STRESI DHE EFEKTET E TIJ MBI INDIVIDËT

NA NDIQNI - SHPERNAJE NE PROFIL

TEMA:
NË JETËN E PËRDITSHME KEMI TË BËJMË ME SITUATA STRESUESE NË KËTO RASTE: Gëzime shumë të mëdha në jetën tonë Në rastet e fatkeqësive familjare Probleme të ndryshme në punë veçanërisht në marrëdhëniet me shefat tanë Gjendje financiare jo e mirë në familje Probleme me anëtarë lexome shume...
të familjes Shkeljet e ligjit Kalimet nga një fazë e jetës në tjetrën si psh dalja në pension Lajmet e këqia që jepen në media Stresi është i pashmangshëm në jetë, por ajo të cilën ne mund të bëjmë është të përpiqemi ta manaxhojmë atë. Manaxhimi i stresit është një dosmosdoshmëri, në mënyrë që të mos kemi efekte negative në shëndetin tonë dhe në jetën tonë. Shkalla e stresit është e matshme dhe për këtë qëllim ekzistojnë edhe faqe interneti ku mund të plotësosh testet përkatëse dhe nëpërmjet email-it mund të marrësh informacion për shkallën stresuese në të cilën mund të ndodhesh. Termi stres mbetet një term relative dhe një situatë e cila është stresuese për dikë, nuk është e tillë për të tjerët psh një situatë konflikti në punë për dikë mund të jetë stresuese, por nuk është e tillë për ditë tjetër për të cilin konflikti në punë ka domethënien se gjërat po ndryshojnë. Një stresor është një stimulues ose një ngjarje që provokon një tension (përgjigje tensionuese) mbi organizëm
 II-EFEKTET E STRESIT INDIVIDUAL NË ORGANIZATË
Nëse do të diskutonim për stresin dhe në diskutim do të ishim të pastresuar atëherë do të arrinim që efektet e stresit ti klasifikonim në dy grupime të mëdha: efekte pozitive dhe efekte negative të stresit. EFEKTET POZITIVE TË STRESIT NË PUNË
Shkalla e përqendrimit të njerëzve në punë. Njerëzit do të jenë më shumë të përqëndruar në punën e tyre, por kjo deri në masën e stresit ku nuk ka filluar akoma të bëhet shqetësues për individin. Përkushtim më i madh. Jo vetëm njerëzit do të jenë më të përqëndruar tek puna, por edhe përkushtimi i tyre do të jetë më i madh. Rezultat finanziar më i mirë i kompanisë. Si rezultat i një përqendrimi dhe përkushtimi më të madh të njerëzve në organizatë do të ndikonte pozitivisht në rezultatin financiar të saj. Efektet negative
NDIKON NEGATIVISHT NË SHËNDETIN TUAJ
Efektet negative të stresit shfaqen në formën e frikës, mllefit, rritje të adrenalinës, rritje të tensionit në gjak etj. Të gjitha këto efekte negative shkaktojnë probleme ose dhimbje koke, dhimbje stomaku, infrakt, pagjumësi etj. Stresi shkakton në këtë mënyrë dëmtim të shëndetit të individit. UL RENDIMENTIN TUAJ NË PUNË
