Tema: Letërsia shqipe për fëmijë dhe Objekti i saj.

Tema: Letërsia shqipe për fëmijë dhe Objekti i saj.

Situatë hyrëse:

Pyetja në një tekst të gjuhës amtare. “A ju pëlqen Harry Potter?”

Përgjigja e marrë nga nxënësit: “JO”.

Pyetje dhe konstatim rreth dukurisë:

1-   Pse nuk e pëlqenin këta fëmijë?

2-   Libri më i shitur për fëmijë

A-   Ky libër nuk përshtatej me moshën e tyre.

B-  Ky libër nuk kishte objektin e duhur referues për moshën e tyre

Referimi: Objekti i letërsisë për fëmijë.

Ku na shpie kjo temë: në disa pyetje - tema 

Duhet të dimë më parë:

·         Pyetjet që lindin sot.

a-  Ç’ është letërsia?

• Çdo të thotë të shkruash?
• Të përdorësh gjuhën, dallimi me pikturën.

b-  Përse shkruajmë?

Konceptimi si :

• Ikje
• Zbulim
• Të ndjerët i rëndësishëm në raport me botën .

Situatë 2: Fabula: mjeshtri dhe piktori, i cili e pyet mjeshtrin; deri kur do të punoj mbi këtë pikturë- deri atëherë kur të thuash;unë e kam bërë këtë?!

Disktutim rreth përkufizimit

• Shkrimtari si projektues,
• Lidhja midis të shkruarit dhe të lexuarit
• Në emër të lirisë

 c-  Për kë shkruajmë?

• Për lex universal
• Për elitë
• Për grupmosha….njeriu i nderuar
• Shijaç funksioni censurues.

 

d-  Gjendja shkrimtar -lexues

• Sa lloj letërsie kemi?
• A ka rëndësi mosha kur flasim për letërsinë?
• Koncepti i lexuesit.
• Lexuesit e rritur. Lexuesit e rinj (shembulli i vetes që fëmijë lexoja letërsi të rritur)
• koment; pse ndodh kështu?

1-  C’është letërsia për fëmijë

·         Formulimi

·         Konstatimet në kohë

·         Vështrimi panoramik

·         Letërsia për fëmijë sot

2-  Objekti i letërsisë për fëmijë.

·         Kujtesë:

·         Objekti i letërsisë ( termi letërsi- litera-shkronjë-që e nënkupton letërsinë si diçka të shkruar.

·         Objekti është i lidhur me; njeriun, botën.

·         Lidhja me dijet e tjera, histori, filozofi, shkenca, feja, etj. Letërsinë e dallon nga të tjerat trillimi artistik. Psh një roman historik nga një libër historie.

·         Dallimi

·         Gjuha.

·         Platoni për Letërsinë: një ndjenjë në dëm të arsyes.( përjatimi nga shteti i tij i poetëve).

·         Letërsia e angazhuar

·         Letërsia dhe funksioni shoqëror

·         Letërsia dhe funksioni etik

·         Gjendja frymëzuese

·         Funksioni estetik

3-  Ndarja në letërsi për të rrirur dhe në letërsi për fëmijë.

·         Grupimet më të mëdha

·         Letërsi për të rritur dhe letërsi për fëmijë

·         ( A duhet të jetë më vete let për fëmijë?)

·         ( A egziston një letërsi e tillë?)

·         Dy mendime të ndryshme: pro dhe kundër.

·         Mohimi

·         Pohimi (po),por si letërsi e vogël (koment: atëherë pse nuk studiohet veçantë edhe letërsia feministe?)

·         Emërtimi si letërsi naïve, e parëndësishme, e dorës së dytë, paraletërsi.

·         { Lind pyetja: si do të quhej folklori, si paraletërsi e gjithë letërsisë?)

·         Emërtime të tjera.

·         Letërsi magjike, letërsi e mrekullisë.

·         Diskutime në Shqipëri: B. Dedja: Ajo që në nënsistem me fabulat e Ezopit, Fedrit, La Fontenit,në shekullin XVIII-XIX,  Letërsia për fëmijë u kthye në një sistem të pavarur artistik, me veprat e Sh. Perosë, Andersenit, Vëllezërit Grim, Pushkinit, si shtet i pavarur në sistemin e botës së arteve.

·         Grupimi në bazë të karakteristikave kryesore (rëndësi i kushtohet rëndësisë së madhe, që ka faza e fëmijërisë në formimin e njeriut).

·         Grupimi në bazë të treguesve dallues:

·         Gjuha dalluese.

·         Tematika.

