03/20/15 ~ Detyra Kursi Shqip

NA NDIQNI - SHPERNAJE NE PROFIL

Cfare i mungon Komunikimit Politik neShqiperi?

Demokracia shqiptare eshte ne evolucion. Persa i perket cilesise ajo mendohet se eshte e brishte. Ka nje optimizem nga te gjithe per konsolidimin e saj ne te ardhmen. Demokracia nga vete natyra e brendshme e saj, sic pohon Dahli, eshte proces, dhe si e tille ajo permban si mundesine e persosjes, ecjes perpara, konsolidmit, ashtu dhe stanjacionit, krizes, deformimit, kthimit prapa.
Ne thelb, si cdo proces tjeter, edhe demokracia shoqerore ka kontradiktat perkatese, veshtiresi e probleme te natyres objektive, por dhe te asaj subjektive. Mendoj se eshte bere e mprehte nevoja e nje studimi kompleks te ketij pocesi, qe te ndihmoje ne dy drejtime: ne sigurimin e cilesise, te qendrueshmerise dhe konsolidimit te saj, ashtu edhe ne kapercimin sa me te shpejte te dukurive negative qe e shoqerojne ate. Keto dukuri negative mund ta kene burimin tek menyra se si filloi procesi i instalimit te institucioneve demokratike ne Shqiperi. Nje veshtrim i shpejte te le hapesire te kuptosh se spontaniteti dhe karakteri “artizanal” kane shoqeruar instalimin dhe evolucionin e demokracise shqiptare ne keto 20 vjet. Kjo analize eshte e nevojshme te behet duke u mbeshtetur ne standarde shkencore, sepse dukurite negative po e rrezikojne seriozisht qendrueshmerine dhe te ardhmen e procesit demokratik ne Shqiperi. Eshte fakt se keto dukuri negative kane peshe te madhe dhe hapesire te gjere shtrirjeje qe vertete mund ta rrezikojne te ardhmen e saj. Sa me teper te lejohet apo te vonohet clirimi prej ketyre “semundjeve” shoqeruese dhe njekohesisht sa me shpejt te vihen ne themel dhe ne permbajtje te demokracise sone, te procesi te saj, vlerat e verteta, konceptet teorike dhe kultura demokratike, aq me shpejt mund te menjanohen dukurite negative dhe demokracia te perparoje.

Kuptohet qe ka nje teori shume te plote per demokracine, qellimi nuk eshte te bejm leksion per demokracine, por te evidentoje se cfare duhet ndryshuar, se cfare duhet plotesuar dhe ndrequr. Duhet evidentuar se cfare mungon ne kete proces, i cili kerkon nderhyrje e permiresim kompleks, pra jo vetem ligjor – formal. Kete e them sepse nxitur dhe nga monitorimi nderkombetar, elementi ligjor ne Shqiperi po vjen duke u plotesuar, pavaresisht se mbart defekte ne aplikimin e ketij legjislaconi ne praktiken shqiptare. Edhe per keto probleme, tematika eshte e gjere e nuk mund te beje nje menu. Studimet dhe diskutimet per keto tematika, mendoj se duhet te behen te organizuara, te harmonizuara, te pergatitura mire, qe te terheqin mendimin e specialisteve te vertete e jo te servileve politike, me qellim qe te behen frytdhenese.

Cfare i mungon komunikimit politik ne Shqiperi? Ne kte problem te pakten dy jan elemetet kryesore qe mungojn: se pari, menyren se si filloi procesi demokratik ne Shqiperi. Ai filloi ne kushtet kur ne Shqiperi nuk kishte disidence; kur per 50 vjet njerezit ishin perballur me kuptimin dhe zakonet e asaj qe njihej si “demokracia popullore”, kur ne tekstet dhe ne propaganden intensive komuniste luftohej demokracia pluraliste; kur tema e lirive dhe e te drejtave te njeriut ishte rreptesisht e ndaluar; kur shkencat politike ishin ne pelena dhe ato zhvilloheshin vetem ne nje fakultet, ekzistonte vetem nje ide per nje grup shume te kufizuar njerezish dhe me e rendesishmja, me koncepte te njeanshme, vetem marksiste dhe me qendrime armiqesore ndaj demokracise perendimore; kur nuk kishte as tek njerezit e thjeshte e as tek inteligjenca, perfshire edhe ate universitare, nje vizion te plote e kulture te gjere te demokracise perendimore.