Stresi deri në një masë të caktuar ndikon pozitivisht në përkushtimin më të madh ndaj punës, por vjen një moment kur efektet e tij janë vetëm negative. Në këtë mënyre stresi kthehet jo vetëm në element problematik për individin, por pasojat e tij mbi produktivitetin individual janë shumë të mëdha. Rreth 53 % e punëtorëve në USA mendojnë se puna është burimi i stresit të tyre.
SHKALLA E BESNIKËRISË SË PUNËTORËVE NDAJ KOMPANISË LËKUNDET
Në organizatë individët e përkushtuar ndaj punës e identifikojnë veten e tyre me organizatën. Në situata kur niveli i stresit është shumë i madh këta individë fillojne ta shikojnë veten gjithnjë e më shumë të shkëputur nga organizata. Atyre fillojnë tju interesojnë në momente të tilla vetëm interesat e tyre individuale dhe ti shohin këto interesa të shkëputura nga organizata.
SABOTIME TË QËLLIMEVE TË ORGANIZATËS
Në rastet kur burimi i stresit është organizata dhe kur shkalla e stresit është shumë e madhe individët mund të jenë inisiatorët e sabotimeve të qëllimeve të cilat organizata synon të arrijë. Konflikti i krijuar midis gjendjes stresuese të individëve dhe burimit të stresit, kërkon zgjidhje të menjëhershme, pasi në të kundër realizimi i synimeve që organizata ka vendosur për të, nuk do të realizohen ose të vonohen në kohë.
REZULTAT FINANCIAR I KEQ I KOMPANISË
Efekti negativ i individëve të stresuar në organizatë lexohet në rezulatin e keq të kompanisë. Sa më shumë individë të stresuar në organizatë, aq më pak njerëz të përkushtuar, produktivitet më i ulët, më shumë aksidente në punë, më shumë shpenzime nga organizatat dhe rezultat financiar i keq. Shpenzimet për kujdesin mjekësor, koha e humbur nga puna dhe aksidentet në punë në USA zënë mbi 150 milion $ në vit.
III- SI TË MANAXHOJMË STRESIN
Në jetën moderne në të cilën përpiqemi të update është gjithnjë më shumë duke u rritur kërkesa për njohuri dhe aftësi për të manaxhuar stresin. Manaxhimi i stresit ka të bëjë me mbajtjen nën kontroll të shkallës së stresimit në të cilën ndodhemi si dhe me influencimin drejt zvogëlimit të tij. 1-Kujdesuni për fëmijët. Vëmendja dhe kujdesi fillimisht duhet treguar ndaj fëmijëve të cilët janë dhe më të ndjeshëm. Rekomandohet fuqishëm që lajmet të shihen së bashku, ku na del detyra e shmangies së fëmijëve nga lajmet e këqija. Njëkohësisht rekomadohet që fëmijët të mbahen larg emisioneve ose filmave të cilat përmbajnë mesazhe të fuqishëm dhune dhe terrori.

