BASHKIMI EVROPIAN- RRUGA E SHQIPRISE PER NE BASHKIMIN EVROPIAN

BASHKIMI EVROPIAN

Çfarë është BE-ja?
Bashkimi Evropian është një partneritet unik politik dhe ekonomik mes 27 shteteve demokratike evropiane që synojnë paqen, prosperitetin dhe lirinë për 500 milionë qytetarët e tyre në një botë më të sigurt dhe më të drejtë.

Është strukturë që zhvillohet në mënyrë konstante dhe që nuk ka ndonjë precedent të mëparshëm. Legjislacioni primar i BE-së janë traktatet e nënshkruara mes shteteve anëtare. Këto traktate përcaktojnë politikat themelore të BE-së, themelojnë strukturën e saj institucionale si dhe kompetencat dhe procedurat legjislative. Disa prej traktateve kryesore janë: Traktati i Romës për themelimin e Komunitetit Ekonomik Evropian (1957), Akti i Vetëm Evropian (1986), Traktati i Mastrihtit (1992), Traktati i Amsterdamit (1997) dhe Traktati i Lisbonës (2007).
Institucionet kryesore të BE-së janë: Parlamenti Evropian, Këshilli Evropian, Këshilli i Bashkimit Evropian dhe Komisioni Evropian.

Historia   e B.E

Guri i themelit për krijimin e Bashkimit Evropian u vendos nga Ministri i Jashtëm Francez, Robert Schuman, në deklaratën e tij të 9 majit të vitit1950, në të cilën ai parashtroi idenë e përpunuar më parë me Jean Monnet për bashkimin e industrive evropiane të qymyrit dhe çelikut. Sipas tij, kjo do të përbënte një nismë historike për ndërtimin e një “Evrope të organizuar dhe vitale”, pa të cilën paqja në botë do të ishte e pamundur. Plani Schuman u bë realitet me nënshkrimin në Paris të Traktatit Themelues të Komunitetit Evropian të Qymyrit dhe Çelikut më 18 prill të vitit1951. Në nënshkrimin e traktatit merrnin pjesëG jermania,Franca,Belgjika,Italia,Holanda dheLuks emburgu. Një tjetër zhvillim i rëndësishëm erdhi disa vjet më vonë me Traktatet e Romës, të 25 marsit të vitit1957, të cilat krijuan Komunitetin Ekonomik Evropiandhe Komunitetin Evropian të Energjisë Atomike (EUROATOM). Këto komunitete filluan nga puna me hyrjen në fuqi të traktateve më 1 janar të vitit1958. Krijimi i Bashkimit Evropian me Traktatin e Mastrihtit shënoi një hap te mëtejshëm në rrugën e bashkimit politik të Evropës. Megjithëse ky traktat u nënshkrua më7 shkurt të vitit 1992, një numër pengesash gjatë procesit të ratifikimit (miratimi nga qytetarët eD animarkës vetëm pas një referendumi të dytë ; procesi gjyqësor në Gjermani për deklarimin antikushtetues të miratimit) bënë që Traktati të mos hynte në fuqi deri më 1 nëntor të vitit1993. Traktati i Mastrihtit i referohet vetvetes si “një fazë e re në procesin e krijimit te bashkimit akoma më të ngushtë ndërmjet popujve të Evropës”. Krahas një numri ndryshimesh për Traktatet e Komunitetit Evropian dhe Euroatomit, ai përmban edhe instrumentin për krijimin e Bashkimit Evropian - procesi për krijimin e së cilit ende konsiderohej si i papërfunduar. Traktati përbën hapin e parë në rrugën drejt krijimit të një sistemi kushtetues Evropian, në të cilin do të përfshihen edhe vetë komunitetet. Bashkimi Evropian mori një zhvillim të mëtejshëm me Traktatin e Amsterdamit i cili u nënshkrua me 1 tetor të vitit1997 dhe hyri në fuqi më 1 maj të vitit1999 pas ratifikimit nga të gjitha shtetet anëtare. Traktati i Amsterdamit ka modifikuar përmbajtjen e Traktatit të Mastrihtit në pesë fusha kryesore :

liria, siguria dhe drejtësia,

qytetaria e Bashkimit,

politika e jashtme,

institucionet e BE-së   ….Gjate samitit të Nicës më 7-11 dhjetor2000, kryetarët e shteteve dhe tëqeverive si dhe ministrat e jashtëm të shteteve anëtare, pas një maratone të gjatë bisedimesh, ranë dakord për miratimin e një kushtetute për Bashkimin Evropian. Traktati i Nicës përmban dispozita mbi ndarjen e pushteteve dhe procedurat vendimmarrëse të BE-së. Traktati u miratua në mënyrë përfundimtare nga qeveritë e shteteve anëtare më26 shkurt të vitit 2001, datë kur u nënshkrua nga ministrat e jashtëm. Pas kësaj, hyri në fuqi më 1 shkurt 2003, pas ratifikimit nga parlamentet e të gjitha shteteve anëtare

Parlamenti Evropian ..  

Parlamenti Evropian është asambleja e përfaqësuesve e qytetarëve të Bashkimit Evropian. Që prej vitit 1979 zgjedhjet parlamentare janë bërë me votim të drejtpërdrejtë, të shpërndarë ndërmjet Shteteve Anëtare sipas popullsisë së tyre.

Parlamenti Evropian ushtron këto funksione themelore: merr në konsideratë propozimet e Komisionit dhe bashkë me Këshillin merr pjesë në procesin ligjvënës në disa raste si bashkë-ligjvënës me anë të procedurave të ndryshme (procedura e vendimmarrjes së përbashkët, e bashkëpunimit, dhe e pëlqimit);  kontrollon veprimtaritë e Bashkimit Evropian aprovimit të emërimit të Komisionit (dhe ushtrimit të mocioneve të mosbesimit) si dhe me anë të pyetjeve me shkrim dhe me gojë që mund t'i parashtrojë Komisionit dhe Këshillit;  ndan kompetencat me Këshillin në votimin e buxhetit vjetor, duke e miratuar ose rrëzuar buxhetin në tërësi dhe mbikëqyrur zbatimin e tij;  emëron Avokatin e Popullit (Ombudsmanin) i cili është i autorizuar për të marrë ankesa nga qytetarët e Bashkimit Evropian në lidhje me keqadministrimin në veprimtaritë e institucioneve dhe organeve komunitare.  Traktati i Nisës, i cili hyri në fuqi në 1 shkurt 2003, rriti rolin e Parlamentit si ligjvënës duke e shtrirë procedurën e vendimmarrjes së përbashkët dhe i dha Parlamentit Evropian të drejtën për të ngritur padi para Gjykatës së Drejtësisë të Bashkimit Evropian me të njëjtat kushte si institucionet e tjera.  Parlamenti Evropian përbëhet nga 785 deputetë, të zgjedhur me votim të drejtpërdrejtë nga qytetarët e shteteve anëtare, një herë në pesë vjet. Parlamenti Evropian i zhvillon punimet e tij në Francë, Belgjikë dhe Luksemburg. Sesionet plenare mujore zhvillohen në Strasburg (selia e Parlamentit Evropian). Takimet e komiteteve parlamentare dhe çdo takim plenar shtesë zhvillohet në Bruksel, ndërsa Luksemburgu është qendra e administratës së Parlamentit (Sekretariati i Përgjithshëm).