Ne keto rrethana, mori jete procesi i kalimit nga diktatura komuniste ne demokracine pluraliste. Ky kalim dhe vete procesi i instalimit e i konsolidimit te demokracise pluraliste, kerkonte edhe lidership te ri, nje klase te re politike. Ne tashme e kemi. Ajo u formua vertete, por u krijua spontanisht, ne menyre te rrembyer e pa standarde, pa koncepte te qarta. U krijua ne nje menyre te tille, qe mund te krahasohet me ndertesat qe beheshin me kontribut vullnetar ne komunizem. Ne keto rrethana, klasa e re politike, u krijua pa pasur nje vizion e kulture per demokracine pluraliste.

Ajo i fitoi konceptet e demokracise pluraliste spontanisht, ne pune e siper, por kurre nuk siguroi nje njohje shkencore te demokracise, te thelbit, te mirefunksionimit dhe te sigurimit te standardeve per nje ekzekutiv efektiv dhe nje qeverisje te mire.

Klasa jone e re shfaq sot ne nje mase te madhe, madje tronditese, mangesi te medha ne njohjen edhe te principeve baze te permbajtjes dhe te funksionimit te demokracise e te shtetit ligjor. Ajo shfaq ne qendrimet dhe punen e saj nje kulture te ceket demokratike, ku mungojne qendrimet dhe zgjidhjet e sigurta, efektive, funksionale; kur ne vizionin e tyre vihet re nje amalgame idesh dhe pervoja praktike qe perziejne ndjeshem ide te kunderta, mospajtuese per shtetin dhe qeverisjen, qe nga primitivet, mentalitetet bajraktariste, autoritariste, prepotente, kompromentuese e deri tek ato komuniste.Keto mentalitete e pervoja kane nje peshe e ndikim shume te madh ne qendrimet, mendimet dhe veprimet e klases se re politike.

Mund te justifikohet kjo mungese e kultures demokratike ne fillim te procesit, por nuk mund te justifikohet fakti qe ne keto gati 20 vjet nuk eshte bere asnje perpjekje serioze apo e organizuar per te mbushur boshllekun demokratik me kulturen dhe shkencen e demokracise. Mire bejne qeveritaret tane qe kerkojne dhe vendosin te trajnojne mesuesit, mjeket etj., qe te rrisin cilesine e punes, por asnje mase nuk eshte menduar deri tani, per trajnimin apo kulturimin demokratik te klases se re politike, aftesimin teorik demokratik te saj. Me pare duhet te kuptohet kjo nevoje e mprehte, ne menyre qe te mundesohet dhe nje zgjidhje efektive. Mendoj, se sa me pare te realizohet ndergjegjesimi per kete nevoje, aq me shpejt do te clirohemi nga dukurite e mprehta negative dhe aq me shpejt do te behet kalimi i shumepritur i demokracise shqiptare, nga e brishte ne te konsoliduar e funksionale.

Natyrisht, qe kjo kerkon nje konceptim te gjere per kulturimin demokratik te njerezve, sepse vertet ka rendesi instalimi i institucioneve demokratike dhe rregullimi ligjor i tyre, por demokracia funksionon kur edhe njerezit i njohin ato si institucione demokratike dhe sillen ndaj tyre ne menyre demokratike. Mendja e qeverisesve dhe te qeverisurve njekohesisht ndricohet nga dituria, ndersa qyteterimi vjen nga te nxenit. Se dyti, ushtrimi i demokracise e reagimi demokratik kerkon dituri, dije, nxenie. Kjo mundeson nje vizion te plote e te qendrueshem, qe i hap rruge zhvillimit te demokracise dhe efektivitetit te qeverisjes dhe qeverisjes se mire. Ne kete rruge kryhet zgjimi demokratik dhe qyteterimi i shoqerise sone.