-  Mëvetësia dhe problemet e saj

a- Koncepti i mëvetësisë me çfarë është i lidhur

b- Mëvetësia si ndarje

c- Mëvetësia si shmangie

d- Mëvetësia si performancë specifike

-  Emërtimi i kësaj letërsie  si  paraletërsi

a-   Paraletërsi

b-   Letërsi naïve (Tomi dhe Xherri)

c-    Letërsi e dorës së dytë

d-   Letërsi inferiore

-          Ç’është letërsia për fëmijë

·         Thënie nga autorë të ndryshëm

·         XH. Rodari, Pol Hezërd,

              Xhuzepe Fanculli, Luixhi Santuci etj. faqa 10 A. Bishqemi

·         Analizo faktin që gjithmonë i është kushtuar vëmendje nga shoqëria të vegjëlve, edukimit të tyre.

·         Letërsia si ushqimi i të vegjëlve

·         Shiko “Poetika” e Aristotelit

·         Cfarë u tregohet fëmijëve për argëtim, kur janë të vegjël është letërsi për fëmijë; përralla, gjëza, këngë e fabula. Por edhe vjersha dhe pjesë nga letërsia për të rritur.p.sh. Naim Frashëri, Poradeci, Noli, etj.

·         Termi; Letërsi fëminore nuk mund të shprehemi kështu sepse nuk janë duke shkruar vocërrakët për veten.

·         Po kështu në letërsinë për të rritur, ka personazhe fëmijë, por kjo nuk do të thotë që është shkruar për fëmijët

·         Përkufizimi fq. 13. (Hyrje në teorinë e letërsisë)

·         Letërsia si lektyrë shkollore

·         Letërsia për fëmijë dhe për të rinj

·         Lexim për fëmijë

Punë praktike: lexo diçka nga letërsia për fëmijë. Perceptim i lirë

-    Objekti

·         Fëmijët

·         Formojë shijen estetike

·         Stili

·         Gjuha

·         Gjithçka që na rrethon (realiteti objektiv) është objekt i letërsisë për fëmijë. Shpjego realitet objektiv.

·         Semiotika dhe lexuesi si pjesë e saj fq.14.kodet dhe tekstet, kuptimi dhe kultura.

·         ( kodi kulturor, shoqëror, social, gjuhësor, stilistik, retorik.)

·         Objekt i kësaj letërsie nuk mund të jetë ndërtekstorësinë( 16 rrokëshi i Lasgushit e çon lexuesin te vepra Bagëti dhe Bujqësi e Naim Frashërit).

·         Nuk i referohet memorizimit të historisë

·         Letrësia si art i autorit dhe si art i lexuesit (vlen të diskutohet).

·         Lidhjet teks (kuptimi, tërësia e kuptimeve, (lexuesi si zbulues) - të lexuarit (mënyra).

·         Teksti është bartës i kuptimit dhe veprim i komunikimit. Tërësi kuptimesh e kthyer në fjalë.Thënia e Roland Bartit: Të lexuar do të thotë të jemi të detyruar të dekodojmë një mesazh, që ka qenë i koduar nga një tjerët.

·         Lexuesi si subjekt i artit të leximit. Kështu shohim lidhjen lexues fëmijë- kuptim i drejpërdrejtë.

·         Cfarë kap një fëmijë (subjektin) dhe alegorinë. Strukturimi i fëmijës sipas Piaget (mendimi kritik)

·         Pjesa e njohur: Ivani dhe Lëkura e Fokës, vazhdimi i pjesës. Çfarë ndodh? Fëmija fillon të strukturojë rreth klasës së tretë ose të katërt.

·         Të shkruash për një fëmijë: dy të dhëna në faqen 15.

·         Letërsia e vërtetë për fëmijë është ajo që e pëlqen në të vërtetë çdo moshë: Kujtojmë Tomi dhe Xherri, Simsonët e famshëm, etj.

·         Horizonti i Pritjes( trajtimi i Veprës së Xh. Suift: Udhëtimet e Guliverit). fq. 16-17.për çfarë u shkrua në të vërtetë (Anglinë e kohës, vitet 1700, mbretëresha Ana, aludimet për partitë sistemin politik, papistët, sistemin e shkollimit dhe të edukimit të liliputëve etj. U pëlqye atëherë nga të rriturit. Sot ai pëlqehet nga fëmijët për fabulën dinamike.

·         Rikthehu te Harry Potteri.

·         Suedezi; Galtung dhe Portokalli fluturues.

4-   Ndarja e Letërsisë sipas grupmoshave

-          Tri nivele

-          Niveli fillestar

Ndarja në grupmosha

a-   Mëvetësia.

b-   Identiteti.

c-    Egzistenca.

d-   Periodizimi në mosha.

e-   Parashkolloret 3-6 vjeç.

f-     Shkollorët e vegjël 6-7, 11-12.

g-   Shkollorët e rinj 11-12 15-16.

h-   Mendime mbi moshën shkollore.

i-     Dikur fq. 18. sot mendime të ndryshme.

Trashëgimia në nëndarje shih faqen 19- 30

-          Trashëgimia

-          Thënie të ndryshme

-          Didaktë

-          Andersen, përralla

-          Humori, Gorki për këtë dhe për konfliktin në këtë lloj letërsie.