lexome shume...

STRESI DHE EFEKTET E TIJ MBI INDIVIDËT I-RËNDËSIA E NJOHJES SË STRESIT Stresi është term që i referohet shumës së situatave fizike, mendore dhe tensioneve emocioneve mbi një person. Stres vjen nga fjala “stress” dhe përkthehet në gjuhën tonë tension. Sipas ekspertëve të shëndetit publik në USA rreth 90 % e sëmundjeve vijnë me burim stresin. Shembuj të stresit në jetën e përditshme mund të përmendim: një kritikë nga miqtë tanë, marrja e një lajmi të keq të cilët ndikojnë tek ne duke dhënë efekte si skuqe të fytyrës, shtërngim të duarve, frymëmarrje më e shpeshtuar e zemrës tek ne etj. Si rezultat i një situate stresuese në të cilën ne ndodhemi tek ne shfaqet një tendecë agresiviteti.
 2-Aktiviteti i rregullt fizik. Rekomandohen qendrat e relaksimit në të cilat zhvillohen ushtrime për rregullimin e frymëmarrjes, ushtrime për qetësimin e muskujve, joga, masazhe për trupin etj
3-Të dëgjosh muzikë. Muzika është një mënyrë të cilën individët mund ta përdorim për tu qetësuar dhe për të manaxhuar stresin e tyre.
4-Shmagni ambiente dhe njerëz të padëshiruar. Në ditën tuaj të punës përpiquni të shmangni njerëzit dhe ambiente në të cilat mendoni se doza e stresit është e lartë. Përpiquni të frekuentoni lokale të qetë dhe ku nuk frekuentohet nga njerëz të cilët janë burimi i stresit në jetën e përditshme.
5-Manaxhoni kohën tuaj. Duke qënë korrekt dhe të perpiktë nëpërmjet manaxhimit të kohës suaj asnjë herë nuk do tju duhet të vraponi dhe të stresoheni pasi nuk do të jeni të përpiktë në orare. Një manaxhim cilësor i kohës do të shmangte stresin.
6- Apliko një stil jete. Njerëzit duhet të përpiqen në jetën e tyre të zgjedhin atë stil jete i cili është më i përshtatshmi për ta. Sekreti qëndron në vendosmërin tonë për ti qëndruar këtij stili jete. Do të ishte e këshillueshme që në zgjedhjen e tij, të lihej një kohe e nevojshme për tu qetësuar.
7-Mos abuzoni me shëndetin. Përpiquni të manaxhoni veten në përdorimin e pijeve alkolike, duhanit etj. Nuk rekomandohet përdorimi i tepruar i tyre, pasi ato dëmtojnë shëndetin tuaj dhe ndikon negativisht në imazhin tuaj në ambjetet e punës, në shoqëri etj.
8-Mendoni pozitivisht. Në jetën tuaj përpiquni të mendoni pozitivisht. Përpiquni ti thoni “ndal” mendimeve negative.
9-Zgjidhni njerëzit. Në jetën tuaj përpiquni të mbani afër njerëz të mirë. Njerëzit e këqij jo vetëm do të krijojnë probleme, por do të jenë burim stresi, intrigash, thashethemesh dhe në çdo moment ekziston probabiliteti që ju të jeni një njeri i stresuar.
10-Respektoni pasionin tuaj për TV, Revista..etj. Eshtë e rëndësishme të respektoni dëshirën tuaj për të ndjekur emisionet e dëshiruara në televizon psh një ndeshje futbolli, emisione me humor…etj. Një gjë e tillë do të ndikonte pozitivisht në humorin tuaj. Të njëjtin efekt do të jepte dhe shfletimi i revistave ose gazetave të cilat jo vetëm ju japin information, por ku dhe cilësia e tij ndikon në të menduarin pozitiv të njerëzve.
11-Zgjidhni veshjen tuaj. Rekomandohet që një ditë përpara në darkë të përgatisni veshjen tuaj për të nesërmen. Në këtë mënyrë nuk vonoheni të nesërmen në mëngjes, por dhe realizoni një zgjedhje më cilësore për veshjen tuaj. Kujdesi për veshjen do të bëjë që ju të ndjeheni më mirë dhe kjo jep efekte pozitive.
12- Bëni atë që ju pëlqen. Përpiquni që në zgjedhjen e punëve tuaja të keni të bëni me punë të cilat ju japin kënaqësi. Në këtë mënyrë do të mundi të mbani nën kontroll stresin dhe puna do të përbëjë për ju një ambjent që do tju jap kënaqësi. Efektet pozitive do të shfaqen jo vetëm mbi individët, por edhe në rendimentin e tij ndaj organizatës.
13-Vizitë mjekësore në mënyrë të rregullt. Në jetën e përditshme ndodh që në mënyrë të herëpashershme ne çojmë makinën për kontroll tek mekaniku. Nuk do të ishte aspak keq që të njëjtin kujdes të tregonim edhe për shëndetin tonë. Një kontroll një herë në gjashtë muaj ose në vit për kolesterolin, tensionin…etj do të ndihmonte në një trup më të shëndetshëm dhe të mos ndodhemi përball të papriturave aspak të pakëndshme ku ndikimi i parë është nje stres i pakontrollueshëm.
14- Manaxhoni mllefin. Në jo pak raste ndohemi përballë një alternative të tillë. Mllefi është një emocion i fortë dhe në jo pak raste na con në rezultate destruktive. Ai mund të shfaqet në format e fjalosjeve me individë të ndryshëm, dhunë ndaj të tjerëve …etj. Rekomandohet manaxhim i dyanshëm: edhe si shkaktar të tij ndaj të tjerëve, edhe si individ me mllef shkaktuar nga të tjerët.
 NA NDIQNI - SHPERNAJE NE PROFIL