Demokracia eshte komunikim, bashkepunim e dialog. Ne kete marredhenie rol te vecante padyshim ze komunikimi politik. Por, politika ne vendin tone mendohet si “zanati” me i lehte per t’u ushtruar. Madje ajo mendohet fusha me e sigurte per pasurim te shpejte e te paligjshem. Mjafton te vish rastesisht dhe shpesh ne menyre te pamerituar, apo ne mungese te plote te standardeve ne nje post politik apo te zesh nje vend ne parlament dhe te veteshpallesh politikan. Ky tip politikani ne Shqiperi haset rendom. Cfare mund te presesh prej kesaj kategorie politikanesh per t’i ispiruar qyteterim demokracise shqiptare? Ky tip nuk di e nuk mund te prodhoje ide politike, politike konstruktive, te komunikoje politikisht. Ai nuk mund ta dije se komunikimi politik eshte dialog dhe jo monolog, eshte degjim dhe jo imponim politik, eshte pjesemarrje e jo perjashtim, eshte zgjerim i hapesirave te lirise e te komunikimit e jo ngushtim i tyre, eshte me shume argumentim e jo urdherim e ndeshkim, eshte me shume autonomi se sa shtrengim centralizues, me shume kulturim demokratik se kenetezim kulturor, me shume respektim i ligjit e ngushtim i arbitraritetit e koorrupsionit, me shume kontroll te njerezve mbi te zgjedhurit, sesa imponim e shurdherim ndaj kerkesave e interesave te njerezve, me shume bashkepunim e dialog konstruktiv mes pozites dhe opozites, se injorim e perjashtim i saj, me shume qytetari e te verteta ne komunikim sesa vulgaritete, sharje e fyerje banale, shmangie nga e verteta dhe pergjegjshmeria. Eshte me shume respekt e nderim qytetar ndermjet qeverisesve e te qeverisurve. Perballja me realitetin shqiptar te lehteson te kuptosh se sa vend ka pjesa negative ne kete raport. Deri sot, komunikimi politik ne vendin tone ka krijuar nje situate tronditese qe ka zbehur dallimin primar mes te vertetes dhe te pavertetes, ligjit dhe antiligjit, te moralshmes dhe te pamoralshmes. Eshte krijuar nje pershtjellim e coroditje e plote e opinionit, sa qe ka dobesuar ndjeshmerine ndaj dukurive negative. Ky relativizem ekstrem ndaj te vertetes dhe hapesira e gjere e shpifjeve dhe e te pavertetave apo gjysme te vertetave i ka lodhur qytetaret e ketij vendi, i ka mpire ne veprimin e tyre, u ka vrare shpresen per nje te ardhme demokratike .

Eshte e vertete qe ne vendin tone jane kryer reforma ne te gjitha fushat dhe eshte perafruar legjislacioni me ate te vendeve te BE. Megjithate, privatizimet strategjike e jo te tilla jane bere pa asnje studim paraprak, pa njohur e respektuar interesat e grupeve te interesit. Asnje konsultim me specialiste nuk eshte bere per konceptimin e reformave, prandaj dhe efektiviteti nuk ka qene i larte, perkundrazi, korrupsioni e informaliteti kane lulezuar ne menyre te frikshme. Reformat propagandohen vetem te suksesshme, por asnje hap nuk behet per t’i argumentuar ato shkencerisht, per te ndergjegjesuar qytetaret per pasojat dhe kostot financiare e sociale. Shqiperia tashme eshte anetaresuar ne NATO, por kjo u realizua pa informim e konsultim me qytetaret. Edhe procesi i integrimit ne BE vuan nga defekte te tilla. Ai shfaqet si nje prone e politikaneve, por ne fakt ne BE integrohen popujt dhe kombet.

Veprimtaria ligjvenese eshte kryer e vazhdon te kryhet teper e mbyllur. Mungon nje terheqje paraprake e mendimit te qytetareve dhe grupeve te interesit dhe per me teper pothuajse asgje nuk behet per propagandimin e njohjen e ligjeve nga qytetaret. Shume shume ato botohen ne nje fletore zyrtare e kycen ne te. Pra, nuk ka komunikim ne cdo faze te formulimit dhe te implementimit te ligjeve.

Fushatat elektorale krijojne nje iluzion te komunikimit politik. Megjithate ne to ka me shume parulla e premtime politike se thirrje per dialog e bashkepunim ne pergatitjen e programeve. Dukuri e mprehte e teper negative ne kete periudhe gati 20 vjecare, eshte mungesa e theksuar e dialogut mes pozites dhe opozites. Sa pak hapesire bashkepunuese ka pasur e di edhe njeriu me i painformuar. Edhe pse tashme eshte kapercyer nje marredhenie armiqesore, qe i karakterizonte ne fillimet e procesit demokratik keto raporte, perseri dialogu eshte ende i pakte. Ka nje mosbesim te plote mes tyre qe po ndikon seriozisht ne stabilitetin politik te vendit.

