri më i shitur për fëmijë

A- Ky libër nuk përshtatej me moshën e tyre.

B- Ky libër nuk kishte objektin e duhur referues për moshën e tyre

Referimi: Objekti i letërsisë për fëmijë.

Ku na shpie kjo temë: në disa pyetje - tema

Duhet të dimë më parë:

· Pyetjet që lindin sot.

a- Ç’ është letërsia?

Çdo të thotë të shkruash?
Të përdorësh gjuhën, dallimi me pikturën.

b- Përse shkruajmë?

Konceptimi si :

Ikje
Zbulim
Të ndjerët i rëndësishëm në raport me botën .

Situatë 2: Fabula: mjeshtri dhe piktori, i cili e pyet mjeshtrin; deri kur do të punoj mbi këtë pikturë- deri atëherë kur të thuash;unë e kam bërë këtë?!

Disktutim rreth përkufizimit

Shkrimtari si projektues,
Lidhja midis të shkruarit dhe të lexuarit
Në emër të lirisë

c- Për kë shkruajmë?

Për lex universal
Për elitë
Për grupmosha….njeriu i nderuar
Shijaç funksioni censurues.

d- Gjendja shkrimtar -lexues

Sa lloj letërsie kemi?
A ka rëndësi mosha kur flasim për letërsinë?
Koncepti i lexuesit.
Lexuesit e rritur. Lexuesit e rinj (shembulli i vetes që fëmijë lexoja letërsi të rritur)
koment; pse ndodh kështu?

1- C’është letërsia për fëmijë

· Formulimi

· Konstatimet në kohë

· Vështrimi panoramik

· Letërsia për fëmijë sot

2- Objekti i letërsisë për fëmijë.

· Kujtesë:

· Objekti i letërsisë ( termi letërsi- litera-shkronjë-që e nënkupton letërsinë si diçka të shkruar.

· Objekti është i lidhur me; njeriun, botën.

· Lidhja me dijet e tjera, histori, filozofi, shkenca, feja, etj. Letërsinë e dallon nga të tjerat trillimi artistik. Psh një roman historik nga një libër historie.

· Dallimi

· Gjuha.

· Platoni për Letërsinë: një ndjenjë në dëm të arsyes.( përjatimi nga shteti i tij i poetëve).

· Letërsia e angazhuar

· Letërsia dhe funksioni shoqëror

· Letërsia dhe funksioni etik

· Gjendja frymëzuese

· Funksioni estetik

3- Ndarja në letërsi për të rrirur dhe në letërsi për fëmijë.

· Grupimet më të mëdha

· Letërsi për të rritur dhe letërsi për fëmijë

· ( A duhet të jetë më vete let për fëmijë?)

· ( A egziston një letërsi e tillë?)

· Dy mendime të ndryshme: pro dhe kundër.

· Mohimi

· Pohimi (po),por si letërsi e vogël (koment: atëherë pse nuk studiohet veçantë edhe letërsia feministe?)

· Emërtimi si letërsi naïve, e parëndësishme, e dorës së dytë, paraletërsi.

· { Lind pyetja: si do të quhej folklori, si paraletërsi e gjithë letërsisë?)

· Emërtime të tjera.

· Letërsi magjike, letërsi e mrekullisë.

· Diskutime në Shqipëri: B. Dedja: Ajo që në nënsistem me fabulat e Ezopit, Fedrit, La Fontenit,në shekullin XVIII-XIX, Letërsia për fëmijë u kthye në një sistem të pavarur artistik, me veprat e Sh. Perosë, Andersenit, Vëllezërit Grim, Pushkinit, si shtet i pavarur në sistemin e botës së arteve.

· Grupimi në bazë të karakteristikave kryesore (rëndësi i kushtohet rëndësisë së madhe, që ka faza e fëmijërisë në formimin e njeriut).

· Grupimi në bazë të treguesve dallues:

· Gjuha dalluese.

· Tematika.