Këshilli i Bashkimit Europian

Këshilli i Bashkimit Evropian është institucioni kryesor vendimmarrës i Bashkimit. Përbëhet nga ministrat e 27 Shteteve Anëtare. Çdo Shtet Anëtar mban drejtimin e Këshillit për një periudhë 6 mujore. Secili prej ministrave në Këshill ka plotfuqishmëri. Kjo do të thotë se, deklarimet dhe veprimet e tij janë plotësisht të afta për të angazhuar qeverinë qe ai përfaqëson. Anëtarët e Këshillit janë përgjegjës ndaj parlamenteve të vendeve të tyre si dhe ndaj qytetareve që këta përfaqësojnë, duke siguruar kështu legjitimitetin e vendimeve të Këshillit.

Këshilli ushtron këto funksione themelore:

Miraton normat komunitare në bashkëpunim me Parlamentin Evropian.

Koordinon politikat e përgjithshme ekonomike të shteteve anëtare.

Lidh marrëveshje ndërkombëtare, në emër të Bashkimit Evropian, me shtete ose organizata ndërkombëtare.

Aprovon buxhetin e Bashkimit së bashku me Parlamentin Evropian.

Zhvillon Politikën e Përbashkët të Jashtme dhe të Sigurisë, në baze të direktivave të Këshillit Evropian.

Koordinon bashkëpunimin midis gjykatave dhe forcave policore të shteteve anëtare në çështjet penale.

Komisioni Europian

Komisioni Evropian është organi me kompetencën e iniciativës, zbatimit, administrimit dhe kontrollit. Komisioni përbëhet nga 27 anëtarë ku përfshihet Presidenti dhe Zv/presidentët. Anëtarët e Komisionit emërohen për mandat 5 vjeçar nga Këshilli me shumicë të cilësuar në marrëveshje me Shtetet Anëtare dhe pas pëlqimit të Parlamentit Evropian para të cilit jep llogari. Komisionerët ndihmohen nga një administratë e përbërë nga drejtori të përgjithshme dhe departamente të specializuara, stafi i të cilëve ndodhet në Bruksel dhe në Luksemburg. Komisioni është një organ i pavarur politikisht i cili përfaqëson dhe mbron interesat e Bashkimit Evropian në tërësi.

Komisioni Evropian ushtron këto funksione themelore:

Propozon aktet normative në Parlament dhe në Keshill;

Administron dhe zbaton politikat e BE-se si dhe buxhetin;

Luan rolin e "gardianit" të Traktateve (se bashku me Gjykaten e Drejtësisë);

Përfaqëson Bashkimin Evropian në arenën ndërkombëtare.

Gjykata e Drejtësisë

Gjykata e Drejtësisë siguron që e drejta Evropiane të interpretohet dhe të zbatohet në mënyre uniforme në të gjitha shtetet anëtare. Gjykata gëzon edhe pushtetin e zgjidhjes se mosmarrëveshjeve gjyqësore ndërmjet shteteve anëtare, institucioneve të Bashkimit, personave fizike dhe juridike.

Gjykata është e përbëre nga një gjyqtar prej secilit shtet anëtar, të ndihmuar nga 8 "avokatë të përgjithshëm", të cilët kane për detyre të japin mendimin e tyre për çështjet qe shtrohen për zgjidhje përpara gjykatës. Mendimet e tyre jepen publikisht dhe duhet të jene të paanshme. Gjyqtaret dhe avokatet e përgjithshëm emërohen me marrëveshje të përbashkët të të gjithë shteteve anëtare, për një mandat gjashte-vjeçar, i cili mund të ripërtërihet me një ose dy periudha të mëtejshme tre-vjeçare.

Për ta ndihmuar Gjykatën e Drejtësisë për të zgjidhur numrin e madh të çështjeve qe shtrohen përpara saj, si dhe për t'u siguruar një mbrojtje me të mire ligjore qytetareve të Bashkimit, në vitin 1989 u krijua "Gjykata e Shkalles se Pare". Kjo gjykate është përgjegjëse për zgjidhjen e një numri të caktuar heshtjesh, në mënyre të veçante të atyre qe paraqiten nga individët dhe çështjet qe kane të bëjnë me raste të konkurrencës se pandershme midis ndërmarrjeve.

Gjykata Evropiane e Drejtësisë dhe Gjykata e Shkalles se Pare kane nga një President, të zgjedhur ndërmjet gjyqtareve për një mandat tre-vjeçar.

Banka Qendrore Europiane.

Banka Qendrore Europiane çon përpara politikën monetare të Bashkimit Europian, kryen veprimet e këmbimit dhe garanton funksionimin korrekt të sistemit të pagesave. Me kalimin në monedhën e përbashkët si dhe shtrirjen e një politike ekonomike europiane gjithnjë e më unike, roli i Bankës Qendrore Europiane është rritur gjithnjë e më shumë. Selia e saj ndodhet në Frankfurt.

Detyra Plote

ANALIZE E VEPRES “VALLJA E YJEVE ” LASGUSH PORADECI.

Analizë e veprës “Vallja e yjeve” e Lasgush Poradecit.

PIKAT E STUDIMIT

Jeta e Lasgush Poradecit

Veprat e tij

Motivet kryesore të poezisë lasgushiane

Tiparet e lirikës së tij

Lirika filozofike: “Gjeniu i anijes”

Lirika e peisazhit: “Poradeci

Lirika e dashurisë: “Vallja e Yjeve”

Risitë e poetikës së Lagushit

Origjinaliteti i tij

Moderniteti i tij

Përfundime.

LASGUSH PORADECI

Lasgush Poradeci (Llazar Gusho) u lind në Pogradec në një familje që kishte ndihmuar lëvizjet patriotike. Poradeci është poeti lirik që solli në letërsinë shqiptare një ndjeshmëri të vecantë të fjalës, poezisë. Krijimtaria poetike e tij dallohet në tri aspekte kryesore: në poezinë filozofike, patriotike dhe erotike.

VEPRAT E TIJ

Lasgush Poradeci është poeti i parë modern shqiptar dhe një nga lirikët më të mëdhenj shqiptarë të shek. XX. Dy librat e tij poetikë “Vallja e Yjeve” dhe “Ylli i zemrës” u botuan në vitet ’30. Poezia e tij qëndron larg së qeni romantike dhe e angazhuar në krahasim me poezinë e periudhës së Rilindjes Kombëtare. Ajo dallohet nga mendime të thella, ndjenja labirintike e ide të fuqishme universale. Kjo poezi solli një ndjeshmëri të re në letërsinë shqiptare të viteve ’30, një kërkim të thellë gjuhësor të formës e një figuracion të rrallë stilistik. Në të gjitha poezitë e Lasgushit shprehet hapur koncepti se artisti i madh krijon për vete dhe misioni i artit të tij është t’i transmetojë lexuesit kënaqësi e mesazhe estetike.

MOTIVET E POEZIVE TË TIJ

Lasgushi nuk e ndan poezinë në mënyrë skematike sipas motiveve kryesore, por në bazë të frymëzimit dhe të konceptimit që ka ai për secilin cikë. Aty dallohen poezitë e peisazhit, poezitë e dashurisë dhe poezitë filozofike. Në thelb të gjitha poezitë e tij janë poezi meditative-filozofike. Krijimin e tij Lasgushi e mbështet në katër figurat elementare: qiellin, dheun, ujin e zjarrin, të cilat janë temat e përhershme të poezisë së tij.

LIRIKAT E TIJ

Lirika filozofike

Në lirikën filozofike poeti mediton se mundja e vdekjes nuk arrihet duke ikur, por duke u ballafaquar me të. Kjo ide qëndrore e të tjera meditime poetike shpalosen në triptikun e poezive simbolike të tij. Në lirikat filozofikë të tij duket shumë qartë sistemi i ngritjes piramidale i emocionit e i shprehjes gjuhësore. Ndër to mund të përmendim:  “Zemra e Vdekjes”, “Gjeniu i anijes”, “Lundra dhe flamuri”, “Vdekja e Nositit”, “Përjetësia” etj.