Shume gjera esenciale i mungojne komunikimit politik ne Shqiperi. Me se pari kerkohet ndergjegjesim per kete situate, studim shkencor i ketij realiteti dhe reagim serioz kompleks.

Dena Grillo

Ajo cfar tjeter I mungon komunikimit politik ne shqiperi eshte edhe sjellja etike,sidomos ne parlament e cila le shum per te deshiruar.

Sharje, fyerje, shkelje e etikës, ajo që pamë të enjten në Parlament, në sallën ku duhet të debatohet dhe të votohet për të gjitha argumentet, që zgjedhësit shqiptarë u kanë votën politikanëve, padyshim na lanë një shije të hidhur, por pse kjo sjellje e klasës politike shqiptare edhe 23 vjet pas ndryshimit të sistemit?

Raste te tilla jan te shumta ne parlamentin ton,dhe askush nuk mban pergjegjsi per to.

Mark Marku eshte shprehur ne kte menyr ne nje intervist realizuar nga Leida Ruvina, eksperte komunikimi.

Mendoj se ka të bëjë me paaftësinë për të dhënë zgjidhje politike e për të shtruar alternativa. Pra, për të bërë sa më të aftë nga pikëpamja politike të jenë, si aktorët e qeverisjes, si ata opozitarë për të dhënë alternativa, aq më pak nevojë ka për detraktimin e kundërshtarit dhe sulmin ndaj tij. Me pak fjalë, në qoftë se ke ide, nuk përqendrohesh se kush i thotë këto ide dhe çfarë është personi që i thotë idetë. Në momentin që mungojnë idetë, atëherë debati përqendrohet te personi që artikulon idetë dhe në këtë kuptim shndërrohet pastaj në një lojë. Por, ajo që është e rëndësishme e që duhet pasur parasysh është se, e para, ky ligjërim shumë i ngarkuar e tensionon situatën dhe krijon një realitet politik, sepse diskursi politik njihet në teoritë e komunikimit që diskursi prodhon realitet. Shpesh herë është realiteti që prodhon ligjërime të caktuara, ndërkohë që edhe një ligjërim i caktuar mund të prodhojë një realitet. Në këtë kuptim, një përfaqësim i deformuar i realitetit shqiptar është edhe një nxitës i një realiteti konfliktual. Duhet pasur parasysh se publiku nuk e shikon lojën politike siç shihet nga aktorët politik, si një lojë me maska, ku secili merr një rol dhe sapo dalin nga skena menjëherë ndryshon situata. Publiku shpesh herë e merr seriozisht lojën e politikanëve dhe e kthejnë në realitet, gjë që përthyhet më pas edhe në gjendjen sociale të veshtir .

Si edhe herë të tjera, u provua me këtë rast sedemokracia kushton, madje edhe kur është

fjala për pjesëmarrje të vetvetishme të publikut në debat dhe dialog; dhe se mungesa e

kontrollit dhe e mbikëqyrjes disiplinuese, nga një autoritet me kompetenca censurimi,

nuk e ndihmon fjalën e lirë, as mundëson realizimin e saj si të drejtë njerëzore

elementare, por vetëm përdoret menjëherë për të imponuar censura horizontale, të cilat si

rregull i shkatërrojnë debatet ose duke i trembur pjesëmarrësit, ose duke i kanalizuar temat drejt banalitetit.Kësisoj, edhe vetë lulëzimi i pashembullt i rrjeteve sociale, blogjeve, forumeve dhe

faqeve të komenteve online ka provuar dhe vijon të provoj se mungon nje pjes e rendesishme e etikes ne Shqiperi.

Literatura-Hulumtim Ne Faqe Te Ndryshme Web-i

NA NDIQNI - SHPERNAJE NE PROFIL

Follow @DIONISXHANI

Detyra Plote

Fakulteti i teknologjisë dhe informacionit

Dega : Matematik-informatikë

Tema : Evolucioni i matematikë s

Historia e matematikës , nuk është vetëm historia e zhvillimit të koncepteve matematike , por edhe një nga pjesët e historisë së veprimtarisë njerëzore , në të cilën pasqyrohet marrdhënia e njeriut me natyrën .http://eseshkolle.blogspot.com/ lexo me shume....