- Mëvetësia dhe problemet e saj

a- Koncepti i mëvetësisë me çfarë është i lidhur

b- Mëvetësia si ndarje

c- Mëvetësia si shmangie

d- Mëvetësia si performancë specifike

- Emërtimi i kësaj letërsie si paraletërsi

a- Paraletërsi

b- Letërsi naïve (Tomi dhe Xherri)

c- Letërsi e dorës së dytë

d- Letërsi inferiore

- Ç’është letërsia për fëmijë

· Thënie nga autorë të ndryshëm

· XH. Rodari, Pol Hezërd,

Xhuzepe Fanculli, Luixhi Santuci etj. faqa 10 A. Bishqemi

· Analizo faktin që gjithmonë i është kushtuar vëmendje nga shoqëria të vegjëlve, edukimit të tyre.

· Letërsia si ushqimi i të vegjëlve

· Shiko “Poetika” e Aristotelit

· Cfarë u tregohet fëmijëve për argëtim, kur janë të vegjël është letërsi për fëmijë; përralla, gjëza, këngë e fabula. Por edhe vjersha dhe pjesë nga letërsia për të rritur.p.sh. Naim Frashëri, Poradeci, Noli, etj.

· Termi; Letërsi fëminore nuk mund të shprehemi kështu sepse nuk janë duke shkruar vocërrakët për veten.

· Po kështu në letërsinë për të rritur, ka personazhe fëmijë, por kjo nuk do të thotë që është shkruar për fëmijët

· Përkufizimi fq. 13. (Hyrje në teorinë e letërsisë)

· Letërsia si lektyrë shkollore

· Letërsia për fëmijë dhe për të rinj

· Lexim për fëmijë

Punë praktike: lexo diçka nga letërsia për fëmijë. Perceptim i lirë

- Objekti

· Fëmijët

· Formojë shijen estetike

· Stili

· Gjuha

· Gjithçka që na rrethon (realiteti objektiv) është objekt i letërsisë për fëmijë. Shpjego realitet objektiv.

· Semiotika dhe lexuesi si pjesë e saj fq.14.kodet dhe tekstet, kuptimi dhe kultura.

· ( kodi kulturor, shoqëror, social, gjuhësor, stilistik, retorik.)

· Objekt i kësaj letërsie nuk mund të jetë ndërtekstorësinë( 16 rrokëshi i Lasgushit e çon lexuesin te vepra Bagëti dhe Bujqësi e Naim Frashërit).

· Nuk i referohet memorizimit të historisë

· Letrësia si art i autorit dhe si art i lexuesit (vlen të diskutohet).

· Lidhjet teks (kuptimi, tërësia e kuptimeve, (lexuesi si zbulues) - të lexuarit (mënyra).

· Teksti është bartës i kuptimit dhe veprim i komunikimit. Tërësi kuptimesh e kthyer në fjalë.Thënia e Roland Bartit: Të lexuar do të thotë të jemi të detyruar të dekodojmë një mesazh, që ka qenë i koduar nga një tjerët.

· Lexuesi si subjekt i artit të leximit. Kështu shohim lidhjen lexues fëmijë- kuptim i drejpërdrejtë.

· Cfarë kap një fëmijë (subjektin) dhe alegorinë. Strukturimi i fëmijës sipas Piaget (mendimi kritik)

· Pjesa e njohur: Ivani dhe Lëkura e Fokës, vazhdimi i pjesës. Çfarë ndodh? Fëmija fillon të strukturojë rreth klasës së tretë ose të katërt.

· Të shkruash për një fëmijë: dy të dhëna në faqen 15.

· Letërsia e vërtetë për fëmijë është ajo që e pëlqen në të vërtetë çdo moshë: Kujtojmë Tomi dhe Xherri, Simsonët e famshëm, etj.

· Horizonti i Pritjes( trajtimi i Veprës së Xh. Suift: Udhëtimet e Guliverit). fq. 16-17.për çfarë u shkrua në të vërtetë (Anglinë e kohës, vitet 1700, mbretëresha Ana, aludimet për partitë sistemin politik, papistët, sistemin e shkollimit dhe të edukimit të liliputëve etj. U pëlqye atëherë nga të rriturit. Sot ai pëlqehet nga fëmijët për fabulën dinamike.

· Rikthehu te Harry Potteri.

· Suedezi; Galtung dhe Portokalli fluturues.

4- Ndarja e Letërsisë sipas grupmoshave

- Tri nivele

- Niveli fillestar

Ndarja në grupmosha

a- Mëvetësia.

b- Identiteti.

c- Egzistenca.

d- Periodizimi në mosha.

e- Parashkolloret 3-6 vjeç.

f- Shkollorët e vegjël 6-7, 11-12.