GJENIU I ANIJES

Një ndër lirikat filozofikë më të arrira të Lasgushit. Poezia është e ndërtuar e gjitha në bazën e simbolit. Vetë gjeniu i anijës përfaqëson njeriun dhe anija jetën e njeriut. Gjatë gjithë poezisë poeti shfaq idetë e tij në lidhje me jetën e vështirësitë e saj, të cilat mund t’i kapërcesh me vullnet e dëshirë. Vetë Poradeci indentifikohet me figurën e gjeniut i cili nuk mposhtet para sfidave por i përballon më fuqishëm se kurrë.

LIRIKAT E TIJ

Lirikat e peisazhit

Lirikat e tij të peisazhit në pamje të parë duken si poezi përshkruese peisazhi, por në fakt ato janë poezi, ku shfaqjet e jashtme janë shprehje të trazimeve të brendshme shpirtërore. Duke përdorur elementë natyrorë e të peisazhit poeti shpreh dhimbjen e madhe njerëzore e poetike për tema të caktuara.

PORADECI

Kjo poezi  është një poezi peisazhi, por në fakt është edhe poezi ku duket qartë trazimi shpirtëror. Ndër  lirikat më e njohur të tij “Poradeci”, paraqitet një pamje të veçantë e vendlindjes së vet, e cila është më dalluese. Poeti ngjyros pamjen e vendlindjes së vet, duke derdhur ngjyrat e një qasjeje disi më faktike dhe qenësore. Nuk ka gjë më të shtrenjtë se vendlindja për individin

LIRIKAT E TIJ

Lirikat e dashurisë

Lasgushi i këndon dashurisë, jo si emocion, por si fuqi themelore jetësore, si fuqi tokësore e qiellore. Te ato tingëllon i vecantë zëri i tij, figuracioni origjinal dhe variantet e ndryshme të ndjenjës së thellë. Lasgushi shkruante vepra brilante për dashurinë duke gërshetuar magjinë, erotiken, universalizmin, modernitetin dhe njëherazi frymën autoktone të mbështetur tek poezia popullore e kultivuar. Erosi jepet më shumë në ujërat e ëndrrës. Në veprat e tij, ai përfshiu modernitetin duke dhënë praninë e pikturës, muzikës në ndërtimin e lirizmit poetik dhe duke dhënë kështu tiparet simboliste të krijimtarisë së vet. Në letrat shqipe deri te Poradeci nuk ekzistojnë projekte kaq të stërholluara,

që krijojnë një pasqyrim aq të thellë të erosit njerëzor. Erosi është I projektuar më së tepërmi në ujërat e ëndrrës. Onirikja te Lasgush Poradeci nuk është vetëm një prosede letrare, por dhe një model pjellor i njohjes, I kuptimit të ekzistencës, një pikënisje për përftimin e raporteve të çuditshme midis reales dhe ideales, individuales dhe kozmikes, vdekjes e jetës dhe, mbi të gjitha, midis erosit dhe qenies njerëzore

VALLJA E YJEVE

“Vallja e Yjeve” është klasifikuar te lirikat e dashurisë së Lasgush Poradecit, e cila ka një nëntekst të fuqishëm filozofik. Duke filluar për nga titulli (Vallja e Yjeve) e cila është metaforë emërore. Lasgushi i këndon dashurisë si fuqi tokësore, pra harmonizon jetën kozmike (yjet) me jetën njerëzore. Yjet janë burimi i energjisë së dashurisë që s’ka mbarim

RISITË E POETIKËS SË LASGUSHIT

Në vëllimin “Vallja e yjeve” si rrallëherë në poezinë shqipe vjen një magji e pastër e një gjuhe simboliste e cila nëpërmjet renditjes logjike të mendimit objektiv-poetik sjell fillesat e lirikës moderne shqiptare. Tek “Vallja e yjeve” Lasgushi përpiqet në mënyrë të vazhdueshme për reformimin e gjuhës së pastër shqipe. Në vëllimin “Vallja e yjeve” shkrimtari jep një gjendje vetëdijeje konkrete përmes një gjuhe të ngjyrosur dhe simbolike. Poezia ishte tempulli shpirtëror dhe meditativ i Lasgush Poradecit. Çdo ndjenjë e pasqyronte në mënyrë origjinale si p.sh: dashurinë, të cilën e ndjen dhe e kupton si një fuqi të pashtershme. Rëndësia e poezisë së Poradecit qëndron në reformimin që ai i bëri lirikës në poezinë shqipe si në formë ashtu edhe në përmbajtje. Në një periudhë tepër të vështirë për të ai nxori poemat filozofike e erotike: “Mbi ta”, “Kamadeva”, “Ekskursioni teologjik i Sokratit”. Lasgushi kështu krijoi poetikën origjinale, në të cilën ngrihet një univers emocionesh, idesh e idealesh, në të cilën vendosi botën shqiptare. Me Lasgush Poradecin ndodh, në fakt, një modifikim struktural në retorikën e poezisë shqipe. Nëse deri te Poradeci ligjërimi kishte një patos të jashtëm,nëse mesazhi poetik konfigurohej në një sasi të madhe informacioni tëtransmetuar lexuesit, përmes autorit të vëllimit “Vallja e yjeve”, lirika bëhet,në radhë të parë, shprehja e një gjendje vetëdijeje konkrete, përmes një gjuheme ngjyrim afektiv.

ORIGJINALITETI I TIJ

Me veprat poetike “Vallja e yjeve”dhe “Ylli i zemrës”, ai krijoi një sistem unik poetik. Poezia e tij për gjuhën shqipe njeh figurën origjinale, formën e re dhe ndjeshmërinë e papërsëritshme në letërsinë tonë. Ai përdor magjinë e gjuhës, tiparin themelor të letërsisë moderne. Qëllim ndoshta jo në vetvete i poezisë së tij, por i arritur, ishte vizioni sistemor mbi letërsinë shqipe dhe letërsinë botërore, duke i parë këto në një bashkëlidhje funksionale me njëra-tjetrën. Ai proklamonte domosdoshmërinë e një vështrimi tërësor mbi letërsinë dhe të një vepre në sintezë, pra një formë dhe një përmbajtje që mund të arrihet vetëm përmes intuitës. Ai solli një model krejt të ri të lirikës në poezinë tonë, duke e trajtuar atë si problem filozofiko-estetik, ndaj dhe zgjidhja që ai ofron përmes vargjeve është absolute. Koncepti prej reformatori mund të konceptohet bazuar në shenjën e veçantë të ndjeshmërisë, që ai e sintetizon në formë dhe përmbajtje. Lasgushi përdorte gjuhën metaforike. Ai ia doli që nëpërmjet muzikalitetit të vargut (aliteracionit, onomatopesë, rimave) të realizojë tiparet stilistike të estetikës simboliste. Gjithashtu mbështetja në folklor është prirje e tillë, por ndoshta në një kuptim më naiv. Autori në poezinë e tij përdor fjalë që lidhen me dukuritë dhe jo me sendet; reflekton perceptimin dhe jo vëzhgimin apo prekjen e tyre. Ai e refuzon gjuhësisht vendngjarjen dhe kohën e ndodhjes, duke krijuar hapësira e shtrirje universale në poezinë e tij.