Në përgjithësi , drejtimet themelore të krijimtarisë matematike mund të kuptohen vetëm të lidhura drejtpërdrejt apo tërthorazi me kushtet social-ekonomike . Karakteri i matematikës greke mund të kuptohet vetëm nëse njihen kushtet e shoqërisë së vjetër , të shoqërisë , ku falë punës së skllevërve , mundi të krijohej klasa e njerëzve të cliruar nga detyrimet e përditshme. Është mjaft domethënës shembulli se si faktorët jomatematik kanë nxitur kërkimet matematike .http://eseshkolle.blogspot.com/

Kështu , problemi i studimeve dhe i zgjedhjes së eliminimit të rreziqeve gjatë lundrimeve detare ka qenë motive i krijimit te Akademisë së Parisit dhe të Londrës. Gjatë kërkimeve per zgjedhjen e këtij problemi u përsosën mjetet e lundrimit , duke studiuar lëvizjen e Hënës dhe të satelitëve të Jupiterit . Kjo u konkretizua me studimet e Hygensit , në lidhje me orët me lavjerrës , si dhe të Njutonit , në lidhje me problemin e dy trupave . Më pas , punimet e Njutonit ndikuan tek Ojleri për studimin e lëvizjes së Hënës si një nga rastet e problemit të tre trupave .

Ne duhet të kujtojmë gjithmonë se konceptet matematike nuk janë krijime të ҫfarëdoshme të mendjes , por pasqyrim të botës reale , ndonëse shumë herë në një trajtim tepër abstrakt . Kjo shpjegohet me faktin se pse matematikanët e epokave të ndryshme , mund të kuptojnë njëri-tjetrin , se pse matematika teorike mund të ketë vlerë praktike dhe pse matematika praktike mund te pasqyrojë ligjet e mekanikës , të fizikës e madje ligjet e disa fushave të biologjisë dhe shkencës së ekonomisë.

Histiriku i zhvillimit të matematikës mund të periodizohet në mënyra të ndryshme (sipas kohës , vendit , zbulimeve të rëndësishme etj.).Mjaft autorë e ndajnë atë në katër periudha :

1. Periudha e lindjes së koncepteve të para matematike http://eseshkolle.blogspot.com/ Kjo periudhë fillon me lindjen e koncepteve të para matematike dhe vazhdon afërsisht deri në shekullin VI-V para erës së re . Ajo karakterizohet nga grumbullime faktesh e përvojash emprike , pa kërkuar e realizua barazimin e tyre.

2. Periudha e matematikës elementare

Kjo periudhë fillon në shek. VI-V para erës së re dhe vazhdon deri në shek. XVI të erës së re . Karakteristike e kësaj periudhe është shqyrtimi i madhësive konstante dhe i figurave statike . Periudha nis me kontributin e Greqisë së Lashtë dhe përfundon në kohën kur objekt i saj bëhet funksioni dhe madhësitë e ndryshueshme.

3. Periudha e matematikës së lartë klasike Kjo periudhë fillon rreth shek. XVI dhe vazhdon deri në mesin e shek. XIX . Në të përfshihen zhvillimet e analizës matematike (koncepti i limitit , i funksionit , i derivatit , i integralit etj.), të gjoemetrise analitike (studimi i objekteve gjeometrike me anë të objekteve algjebrike dhe me metoda e algjebrës ). Ajo karakterizohet nga studimi i madhësive të ndyshueshme , si dhe nga transformimi i figurave .

4. Periudha e matematikës moderne Kjo periudhë fillon në mesin e shek. XIX dhe vazhdon deri në ditët e sotme . Tashmë, matematika është shkenca që studion format hapësinore dhe raportet sasiore të realitetit në një kuptimi të përgjithshëm. Duhet theksuar së pikërisht në këtë periudhë studiohet thellësisht bazimi i matematikës dhe përvijohet sistemi aksiomatik i saj.