Tweet Follow @DIONISXHANI

Detyra Plote

METODAT E VLERËSIMI - VLERËSIMI NË KLASË

NA NDIQNI - SHPERNAJE NE PROFIL

METODAT E VLERËSIMI/ VLERËSIMI NË KLASË /
1. HYRJE
Shumë shpesh mësimdhënësit kanë konfuzitet gjatë identifikimit të llojeve të vlerësimit, instrumenteve të vlerësimit dhe metodave të vlerësimit, andaj po japim disa informacione që ka të bëjë me metodat e vlerësimit.
Vlerësimi i organizuar mirë në klasë do të thotë një klasë aktive, cilës i n ë nxënie, efektivitet në mësimdhënie dhe motivim të shtuar të nxënësve. Përqëndrimi gjatë procesit të vlerësimit vëhet në zhvillimin e shkathtësive psikomotorike, shkathtësive komunikuese dhe në fushën emocionale. Motivimi është një prej burimeve më efektive të cilat promovojnë rezultate të mira në të nxënit dhe në vlerësim, që do të thotë se mësimdhënësit i duhët të hulumtojë faktorët që krijojnë motivim dhe si mund ta mbështet vlerësimi motivimin apo të ketë efet të kundërt. Mbi këtë bazë mësimdhënësit mund ta përdorin vlerësimin për të identifikuar njohurit dhe përvojat të cilat nxënësit i sjellin në detyrat e tyre, në mënyrë që të planifikon mësimdhënien, të rafineron programet mësimore për ti plotësuar nevojat individuale dhe ato grupore. Poashtu vlerësimi përdorët për të monitoruar progresin e nxënësve dhe për të zbuluar se çfarë llojë nxëniesh po ndodhin d.m.th. se sa po përmbushën rezultatet mësimore të përcaktuara në kurikulën e lëndës dhe se cilat janë vështirësitë në nxënie. Vlerësimi përdoret për të ndërtuar portfolien e të arriturave të nxënësit në njohuri, shkathtësi, qëndrim dhe vlera e tij – është kompetent, që bëhen bazë për raporte ose për certifikim për mundësi të shkollimit në vijim. Vlerësimi poashtu luan rol edhe në sigurimin e informacioneve edhe për evolimin dhe rishikimin e programeve mësimore brenda dhe jashtë shkollës dhe efekasiteti i tyre.
2. VLERËSIMI NË PËRMISIMIN E MËSIMDHËNIES DHE NXËNIES
Rol të rëndësishëm në përmisimin e mësimdhënies dhe nxënies luan vlerësimi, andaj faktorët që ndikojnë në përmisim janë: Dhënia e informacioneve këthyese efektive të sakta dhe me kohë nxënësve; Përfshirja aktive e nxënësave në nxënie; Përshtatja e mësimdhënies bazuar në rezultatet mësimore dhe e rezultateve të vlerësimit; Interesi dhe nevoja që nxënësit të jenë në gjendje ta vlerësojnë vetveten dhe të kuptojnë se si mund të përmisohen; Planifikimi i punës së mësimdhënësit (rezultate e nxënies, kompetencat të cilat duhet zhvilluar, indikatorët e njësive mësimore në të cilat nxënësi duhët treguar: njohje, të kuptuarit, zbatim, zgjidhje të problemeve, analizë, sintezë dhe vlerësim, përdorimi i metodave të ndryeshme për mësimdhënie etj.).
3. ÇFARË DUHËT MARRË PARASYSH GJATË ZGJIDHJES SË METODAVE TË VLERËSIMIT Vlerësimi në klasë lejon një shumëllojëshmëri të metodave të vlerësimit që për bazë ka përmbajtjet e kurikulës zyrtare duke zgjedhur metoda të përshtatëshme me rezultatet mësimore. Metodat e vlerësimit duhen të sigurojnë tregues të arritëshmërisë së nxënësit të qëndrueshme dhe të kuptueshm.
ÇKA DUHET MARRË PARASYSH GJATË ZGJEDHJES SË METODAVE TË VLERËSIMIT:
o Të jen kompaktibile dhe të përshtatëshme me qëllimin dhe në kontekstin e shkathtësive dhe sjelljevë të cilatduhet mësuar.
o Të tilla të cilat nxjerrin konkluzionet për njohuri, shkathtësi qëndrime dhe vlerave që për secilin nxënës të jenë të vlefshme në mënyrë që të identifikohet progresi i nxënësve.
o Të jenë të lidhura me rezultatet mësimore dhe të jenë kompaktibile me qasjen e mësimdhënies të cilat zbatohen.
o Të jenë të përshatëshme me nivelin e përgaditjes së nxënësve. Metodat e vlerësimit nuk duhet të ndikohen nga njëanëshmëria e shkaktuar nga faktorët që nuk janë relevante me qëllimin e vlerësimit. Për lëndë të ndryeshme dhe për njësi dhe tema të ndryeshme nevoiten të zgjedhen edhe metoda të ndryeshme të vlerësimit të përshtaten rezultateve mësimore të nxënies të temës përkatëse të kurikulit, të zgjedhen ato të cilat promovojnë zhvillimin e rezultateve të dëshiruara, që përfshijnë kompetencat e dëshiruara.