MODERNITETI I TIJ

Lasgush Poradeci, duke bërë pjesë në peizazhin modern evropian, mbart edhe tipare moderne që do të dallohen në jetën kulturore të kontinentit. Ligji që përcakton stilin e konceptuar si “vizion” nuk gjenerohet nga subjekti apo tema e veprës, dhe as nga gjuha artistike tradicionale. Me veprën e tij, poezia shqipe njohu praninë e pikturës dhe muzikës në ndërtimin e lirizmit poetik më shumë se çdoherë më parë. Lasgush Poradeci na hap portën e një jete të re në poezinë shqiptare, një frisson nef, siç pat thënë Viktor Hygoi për veprat e Bodlerit, lind e rritet në lëmin e këngës shqiptare një stil i ri, të cilin do ta kërkosh më kot ndër poetët e tjerë shqiptarë, por më kot edhe ndër shkrimtarët e huaj nga shkaku i origjinalitetit që shquan këtë poet djalosh. Kuteli ka thënë për Lasgushin: Arti i tij i detyrohet vetëm e vetëm artit-mjeshtër të veprës Lasgushiane, e cila prej shumë vitesh e ka robëruar me bukuritë e saj të pashoqe në literaturën shqipe

PËRFUNDIME

Me Lasgush Poradecin, lirika shqiptare mund të konsiderohet si një dukuri evropiane për nga niveli i ligjërimit poetik origjinal. Ai paraqitet si poet me shpirt modern dhe evropian. Tek universi poetik i L. Poradecit hasim si te rrallëkush në poezinë shqipe,  një magji të pastër të gjuhës shqipe, të forcave magjike të tingujve, që japin thirrjet e jetës nëpërmjet zanoreve; në radhitjen objektive njeriu, jeta, Zoti,përjetësia; në radhitjen logjike gruaja-burri-androgjenia, të lidhur të gjithë së bashku nëpërmjet erosit, dashurisë si thelb i jetës, si dhe nëpërmjet vdekjes si rruga drejt përjetësisë, afektive nëpërmjet cilësimeve. Poezia e Lasgush Poradecit është krijuesja e një hapësire kombëtare, më së shumti nga pikëpamja gjuhësore. Idilet e përmallshme të një jete të pastër, mendimet filozofike, kënga për vendlindjen dhe posaçërisht për liqenin marrin jetë në një mjedis morfologjikisht të pastër shqiptar. Gjuha shqipe është vetëdija e ndërdija e tij dhe e gjithë kombit shqiptar.

Detyra Plote

Fan Noli

Fan Noli botoi "Historin e Skënderbeut", e cila gëzoi menjeherë një popullaritet të jashtëzakonshëm dhe u mësua gati përmendsh nga nxanësit e shkollave në atdheun e lirë. At Martin Sirdani mblodhi

dhe botoi gojëdhanat e popullit mbi Skënderbeun. Më 1937 Thanas Gegaj i parashtroi Universitetit të Louvain në Belgjikë nji thezë doktorati në gjuhën frengjishte me titullin "L'Albanie et l'invasion turque au XVëme siëcle". Kjo u botue në formë libri me shpenximet e Universitetit. Mbas luftës së dytë botnore, pikërisht më 1947, Fan Noli botoi nji histori të Skënderbeut në gjuhën anglishte. Kjo asht nji vepër shkencore e nji niveli shum të naltë, sidomos për shënimet kritike mbi veprat e auktorve të shumtë që kanë shkruejtë mbi Skënderbeun, ashtu edhe mbi personalitetet dhe ngjarjet historike që kanë pasë lidhje me epopën tone kombëtare. Dobija ma e çmueshme e kësaj vepre qëndron në orvatjen e auktorit me dallue faktet nga legjendat dhe paragjykimet. Mjerisht, tue dashtë me interpretue ngjarjet historike mbas theoris marksiste, Imzot Noli sikur mundohet me e futë Skënderbeun në kallëpin e nji shefi gueriljesh të kohës sonë. Nga ana tjetër tue dashtë me korrigjue nji tregim të Barletit që i duket i gabuem, ai jep nji versjon të tijën që prish ndoshta nji legjendë, por nuk duket ma i bindëshëm. Sidoqoftë, unë nuk kam pasë, as mjetet, as kohën me i studjue vet burimet origjinale. Prandaj e them menjiherë se ky kapitull asht bazue në veprat e Imzot Fan Nolit dhe të Thanas Gegajt me farë pak shtesa ose ndryshime nga burime të tjera. Fan Noli e zhvillon në historin anglishte të Skënderbeut që botoi mbas lufte. Po të jet e vërtetë kjo, atëherë del se Skënderbeu nuk u muer peng nga Sulltan Murati. Kurse të gjith auktorët e asaj kohe thonë me siguri se Skënderbeu kaloi disa yjet në oborrin e Sulltanit. Vet Fan Noli nuk e mohon drejtpërsëdrejti kët fakt. Them fakt, sepse përdryshe nuk shpjegohet se si Gjergj Kastrioti muer mbiemnin Isqender dhe titullin bej që ishte atëherë nji gradë në hjerarkin e ushtëris otomane. Nji tjetër pike që mbetet e pashpjegueshme në thezën e Imzot N.olit asht se si Skënderbeu kaloi njizet vjet në Shqipni mbas mundjes së Gjon Kastriotit dhe nuk muer pjesë në luftrat që u zhvilluen në tokën arbnore. 1 vetmi korrigjim me vënd që Fan Noli i ka ba historis së Barletit asht se, kur u muer peng nga Sulltani, Skënderbeu nuk ishte nji çilimi i vogël, por nji djal i rritun në votrën atnore, i cili kishte kuptue tragjedin e atdheut të sulmuen dhe të mposhtun nga nji fuqi e huej.

Detyra Plote

VIKTOR HYGO - DITURIA DHE PADITURIA

DHESHPERIMI DHE SHPRESA

DESHPERIMI I DHJETFISHON FORCAT E NJERIUT.

DESHPERIMI IA ZHDUK NJERIUT FORCAT E FUNDIT.

NE JETEN E NJERIUT ka caste kur permbyset bota. Ky quhet deshperim. Shpirti ne ate ore eshte plot yje qe bien.

Deshperimi eshte nje llogarites sh i madh. Ai kurdohere nxjerr shumen. Ai llogarit gjithcka, edhe qindarkat. Qorton zotin per rrufete dhe per shpimet e gjilperes. Kerkon te dije me saktesi se cfare duhet pritur nga fati. Ai arsyeton ,peshon dhe njeson. Njeriu qe qesh.

Deshperimi eshte arma e fundit ,e cila ngadonjehere sjell fitoren; kete e ka thene edhe Virgjili. Veprimet e eperme rrjedhin ga veprimet ekstreme. Te perdoresh vdjekjen si anije, disa here do te thote te gjesh menyren per te shpetuar nga mbytja. Njeriu qe qesh.

Njeriu nuk mjund ta kuptoje plotesisht se sa i forte eshte instikti qee e detyron te heshte kur e ndjen veten te tronditur thelle. Njeriu qe qesh.

Dhimbjet e medha e derrmojne njeriun. Ato ia shuajne edhe kurajen per te jetuar. Njeriu tek I cili hyjne keto dhimbje ndjen se dicka mergohet prej tij. Te mjeret.

Shpresa do t ishte forca me e madhe njerezore ne qofte se nuk do te ekzistonte deshperimi. Viti 93

Ndjenja e dhimbjes ashtu si ndjenja e gezimit eshte dicka e furishme dhe jeteshkurter.  Zemra njerezore nuk mund te qendroje per nje kohe te gjate ne ekstremitet. Katedralja e parisit.