-Periudha e lindjes së koncepteve fillestare të matematikës

Një nga konceptet e para matematike është ai i numrit . Termat një , dy, tre etj., pra numrat e parë janë përdorur në fillim me shumë vështirësi . Fillimisht , ata kanë qenë karakteristika cilësore sesa sasiore. Numërimi ka lindur si domosdoshmëri për të vlerësuar objekte e sende të ndryshme . Në fillim , numërimi është realizuar me anë të gishtave të duarve . Ndër hapat e parë të zhvillimit të aritmetikës mund të konsiderohet kur , p.sh., numri 3 u shpreh si shumë e numrave 2 dhe 1. Edhe konceptet e para gjeometrike janë zhvilluar pothuajse ngadalë , por gjithsesi si domosdoshmëri e veprimtarisë praktike të njerëzve . Në dokumentet e gjetura rezulton , se në Egjipt , Babiloni e Kinë janë njohur zhvillime matematikore . Njiheshin të paktën dhjetë tipa trekëndëshash këndrejt. Një nga mrekullitë e lashtësisë janë piramidat me një arkitekture që dëshmon per zoterim të saktë të njohurive matematike . Në mjaft dokumente rezulton se shkruhen rregullat e zgjidhjes së problemeve , por jo mënyra e gjetjes së këtyre rregullave ose argumentimet përkatëse . Në Babiloni zgjidheshin problem me interes të përzier .Problemet zgjidhen pa argumentim por vetëm duke treguar mënyrën e zgjidhjes.

-Periudha e matematikës elementare (periudha e Greqisë së Lashtë)

Grekët e vjetër i morën njohuritë e para matematikore nga paraardhësit e tyre , egjiptianët dhe babilonasit. Duke filluar nga shek. VI p.e.r., në mendimin matematik grek , gjithnjë e më shumë zë vend aspekti teorik . Përfshirja e vërtetimeve në gjeometri mundësoi përgjithësimin e përfundimeve , si dhe stimuloi nxjerrjen e përfundimeve te reja. Ndarja përfundimtare e matematikes si shkencë teorike u bë e mundur në mesin e shek. V p.e.r, duke arritur kulmin e saj me botim e vepres “Elementet” nga Euklidi.

Shkolla e Miletit

Sot pranohet se ‘babai’ i matematikës greke është Talesi , i cili konsiderohet si themelues i shkollës së Miletit. Ai parashikoi në mënyre ekzaltike eklipsin e diellit , gjë që dukej e pashpjegueshme për atë kohë . Për t’i shpjeguar këto dukuri , Talesi sugjeroi vërtetimin e pohimeve matematike , : barazia e këndeve të bazës të trekëndëshit dybrinjëshëm , disa raste të barazimit të trekëndëshave , barazia e këndeve me brinjë pingule , fakti që diametrik e ndan qarkun në dy pjesë të barabarta. Talesi konsiderohet si matematikani i parë , i cili futi vërtetimet në gjeometri .

Shkolla e Pitagores

Duke u nisur nga parimi pitagorian thelbi i ҫdo objekti është numri, u synua shpjegimi i dukurive të gjithësisë me vetitë e tyre. Pitagorianët vunë re se dukuri krejtësisht të ndryshme zotëronin veti matematike të njëjta . Që këtu ata mendonin se numri është premisë e të kuptuarit dhe e shpjegimit të dukurive . Nuk është e sigurt nëse e ashtuquajtura “teoremë e Pitagorës” të jetë zbuluar pikërisht nga Pitagora . Më pas ai është përpjekur të gjejë treshen e numrave a , b dhe c që të plotësojnë kushtin a²+b²=c². Vërtetimi i Euklidit bazohet në metodën e vërtetimit nga e kundërta , metodë që ndeshet pothuaj në të gjithë tekstet shkollore të matematikës . Me numra irracionalë , pitagorianët janë ndeshur edhe në probleme të tjera si gjetja e lartësisë së trekëndëshit barabrinjës , gjithashtu edhe lëvizjen e planetëve , pitagorianët u munduan ta shpjegonin me raporte numerike . Pitagora mbetet një nga korifenjtë e shkencës matematike greke dhe për dy ide të tjera:

e para , bota që na rrethon i nënshtrohet ligjeve të caktuara , ashtu sikundër edhe numrat;
e dyta , të gjitha parimet dhe ligjësitë e botës mund të shprehen në gjuhën e matematikës . Këto ide kanë përligjur plotësisht zhvillimet e sotme të shkencës .