4. METODAT E VLERËSIMIT
Në literatura të ndryshme dhe në praktika shkollore janë të njohura këto metoda të vlerësimit:
1. DETYRAT INDIVIDUALE
Pët të thelluar të kuptuarit të (njësisë) temës mësimore, zbatimin e njohurive, zgjidhjes së problemeve, arsyetimet, përfundimet, ndërlidhja me jetën reale dhe zhvillimi i shkathtësive të mësimdhënies dhe nxënies realizohet përmes detyrave individuale. Karakteristikë e kësaj metode është analizimi i kërkesave shtesë në librin e nxënësit, dokumentarë të ndyshëm dhe në krijimin e hartës së koncepteve.
2. PROJEKTET INDIVIDUALE
Me këtë metodë të vlerësimit përfshin zgjedhja dhe përdorimi i provave (dëshmive) për të identifikuar, përshkruar, analizuar dhe për të njerrë konkluzione në lidhje me çështjen apo problemin e veçant. Duhet të përfshihen shumë shpesh nxënësit në një sërë aktivitetesh për një kohë të konsiderueshme në mënyrë që të punojnë në mënyrë individuale. Nga mësimdhënësi kërkohet që të i planifikojë strategjinë e mbështetjes në përqëndrim në shkathtësi të mësimit. Për karakteristikë ka shfrytëzimin e burimeve sekundare – detyrat e planifikuara nga mësimdhënësi dhe burimet primare që përfshinë grumbullimin e të dhënave nga provat, eksperimenti apo edhe nga terreni.
3. PROJEKTET GRUPORE
Me metodën e projekteve grupore zhvillohet përgjegjësia individuale, ndërvarëshmëria sociale dhe zhvillimi i shkathtësive personale.
Karakteristikë ka formën e organozimit të aktiviteteve, identifikimi i roleve të anëtarëve të grupit, produkti duhet shkruar.
4. ANKETAT
Me anë të anketave verifikohet përvetësimi i një njësije apo i disa njësive mësimore, bëhet intervistë dhe/ose dokumentet janë të rishikuara. Për të mbledhur informacione përdorën pytësor ose tabelat e të dhënave, konkludimet nxirren në bazë të të dhënave, përgaditen edhe raportet. Për karakteristikë ka se aktivitetet janë të planifikuara.
5. AKTIVITETET E VËZHGIMIT
Me këtë metodë bëhet grumbullimi i shënimeve në mënyrë sistematike dhe duke evidentuar saktë ngjarjen në kohën e duhur dhe në momentin e duhur, momentet shënohen për secilin nxënës. Realizohet përmes intervistës me secilin nxënës apo edhe grupor, ndërsa lista e kontrollit bazohet në komentet e mbledhura. Për karakteristikë kashënimin dhe regjistrimin e komenteve në një faqe të veçant për secilin nxënës.
6. SHFAQJA DHE EKSPOZITA
Për shpërndarjen e iformatave më së miri është që të organizohet dhe të të bëhet transmetimi i tyre. Informacioni këthyes apo edhe vrejtjet duhet të dërgojnë në reflektim. Për këtë përgaditen pytësorët për informata këthyese. Për karakteristikë ka produktet për shfaqje.
7. VIZITAT NË TERREN
Përmes kësaj metode realizohet vlerësimi si: skicimi i projektit në teren, vrojtohet, bëhet harta orijentuese, përgaditet harta e koncepteve, përdoret dhe studijohet literatura, bëhet diskutimi pas vizitës dhe përgaditet raporti i vizitës. Si karakteristikë ka planifikimin e mirë të aktiviteteteve.
8. PREZANTIMET ME GOJË
Është një nga metodat mjaftë motivuese për vlerësim e në veçanta ata të cilët nuk e preferojnë të shkruarit. Është tregues I fuqishëm i shkathtësisë së komunikimit, nxënësit prezentojnë raporte me gojë para audiencës si psh drama që ka një forum të mirë dhe ka mundësi të madhe për debate dhe diskutime. Ka për karakteristikë diskutimin dhe bashkëveprimin e nxënësve brenda grupit.
9. TË DËGJUARIT
Duhet që me kujdesë të përgaditen pytjet (kërkesat), kjo zhvillon një spektër të gjërë shkathtësish (komunikimi, qëndrimet dhe vlerat dhe shkathtësia e koncentrimit dhe të dëgjuarit) bashkpunimi në grup , përmbledhje të shkurtëra. Karakterizohet me kohëzgjatjen e përkushtimit të vëmendjes, përshtatëshmërisë dhe saktësisë së informatës.
10. LIBRI I HAPUR
Planifikohet me shumë kujdesë dhe përdorët për të gjetur njësin apo temën, jo për përgjigjen e pytjeve në libër. Ka për karakteristikë përdorimin e referencave të ndryeshmë.