Zemra njerezore …. Mund te mbaje vetem nje sasi te caktuar deshperimi. Pasi  sfungjeri mbushet deti mund te kaloje siper pa futur  asnje pike brenda. Katedralja e parisit.

DITURIA DHE PADITURIA

Filozofia e njerezimit eshte shtrati ne te cilin ai shtrihet. Te mjeret.

Dituria eshte nje autoritet qe buron nga e verteta. Njeriu duhet te udhehiqet vetem nga dituria.  Te mjeret.

Te mesosh shkrim e kendim eshte si te  ndezesh nje zjarr. Cdo rrokje e mesuar eshte nje shkendije. Te mjeret.

Ngritja intelektuale dhe morale nuk eshte me pak esenciale se permirsimi material. Dija eshte udherrefyesja te mendosh eshte nje domosdoshmeri e dores se pare e verteta eshte nje burim ushqimi po aq sa dhe buka. Kur argumenti vuan nga padija urtesia rritet e brishte. Mendjet e boshatisura ashtu si stomaket jane bosh, jane per tu qare hallin. Ne qofte se ka dicka me te dhimbeshme se nje trup qe vuan nga urija ,ky eshte shpirti qe vuan nga mungesa e dijes. Te mjeret.

 Drita e qirinjeve e ngjan urtesise se burracakeve. Ajo ndricon keq sepse dridhet. Te mjeret.

TE SUNDOJME MBI NATYREN ,KY ESHTE HAPI I PARE, HAPI I DYTE ESHTE TE ARRIJME IDEALIN. TE MJERET.

Niveli I qyteterimit ten je populli matet me nnivelin e nimagjinates se tij. Te mjeret

Kur nje shpirt e eshte plot terr aty behet edhe gabimi. Fajtor nuk eshte ai qe ben mekatin, por ai qe mbjell terrin  ne shpirtin e njerezve. Te mjeret

Te njohesh eshte dicka te dish eshte me mire. Njeriu qe qesh.

Nje ferr inteligjent do te qe me mire se nje parajse budallaqe. Njeriu qe qesh.

Dija rendon mbi vetedijen. Njeriu qe qesh.

Kush gjykon krahason.njeriu qe qesh.

…zakoni I  te lexuarit….rezulton dinjitet ne sjellje…. Udhetaret e detit.

Nga virtyti i te qenit nje filozof, ai ndjente ca mungesa ne urtesi. Udhetaret e detit.

Druajtja e injorances eshte nje hic ajo shquhet per nje guxim te marre. Kur injoranca duke guxuar hidhet perpara, kjo ndodh sepse ajo ka nje busull perbrenda. Kjo busull eshte intuita e vertete, shpesh shume me qarte ne nje mendje te thjeshte se ne nje mendje te ndritur….te gjitha keto nuk perjashtojne asgje nga shkenca e cila mbetet sundusja.njeriu injorant mund te zbuloje, njeriu I ditur edhe I vetem shpik. Udhetaret e detit.

A e dini cben mesuesi ? ai prodhon mendje.  Ai eshte mekanik endes,kopvac i kesaj pune. Ai eshte ndihmes i Zotit –i te ardhmes. Napoleoni i vogel.

Pavaresi e vertete eshte ajo e intelektualit. Mirabo

Nga pikepamja shkencore une e perbuz shkencen. Padituria eshte dicka me te cilen njeriu mund te fitoje buken e gojes. Dituria eshte dicka qe te le barkethare. Tani njera nga te dyja: ja te jesh dijetar dhe te ligesh, ja te jesh gomar dhe te kullosesh bar. O qytetare kullosni bar! Shkenca nuk vlen as sa edhe nje llokum e shijshme. Me mire ha biftek se sa te di se si I thone latinisht. Njeriu qe qesh.

Intoleranca e tolerantit ekziston ashtu si terbimi i te moderuarit. Udhetaret e detit.

Nata eshte nje , erresirat jane shume. Njeriu qe qesh.

Te planifikosh dhe te zbatosh jane dy gjera te ndryshme dhe prove eshte fakti se eshte e lehte te enderrosh dhe e veshtire te realizosh. Udhetaret e detit.

Ai bente gjera qe i dukeshin te padobishme shenje e nje parashikimi te kujdesshem. Udhetaret e detit.

Nata eshte nje erresirat jane shume njeriu qe qesh

DREJTESIA DHE LIGJI

Gjykimi eshte dicka relative drejtesia dicka absolute. Njeriu qe qesh.

Perfaqesuesit e drejtesise bejne pershtypje aq te tmerreshme dhe te pakuptueshme saqe edhe kur njeriu del i pafajshem iken me te katra. Njeriu qe qesh

Kemgulja e ligjit duhet te jete e barabarte me kokefortesine e kriminelit. Njeriu qe qesh.

Llahtaria qe misheron ligji i fal madheshti gjykatesit. Njeriu qe qesh

Burgu e kalb njeriun por njekohesisht edhe e ruan. Te mbash nen roje do te thote te ruash. Njeriu qe qesh.

Eshte pune e lehte te jesh I mire por eshte e veshtire te jesh I drejte. Te mjeret.trajtuar sin je favor

Nje e drejte nuk duhet

DREJTESIA DHE LIGJI

Gjykimi eshte dicka relative ,drejtesia dicka absolute. Njeriu qe qesh.

Kemgulja e ligjit duhet te jete e barabarte me kokefortesine e kriminelit.

Llahtaria qe misheron ligji i fal  madheshti gjykatesit. Njeriu qe qesh.

Nje gjyqtar eshte me shume dhe me pak se nje njeri. Eshte me pak se nje njeri sepse nuk ka zemer dhe me shume se ka shpaten e drejtesise ne dore. Viti 93

E drejta ka edhe ajo zemerimin e vet dhe zeemerimi i se drejtes eshte nje element perparimi. Te mjeret.

Eshte pune e lehte te jesh i mire por eshte sh e veshtire te jesh i drejte. Te mjeret

Nje e drejte nuk duhet trajtuar si nje favor. Defrimi i mbretit.

E drejtas duhet te jete e plote, ndryshe nuk eshte e drejte. Te mjeret.

Qetesia eshte dara e xhelatit. Njeriu qe qesh.

E VERTETA DHE GENJESHTRA

Vetia e se vertetes eshte se ajo nuk e tepron kurre. Te mjeret.ù

Per njeriun qe jeton ne rrena e verteta qelbet ere. Njeriut te etur per lajka i vjen per te vjelle nga e verteta kur e ngjeron ate padashur. Njeriu qe qesh.

Ka poa q aksioma ne ndershmeri ne pasterti, ne drejtesi, sa ka edhe ne gjeometri dhe te vertetate e moralitetit nuk jane me ne meshiren e nje vote sic nuk jane edhe te vertetat e algjebres. Napoleoni i vogli

Disa here e verteta do nje kohe te gjate te dale ne drite, por kurre nuk humbet.

FATI DHE FATKEQESIA

Fatin tone e ka endur djalli, perendia ka qepur vetem anet. Njeriu qe qesh.

Me fatin nuk mund te besh bisedime paraprake. E nesermja nuk eshte ne doren tende.rasti eshte mjaft i pabindur. Njeriu qe qesh.

Goditjet e ashpra te fatit kane nje veti te vecante qe sado te persosur te jemi sado te disiplinuar ato prapseprape na e nxjerrin ne dukje thelbin e vertete te karakterit tone. Te mjeret.

Fati asnjehere nuk ta hap nje dritare , pa te mbyllur tjetren. Njeriu qe qesh.

GRUAJA DHE BURRI

Gjithcka e madherishme ne kete bote venitet perpara madheshtise femerore. Njeriu qe qesh.