Sistemi i madh Euklidi

Zhvillimi i suksesshëm i matematikës shtroi domosdoshmërinë e sistematizmit të njohurive matematike , me synimin e saktësimit dhe të koherencës së njohurive . Këtë detyrë e mori përsipër një ndër matematikanët me më ndikim në të gjithë kohërat , Euklidi.

Vepra më madhore e Euklidit është “Elementet” , e cila përbëhet nga 13 libra . Ajo është një nga vepra shkencore që ka njohur dritën e botimeve më shumë se ҫdo vepër tjetër . Vepra “Elementet” është përkthyer në rreth 300 gjuhë. Euklidit i takon merita e padiskutueshme e përsosjes së njohurive . Ajo është e trajtuar mbi bazën e përfundimeve deduktive të bazuara në një sistem të përsosur aksiomash , përkufizimesh e postulatësh. Themeli i ndërtimit të gjeometrisë përbëhet nga të ashtuquajtura “kuptimet e përgjithshme”, ku bëjnë pjesë përkufizimet , aksiomat dhe postulatët. Sot ekziston një mendim unik se qëllimi themelor i Euklidit me “Elementet” ka qenë paraqitja në një vepër të vetme të tri sukseseve greke të deriatëhershëm : teoria e raporteve të eudoksit ; teoria e irracionaliteteve dhe teoria e shumëfaqëshave të rregullt. Hopi cilësor që bëri Euklidi është kapërcimi nga matematika si art , nga matematika e parë si një tog problemesh e arritjesh mprehtësie , në matematikën si një sistem logjik.

Arkimedi

Arkimedi është pa dyshim matematikani dhe mekaniku më i madh i lashtësisë . Tipari dallues i veprimtarisë së tij është prirja për t’i zbatuar njohuritë teorike në praktikë . Njihet ligji i famshëm i hidrostatikës që mban emrin e Arkimedit . Një nga ndihmesat më të ҫmuara të Arkimedit i përket asaj dege të matematikës , e cila sot njihet me emrin njehsimi integral . Ashtu si në veprat e mëparshme edhe në veprat e Arkimedit , në perfundimet e gjetura arrihet në rrugën sintetike . Në fillim , ai parashikonte përfundimet me rrugë empirike dhe më pas i vërtetonte ato. Një nga ndihmesat e veҫanta të Arkimedit është se ai theksoi zbatimin e përfundimeve matematike në fusha jashtë matematikës . Pra, matematika nuk është vetëm një sistem i përsosur dijesh , por edhe një mjet i pazëvendësueshëm për të depërtuar në të fshehtat e natyrës , për të ndërtuar saktë ҫdo sistem dijesh , si dhe për të nxjerrë përfundime të sakta për ҫdo studim të dhënash.

Matematika ne mesjete

Faktorët që kushtëzuan zhvillimin e matematikës në këtë periudhë ishin : -Lufta kundër skolasticizmit. –Zhvillimi i marrëdhënieve tregtare me botën arabe dhe shfrytëzimi i njohurive të tyre. Në këtë periudhë shkenca dhe teknika shtron problem të reja , si probleme të reja, si problem të trajtimit të madhësive të ndryshueshme ,të cilën e trajton matematika e lartë.

-Periudha e matematikës së lartë klasike

Shekulli XVII

Zhvillimet e shkencave të natyrës dhe të teknikës shtruan domosdoshmërinë e studimit shkencor . Në vitin 1610 , Kepleri zbuloi dhe formuloi ligjet e lëvizjes së planeteve . Në vitin 1632-1638 , Galilei zbuloi ligjet e rënies së lirë të trupave dhe i shprehu ato matematikisht . Në vitin 1686 , Njutoni , duke u nisur nga ligjet e keplerit , zbuloi ligjin e tërheqjes së gjithësishëm. Me ndihmesën e Fermait dhe të dekartit u vendosën bazat e gjeometrisë analitike , si një metodë për studimin e vetive gjeometrike me anë të algjebrës.