11. PUNIMET PRAKTIKE
Jepen udhëzime dhe vrejtje të nevojshme në mënyrë që të zhvillohen kompetencat e caktuara. Niveli i njohjes së paisjeve dhe konkludimet e nxjerrura nga matjet. Për karakteristikë ka procedurat që duhet përvetësuar.
12.
AKTIVITETET KREATIVE
 Duhet të bëhen një numër i ushtrimeve për matjen e të kuptuarit të koncepteve , shfaqet niveli i kompetencave, bëhet punë individuale dhe grupore. Për karakteristikë ka simulimin, intervistat, debatet.
 13. TESTET DHE ESET Janë shumë motivuese për disa nxënës e në veçanti që kanë dëshirë shkrimin, në mënyrë të shpejtë dhe të besueshëm bëhet vlerësimi i arritjeve të nxënësve, janë të lehta për të organizuar dhe vështira për korigjime. Mundësi e madhe në përfshirjen e nxënësve në riorganizimin e argumenteve fakteve dhe ideve për të përmisuar efektivitetin e nxënies. Përdorimi i referencave të ndryeshme. Karakteristikë e së cilës është se bëhen teste individuale dhe grupore, me kohzgjatje të kufizuar, poashtu edhe eset vlerësojnë një numër të shkathtësive të nxënësvepor janë me kohë të kufizuar dhe ese të cilat janë të bazuara në burime. 5. PËRMBLEDHJE Si përmbledhje, çka është me më rëndësi në lidhje me vlerësimin është që të kuptohet se si mund të përdorën metodat dhe idetë e përgjithshme e fundamentale të vlerësimit për të përmisuar nxënien e nxënësve dhe efikasitetin e mësimdhënien e mësimdhënësve. Këtë do ta arrijnë mësimdhënësit duke mësuar për konceptet metodat dhe procedurat teorike dhe teknike edhe për vlerësim të shkallës së gjërë edhe për atë të bazuar në klasë, dhe duke i zbatuar këto baza nëmësimdhënien e tyre. NA NDIQNI - SHPERNAJE NE PROFIL