Nje rregull thote keshtu: po deshet te kini gra te bukura mos i zhdukni veset, perndryshe do tu shembnelleni atyre budallenjve qe i duan fluturat por shfarosin vjemjet. Njeriu qe qesh.

Ajo qe ste shpeton nga dora nuk te zgjon kurrefare deshire qe te ngutesh. Njriu qe qesh.

Rreziku i bukurise eshte budallalleku. Njeriu qe qesh.

Femra dhe gruaja jane dy gjera te ndryshme.

Shtati i hijshem ka pothuaj te drejte te jete i zhveshur. Bukuria e tij verbuese ze vendin e veshjes.

Martesa eshte nje zgjidhje tmerresisht e qarte. Gruaja i dorezohet burrit nepermjet nje noteri. Sa gje vulgare! Martesa ne vazhdimesine e saj krijon kushte te pandreqeshme ajo zhduk vullnetin, heq mundesine e zgjedhjes, vendos, si gramatika nje sintakse te vecante marredheniesh, zevendeson frymezimin me ortografi e ben dashurine nje diktat, i heq asaj cdo mister nxjerr ne shesh funksionet  periodike dhe fatale, e zbret nga rete figuren e gruas  duke e veshur me nje kemishe nate, u jep te drejta poshteruese atyre qe e ushtrojne dhe atyre qe u binden, e anon balancen krejt nga njera ane , duke prishur drejtepeshimin magjepses midis seksit te forte dhe seksit te dobet, midis forces dhe bukurise, burrin e ben zot dhe gruan sherbetore, kurse pa martesen ekzistojne vetem skllavi dhe mbreteresha

Detyra Plote

“FORMAT E BURSES DHE BURSA E TIRANES”

 FAKULTETI I BIZNESIT

LËNDA: INSTITUCIONE FINANCIARE

TEMA : “FORMAT E BURSES DHE BURSA E TIRANES” 

Cfare kuptojme me Burse

Bursa  (lat. bursa - trastë, qese) është një treg i organizuar për aksionet, huane, valuten, apo mallra  të caktuara. Bursa është

një vend ku shoqeri aksionare dhe firma të ndryshme private drejtohen për të ngritur fondin e investimeve dhe siguruar kapitalet e tyre. Sigurimet tregetohen nga anetaret e burses, qe veprojne si agjente (komisionere) dhe kryetare (shites ose tregetare). Shumica e bursave kane nje vend real por edhe virtual ku komisionerë dhe tregetare takohen per te kryer urdherat e institucioneve dhe investoreve individuale qe perfaqesojne per te blere dhe shitur sigurime.

Bursa financiare eshte pjese themelore e tregut te organizuar si treg i hapur ne publik dhe funksionon me parimin e ankandit.1   Bursa nenkupton kryerjen e transaksioneve brenda nje mjedisi ne nje shesh/ dysheme. Te gjitha porosite per blerje dhe shitje individet ua ofrojne ndermjetesve(brokers) simetreike te krahut te kundert. Keshtu ndermjetesit per blerje takojne ndermjetesit per shitje. Emertimi burse ne gjuhen angleze eshte ‘exchange’ ne gjuhen fringe ‘ la bourse’, ne gjuhen gjermane ‘die borse’, ne gjuhen ruse ‘birzha’, ne gjuhen kroate ‘burza’ etj.2  

Sado qe origjinen bursat e kane nga shekulli I XV, kur per here te pare u themelua bursa ne Anvers ne vitin 1462, vetem ne mesin e shekullit te XVI paraqiten bursat e para te organizuara, si ajo e Parisit (1562) dhe ajo e Londres ( 1566). Bursat moderne ne kuptimin bashkekohore paraqiten nga mbarimi I shekullit XVII. Tregetia ne keto bursa zhvillohej sipas parakushteve bashkekohore, ne menyre te organizuar dhe te specializuar. Sot bursat jane akoma me te zhvilluara. Zhvillimet e teknologjise informatike kane bere qe me shume shkembime te kryhen shume shpejte dhe pa prezencen fizike te bleresit me shitesin.

Llojet e Bursave

Sipas menyres se organizimit te bursave, ato I ndajme ne tre lloje :

Forma angleze e burses

Forma franceze e burses

Forma e kombinuar e burses

Forma angleze e organizimit te burses eshte institucion plotesisht privat, i organizuar ne formen e shoqerise aksionare. Numri i aksionereve antare te burses eshte i kufizuar, ndersa pranimi i antareve te rinj behet sipas dispozitave dhe normave te burses. Ne pergjithesi keto lloje bursash karakterizohen nga tipare konservative per sa i perket shtimit te antareve te rinj. Ne keto lloje bursash bankat nuk jane antare te saj. Per shembull ne Britanine e Madhe bankat nuk jane antare te bursave. Edhe pse bursat e formes angleze mbeshteten ne kapitalin aksiones privat, shteti ka te drejten e  ushtrimit te kontrollit mbi punen qe ben bursa.

Nder bursat me te njohura te organizuara ne kete forme permendim: Bursa e Londres (Stock Exchange), e cila ka 2500 antare, nga te cilet 1250 jane te pavarur; Bursae Nju-Jork-ut ( Wall-Street Exchange), qe ka numer fiks te antareve 1475 antare, Bursa e Tokios, e cila ka 1146 antare, etj.

Forma franceze e organizimit te burses ka karakter juridiko-politik, te cilat themelohen sipas nje ligji te vecante. Ne keto lloje bursash mund te antaresohen edhe bankat. Keto bursa karakterizohen nga pjesemarrja e konsiderueshme e shtetit ne administrimin e tyre. Antaret jane te detyruar te paguajne tarifen e regjistrimit dhe ato jane te organizuar ne sindikaten e burses, e cila garanton te drejtat e antareve te saj.

Nder bursat me te njohura sipas kesaj forme permendim: Bursa e Parisit, Bursat e tjera ne France, Belgjike, Gjermani, Itali, Zvicer, Porugali,Spanje dhe Austri.

Forma e kombinuar e organizimit te burses eshte nje forme ku nderthuren karakteristikat e formes angleze me ate franceze. Themeluesi i bursave te kombinuara eshte shteti, i cili edhe administron edhe kontrollon punen ne burse. Antaret e bursave jane vetem bankat dhe institucionet e tjera financiare. Numri i antareve te bursees nuk eshte i kufizuar, ndersa antaret e rinj i pranon banka. Antaret jane te dertyuar te paguajne antaresine e burses. Bursat me te njohura te organizuara ne kete forme jane : Bursa e Frankfurtit, Bursa e Cyrihut, Bursa e Vjenes etj.

Transaksionet ne Burse : Mekanizmi i funksionimit te nje dite Burse

Organizimi i nje dite tregetimi nis me tingujt e nje kembane,qe se pari kembana eshte paraqitur ne vitin 1870 kur u institucianolizua tregetimii vazhdueshem. Zakonisht personat qe godasin kembanen jane njerez te ftuar nderi( biznesmene te medhenj, zyrtare, personalitete ekonomike dhe politike).  Renia e kembanes shihet si bestytni ndaj shpesh zgjidhen ‘njerez me dore te mbare’. Ne menyre te thjeshtezuar, mekanizmi i nje transaksioni ne burse eshte si vijon :

Nje person qe do te bleje aksone ne burse, pavarsisht nese eshte banues ose jo ne vendin qe ndodhet bursa , kontakton me nje ndermjetes broker, i cili lidhet me nje tregetues te dyshemese (specialist). Nese nuk ka shites te tjere te aksioneve qe do te bleje investitori, atehere specialisti mund te shese aksionet qe ka ai vete ne gjendje, nese ka. Nese nuk ka vete ne gjendje specialisti lidhet me nje specialist tjeter. Bursa vepron si nje ankand, i shitet atij qe ofron me shume. Palet qe kuotojne ne burse jane antare te burses dhe mbajne llogari ne te. Llogaria ne burse eshte llogaria ku evidentohet gjendja e titujve financiare ne fillim te dites se burses, shitjet, dhe blerjet me cmimin perkates gjate dites dhe ne fund te dites. Mbi kete baze llogaritet dhe cmimi mesatar i tregetimit.