Dekarti

Një nga zbulimet më të mëdha të Dekartit konsiderohet futja e madhësive të ndryshueshëm . Në veprën e tij kryesore “Gjeometria” ai mundohet të afrojë sa më shumë algjebrën me gjeometrinë. Kjo vepër mbështetet në dy ide themelore : në futjen e madhësive të ndryshueshme dhe në përdorimin e koordinatave. Dekarti klasifikon edhe vijat gjeometrike.

Isak Njutoni

Veprimtaria shkencore e Njutonit ishte e drejtuar kryesisht në mekanikë, fizikë, astoromi dhe matematikë. Në veprën e tij “Fillimet matematike të filozofisë së natyrës” Njutoni nxjerr matematikisht ligjet e Keplerit si dhe ligjin e tërheqjes së gjithësishëm . Ai zgjidh gjithashtu problemin e dy trupave dhe vendos bazat e teorisë së lëvizjes së Hënës. Njutonit i atribohet gjithashtu edhe metoda për gjetjen e përafërt të rrënjëve të ekuacioneve algjebrike.

` Lajbnitzi

Punimet matematike të Lajbnitzit lidhen ngushtë me pikëpamjet e tij filozofike. Ai bëri njehsimin diferencial , formuloi rregullat e diferencimit të madhësisë konstante, të shumës, të diferencës të prodhimit , të herësit ,të fuqisë dhe të rrënjës së funksionit. Në artikullin “Mbi gjeometrinë e thellë” Lajbnitzi përmbledh rregullat e integrimit të funksioneve , duke përdorur edhe shenjën e integralit që ne përdorim sot. Ai arriti në përfundimin se diferencimi dhe integrimi janë dy veprime të kundërta. Lajbnitzi futi për herë të parë termat : koordinatë , funksion , diferencial , integral , njesim integral , ekuacion diferencial , algoritem etj.

Matematika në shekullin XVIII

Ritmet e zhvillimit të matematikës në shek XVIII ishin tepër të larta . Veprimtaria shkencore e kësaj periudhe u përqendrua në akademitë shkencore ku u dallua e Berlinit, Parisit dhe e Petërburgut. Përpara algjebrës u shtua domosdoshmëria e zgjidhjes së ekuacioneve me gradë më të lartë se katër. Në gjeometri u synua përsosja e aparatit të gjeometrisë analitike , si dhe disa probleme që i takojnë fillesave të gjeometrisë diferenciale. Gjate shek XVIII, analiza matematike u pasurua me njohuri të reja dhe përmbajtja e saj pësoi një varg ndryshimesh , duke e strukturuar atë përafërsisht , ashtu siҫ e kemi sot . Edhe gjeometria analitike u konkretizua në një formë të ngjashme me atë që kemi sot . Po kështu u zhvillua edhe “teoria e numrave”.

Ojleri

Konsiderohet si matematikani më frytdhënës i shek XVIII .Ka botuar më shumë se 900 punime , monografi , artikuj shkencorë e libra. Shpjegoi studimin e vijave dhe i sipërfaqeve me anë të ekuacioneve të tyre . Ai konsiderohet si teksti i pare i gjeometrisë analitike . Trajtoi në mënyrë analitike mekanikën e trupit të ngurtë . Ojleri konsiderohet si mësuesi i të gjithë matematikanëve të gjysmës së dytë të shek XVIII. Pjesa më e madhe e veprave të tij i kushtohen matematikës së zbatuar , fizikës , mekanikës, astronomisë , hidrodinamikës , optikës , balistikës , muzikës etj. Shumë simbole , metoda teorema të matematikës së sotme janë të lidhura me emrin e tij.

Lagranzhi

Ndihmesa më e vlefshme e Lagranzhit i takon disiplinës së njesimit variacional. Ai shqyrtoi problemin e zgjidhjes së ekuacioneve algjebrike me gradë më të lartë se katër. Në studimin mbi problemin mbi tri trupave , Lagranzhi jep për herë të parë zgjidhjen e këtij problemi , duke shpjeguar njëkohësisht edhe lëvizjen e Hënës. Matematika e sotme i detyrohet Lagranzhit për disa suksese të vecanta , si e ashtuquajtura “teorema e Lagranzhit” që shërben si bazë për gjetjen e ekstremumeve të funksionit , metoda e “variacionit të konstantes”për zgjidhjen e ekuacioneve diferenciale , teoria e integraleve te trefishta etj.

Matematika ne shekullin XX-XXI