Ne prag te celjes se burses palet e interesuara per shitje i regjistrojne kuotimet ne terminalin e shitjeve. Terminali ne menyre automatike i rrjeshton ato nga shitesi me cmimin me te ulete(ne fillim) e me renditje per tek shitesi me cmimin me te larte (ne fund), gjithnje per te njejtin titull.

Ndersa tek terminali i paleve blerese ndodhe e kunderta. Kuotimet e regjistruara te paleve blerese menjehere rrjeshtohen sipas bleresit me cmim me te larte (ne fillim) dhe ne vijim deri tek bleresi me cmimin me te ulet( ne fund).

Bursa e Tiranes

Ekonomia shqiptare, si nje ekonomi ne rritje dhe me burime te kufizuara financimi, ne stadin aktual te zbatimit te nje projekti ambicioz makroekonomik dhe privatizimi te potencialeve strategjike te saj, ka nevoje te zhvilloje tregun e letrave me vlere. Viti 2002 shenoi nje kthese ne zhvillimin e tregut te kapitaleve ne Shqiperi me shkeputjen e Burses se Tiranes nga Banka Qendrore.

Historiku

Bursa e Tiranës është e para bursë e krijuar në Shqipëri. Bursa e Tiranës u krijua fillimisht si departament i Bankës së Shqipërisë, me qëllimin për ta shkëputur atë pas një periudhë tranzitore disavjeçare. Ajo u organizua si treg i drejtuar nga porosia, dhe aktiviteti i saj bazë konsistoi në tregtimin sekondar të bonove të thesarit dhe të 5 obligacioneve qeveritare. Sesionet e tregtimit u zhvilluan fillimisht dy herë në javë, por pas tetorit 1997, sesionet filluan të kryheshin çdo ditë pune dhe si instrumente tregtimi u pranuan dhe bonot e thesarit 3 dhe 6 mujore. Ajo vuri në funksionim dhe tregun primar të bonove të thesarit deri në 1 gusht 1998. Pas kësaj date e në vijim, ankandet kryhen pranë Departamentit të Operacioneve Monetare të Bankës së Shqipërisë.

Bursa e Tiranës u shkëput përfundimisht nga Banka e Shqipërisë në 1 korrik 2002, për të vijuar me organizimin dhe funksionimin e saj si shoqëri aksionare. Bursa e Tiranës mori liçensën përfundimtare si treg titujsh në 1 korik 2003, nga Autoriteti i Mbikëqyrjes Financiare. Kjo liçensë u rinovua përsëri në vitin 2005 për një afat 2-vjeçar. Në vitin 2007, Bursa e Tiranës u liçensua nga Autoriteti i Mbikëqyrjes Financiare për një afat të pacaktuar.

Misioni dhe vizioni

Misioni i Burses se Tiranes eshte organizimi dhe zhvillimi i tregut te titujve ne Shqiperi, duke krijuar kushtet me te favorshme per emetuesit, investitoret dhe ndermjetesit financiare, per shfrytezimin sa me eficent te tregut te kapitaleve.

Vizioni i Burses se Tiranes:

Te sisuroje nje fluks te mjaftueshem kapitali (vendas dhe te huaj) perfinancimin e shiqerive private dhe sektorit publik.

Te siguroje se investitoret si individuale ashtu edhe institucionale, te gezojne mundesi te medha per te investuar dhe diversifikuar portofolet e tyre.

T’u garantoje vecanerisht investitoreve individuale nivele te arsyeshme mbrojtjeje.

Te garantoje nje nivel te aryeshem kthyeshmerie nga kapitali i investuar ne tregjet e kapitaleve.

Anetaresimi ne Bursen e Tiranes

Te drejten per te qene antar sipas ligjit Nr.9879, date.21.02.2008 ‘Per Titujt’ e gezojne:

Shoqerite komisionere, te cilat jane shoqeri aksionere, me seli ne Republiken e Shqiperise, veprimtaria e te cilave eshte kryerja e transaksioneve me titujt ne perputhje me dispozitat e parashikuara ne ligj dhe me licencen e leshuar nga Autoriteti

Bankat, te cilat jane shoqeri aksionere te licesuara nga banka e Shqiperise per te ushtruar veprimtari financiare te parashikuara ne ligjin ‘Per Bankat’ dhe qe mund te kryejne veprimtari lidhur me titujt, vetem pasi te jene licensuar nga Autoriteti per te kryer kete veprimtari.

Proceduarat e antaresimit

Cdo shoqeri aksionere qe kerkon te antaresohet duhet te :

Te paraqese nje kerkese me shkrim prane Burses se Tiranes

Kopje e noterizuar e NIPT-it

Kopje e noterizuar e statutit dhe cdo ndryshim te pasqyruar ne QKR

Kopje e licences se marre nga Autoriteti

Kopje te marreveshjes se lidhur te pakten me nje komisioner burse

Te kete gjendje financiare te shendoshe,te provuar me bilancin e certifikuar nga Eksperti Kontabel I Autorizuar dhe vertetimin e zyres se Tatim-Taksave

Bursa do te njoftoje menjehere te gjithe antaret e tjere te burses ne lidhje me aplikimin per antaresim te antarit te ri. Cdo antari te burses i jepet e drejta qe te shpehe mendimin e tij me shkrim per aplikimin per antaresim te antareve te rinj dhe t’ia paraqese ate Burses. Keshilli merr ne shqyrtim aplikimet dhe e miraton ose e rrezon ate me shkrim brenda tridhjete diteve nga data e dorezimit te aplikimit.

Oraret dhe ditet e tregetimit

Cdo të hënë dhe të mërkurë për tregtimin në tregun zyrtar (10:00-12:00)

Cdo te premte  për tregtimin në tregun paralel

Tregtimi fillon në orën 10:00 dhe zgjat deri në 12:00, ose deri në arritjen e çmimit të mbylljes. Periudha e tregtimit mund të zgjatet ose shkurtohet nga Bursa, nëse një gjë e tillë kërkohet nga volumi i tregtimit. 

Instrumentet e  tregetimit

Instrumentet e tregetimit ne Bursen e Tiranes jane tituj te parashikuar ne nenin tre te ligjit ‘Per Titujt’, dhe instrumentave te tjere financiare te miratuara nga Keshilli Mbikeqyres i Burses. Keshtu nder instrumentet kryesore do te jene :

Tituj borxhi qeveritar ( Bonot e Thesarit dhe obligacione qeveritare)

Tituj borxhi te enteve lokale( Obligacione bashkiake)

Aksionet e shoqerive aksionere

Tituj borxhi te shoqerive aksionere ( Obligacione koorporative) etj.

Ecuria dhe problemet e burses se Tiranes

Fillimisht ,Bursa e Tiranes u organizua si treg ankandi i gejtuar nga porosite e marra per blerje dhe shitje. Duke qene se instrumentet e tregetueshem ishin vetem bonot e thesarit me afet 12 mujor, pese seri obligacionesh qeveritare te emetuara per ristrukturimin e huave te keqija te ish kooperativave bujqesore dhe Bonot e Privatizimit, veme re se Bursa e Tiranes ka vepruar vetem ne tregun monetar ( te parase) dhe jo ne tregun e kapitaleve.

Arsyet kryesore qe ndikuan ne mos funksionimin e Burses se Tiranes permendim: 4

Kriza ekonomike e politike e vitit 1997

Mosperputhja kohore e shperndarjes fizike te bonove te privatizimit me procesin e privatizimit te ndermarrjeve shteterrore

Skema e papershtatshme e tregetimit ne BT , seksionet e saj ne nuk ofronin ndonje cilesi interesante per tregetimin  e tyre duke bere qe shiteblerja ne tregun informal te ishte me komode.

Mosperfshirja e tyre ne procesin e privatizimit zvogeloi interesin e zoteruesve te tyre.

Arsyet e mosfunksionimit te Burses se Tiranes5

Pavarësisht përpjekjeve, tashmë disavjeçare për funksionimin e Bursës së Tiranës, ende askush nuk ka dëgjuar të flitet për shitblerje të aksioneve, apo për listimin e ndonjë shoqërie tregtare në të. Vënia në funksionim e Bursës së Tiranës, sigurisht që është një proces kompleks dhe i ndërvarur nga shumë faktorë:

Paqendrueshmeria politike e perseritur ne Shqiperi

Nivelin e ulet te zbatueshmerise se ligjeve dhe te rregullave ne Shqiperi

Mjedisi ekonomik i vendit i karakterizuar nga madhesia modeste e ekonomise se vendit mungesa e vizionit dhe e strategjise globale te zhvillimit ekonomik,

Mangesite dhe boshlleqet ne ligjin aktual ‘mbi shoqerite tregetare’;

Cilesite aktuale te arkitektures se sistemit financiar shqiptar si model me bosht kryesor sistemin e bankave. Ky i fundit, realisht mbetet ne pozita monopoli ne fushen e sherbimit te mobilizimit te burimeve financiare e monetare;

Mungesen pothuajse teresore te tregut te kapitaleve( ne vendet e Europes Qendrore e Juglindore Shqiperia eshte i vetmi vend pa treg kapitalesh;

Nivelin e larte te informalitetit ne vend

Jeten relativisht te shkurter te biznesit privat ne vend;

Mungesa e ndermjetesve finaciare te specializuar ( bankat e investimeve, shtepite e brokerimit, keshilltaret financiare)

Paaftesine e nje pjese te rendesishme te bizneseve per te plotesuar kriteret kryesore cilesore te listimit ne burse tek te cilet permendim: niveli i ulet i menaxhimit, cilesi e ulet dhe jo e besueshme e te dhenave  dhe e raportimeve financiare,kulture e ulet financiare e derjtueve dhe e pronareve, shtremberime ne procesin e vendimmarrjes.

Mosperfshirjen e Burses se Tiranes ne procesin e privatizimit masiv dhe ate te sektoreve strategjike,

Kulturen ekonomike dhe  financiare te pamjaftueshme te popullsise se vendit (modeli i vjeteruar individual e familjar i pasurise jashte konceptit te aksioneve, obligacioneve, etj, si mundesi investimi)

Mungesen e lehtesive fiskale ne fushen e veprimtarise bursiere si per palen investuese ashtu edhe per ata qe synojne kuotimin e ndermarrjeve te tyre ne burse.

Faktoret qe lehtesojne zhvillimin e Burses Se Tiranes

Kjo gjendje e pakenaqeshme ngerci e Burses se Tiranes dhe argumentet per te dale nga kjo gjendje jane kthyer ne nje nga temat me te diskutuara ne ekonomine shqiptare. Sipas specialisteve egzistojne disa faktore te cilet do te lehtesojne rrugen drejt zhvillimit te Burses se Tiranes. Nder te cilet mund te permendim.

Permiresimi I vazhdueshem I klimes se biznesit per sektorin privat I cili vleresohet se jep deri ne 80% te PBB dhe puneson rreth 67% te fuqise punetore.

Permiresimi dhe plotesimi i kuadrit ligjor mbi standartet e kontabilitetit dhe te pasqyrave financiare.

Prania e nje baze ligjore te mjaftueshme per privatizimet strategjike.

Prania e nje numri te mjaftueshem te institucioneve te tregut te kapitaleve.

Niveli i kenaqshem i kursimeve te popullsise te cilat, duke perjashtuar renien e nivelit te vitit 2002 te shkaktuar prej keqkuptimeve te lindura tek nje pjese e popullsise per Sistemin e Sigurimeve te Depozitave  ( SSD).

Zbatimi i nje politike monetare te arsyeshme dhe nivel i moderuar i inflacionit- mjafton te permendim qe objektivi i inflacionit te shenjestruar ( kufiri) eshte 2-4%.

Megjithate pavareshisht situates ne te cilen ndodhet aktualisht Bursa e Tiranes, ne shpersojme per nje zhvillim dhe funksionim te saj. Por nje nga çelsat kryesor e suksesit te mundshem te Burses se Tiranes mbetet kontributi me I madh I shtetit. Kerkohet nje vullnet dhe vendimmarrje e qarte dhe e prere politike per mundesine e perdorimit te burses si mjet per privatizimin e ndermarrjeve shteterrore qe i plotesojne kushtet per listim, per angazhimin e burses ne tregun paresor te bonove te thesarit, por edhe ne tregun dytesor, per zhvillimin e tregut te obligacioneve qeveritare, per zhvillimin e tregut te letrave me vlere te qeverisjes vendore ,per persosjen dhe plotesimit me te mire te legjislacionit ne fushen e tregjeve financiare.

Konkuzionet

Bursa eshte nje treg i organizuar ku blihen dhe shiten te mira dhe sherbime

Tre format e organizimit te Burses jane: forma angleze, forma franceze dhe e kombinuar

Bursa e Shqiperise eshte Bursa e Tiranes e cila u shkeput nga Banka Qendrore ne vitin 2002

Para vitit 2002 Bursa ka kryes shume pak transaksione, ndessa pas shkeputjes nga BQ Bursa e Tiranes nuk ka funksionuar.

Disa nga shkaqet qe kane cuar ne mosfunksionimin e Burses se Tiranes permendim: paqendrueshmerine politike, nivelin e ulet te zbatueshmerise se ligjeve, mangesite dhe boshlleqet e ligjit mbi shoqerite tregetare, mungesen thuajse teresore te kapitaleve, mosperfshirjen e Burses se Tiranes ne procesin e privatizimit masiv dhe ate te sektorve strategjike, jeten relativisht te shkuter te biznesit ne shqiperi, mungesen e ndermjetesve te specializuar financiare, nivelin e larte te inforamlitetit, kulturen ekonomike dhe financiare te pamjaftueeshme te popullesise, mungesen e lehtesirave financiare, paaftesine e nje pjese te madhe te bizneseve per te plotesuar kriteret cilesore te listimit ne burse, niveli i ulet i menaxhimit, cilesi e ulet dhe jo e besueshme e te dhenave dhe e raportimeve financiare.

Faktoret qe lehtesojne funksionimin dhe zhvillimin e metejshem te Burses se Tiranes : zbatimi i nje politike monetare te arsyeshme dhe niveli i moderuar i inflacionit (2-4%), permiresimi i vazhdueshem i klimes se biznesit per sektorin privat,prania e nje baze te mjaftueshme per privatizimet strategjike, permiresimi dhe plotesimi i kuadrit ligjor mbi standartet e kontabilitetit dhe te pasqyrave financiare, etj.

Detyra Plote