Tweet Follow @DIONISXHANI

Detyra Plote

MBETURINAT URBANE DHE RICIKLIMI I TYRE CFARE KUPTOJME ME ME TERMIN “RICIKLIM”?

MBETURINAT URBANE DHE RICIKLIMI I TYRE CFARE KUPTOJME ME ME TERMIN “RICIKLIM”? 

 Riciklimi eshte perkufizuar si nje proces ku mbetjet perpunohen ne produkte, materiale ose substanca qofte per qellimin paresor ose tjeter. Kjo perfshin riperpunimin e materialeve organike por nuk perfshin prodhimin e energjise,ose riperpunimin ne material qe do te perdoren si lende djegese. Per ta bere sa me te thjeshte kete proces dhe riperfitimin e materialeve te riciklueshme,eshte vene ne funksion grumbullimi i diferencuar: leter,qelq,plastike apo mbetjet e njoma (qe jane mbetjet ushqimore). Gjithmonë do të ketë mbeturina, pasi është pjesë e prodhimit. Por këto nuk duhet të jenë të tepruara, toksike apo jo të riciklueshme. Nëse duam mbrojmë ose të paktën të shqetësohemi për mjedisin ku jetojmë, duhet të bëhen përpjekje në drejtim të parandalimit të mbeturinave në burim. Në rast se kjo nuk realizohet, atëherë duhet të insistohet në përdorimin e materialeve që mund të riciklohen. Riciklimi i mbeturinave urbane është një ndër metodat më efektive për të mbrojtur mjedisin aq të kërcënuar në dekadat e fundit dhe.për të kursyer energji aq të vlefshme në ditët e sotme. Riciklimi ka efekt pozitiv në ekonomi, duke krijuar vende të reja të punës dhe fitime (me shitjen e materialit të ricikluar). Megjithatë, riciklimi ka edhe çmimin e vet mjedisor:Shpenzon energji dhe liron ndotës (siç bën çdo aktivitet njerëzor). Aty ku njerezit jetojne dhe punojne gjithmone tepron dicka. Cdo zhvillim ekonomik sjell komoditet. Te gjithe ndihemi mire kur kemi ne dore mallra qe nuk i kemi njohur me pare. Por, sa me shume mallra konsumojme, aq me teper mbeturina flakim. Per te gjitha mbeturinat jane bere nje shqetesim i dites dhe nje problem mjaft i veshtire per t'u zgjidhur, per vete faktin se njerezit sillen ne menyre jo te drejte me mjedisin. Ekspertet pohojne faktin se ka nevoje qe popullsia te informohet dhe te sensibilizohet, ne menyre qe mbeturinat te perdoren serish permes metodave ricikluese. Prandaj, ekspertet rekomandojne qe ato nuk duhen lene thjesht ne natyre, por te menjanohen ne menyre te organizuar dhe sidomos te riperdoren nepermjet proceseve te riciklimit.
NË SHQIPËRI PËRSE NUK ZBATOHET POLITIKA RICIKLUESE? BARRIERAT QE PENGOJNE RICIKLIMIN JANE:
1.Cmimi i larte i energjise dhe transportit.
2.Fuqia e dobet ekonomike e grumbulluese.
3.Individet dhe kompanite.
4.Mungesa e informacionit ne nivel publik,administrativ dhe zyrtar,apo mungesa e kulturës se sa përftim mund të ketë një shoqëri,një biznes, një shtet nga politikat ricikluese.
5.Mungesa ne stimulin dhe promovimin e riperdorimit,perpunimit dhe riciklimit.
6.Mungesa e eksperiences nga vete biznesi. Megjithëse për çdo qeveri problemi i menaxhimit të mbeturinave urbane, mbetet një”minë me sahat”, pasi problemi asnjëherë nuk ka gjetur zgjidhje, qytetarët përsëri vazhdojnë të akumulojnë mbetje urbane disa herë më shumë se sa mund të përballojmë,pa u shqetësuar për përfundimin.Nese marim ne analize kushtet ekonomike te Shqiperise,do mund te mernim ne trajtim nje rast analog psh:rasti I Spanjes,e cila arriti te dilte nga nje gjendje krize ekonomike te ngjashme me ate te Shqiperise duke shfytezuar kursimin e madh qe te lejon riciklimi I mbetjeve.Ne na mungon ajo fryme edukuese qe ekziston ne Spanje sepse fale edukimit te njerezve qe te hidhnin mbetjet leter ne kosh me vec dhe ato mbetje qelqurina ne kosh tjeter,kompanite e riciklimit kursenin miliona dollare ne punen e tyre. Ne fakt ne Legjislacionin tone mjedisor eshte perfolur per nje pike te perfshire te Strategjine Kombetare te Mbetjeve qe parashikon sistemin e grumbullimit te mbetjeve ne 3 kosha.
PROJEKTI 90 MIJE EURO PER PLEHRAT E LEZHES(QYTETI I PARE QE APLIKOI NDARJEN E MBETURINAVE NE KATEGORI TE NDRYSHME QE NGA VITI 2008)
Rasti me konkretizues ne ditet e sotme qe vlen per tu marr shembull eshte rasti I Gjermanise.Ne Berlin,ne cdo qoshe te rruges ndodhen tri vazo te medha metalike ku shkruhen fjalet:
1)QELQ-e para e bardhe,e dyta jeshile,e treta bojekafe.ketu lejohen te hidhen shishe sipas ngjyrave perkatese.Prane ketyre jane 2 kazane tek te cilet shkruhet:
2)PLASTIK
3)PAPIER(per ambalazhe prej plastmasi dhe letre).Per cdo shtepi,shteti ka shperndare falas ene ku mblidhen vec e vec qelqet,materialet plastike dhe letrat.Secili I vendos mbeturinat ne enen e caktuar,cdo gje riciklohet. Tjeter shembull interesant eshte:Qendra për ripërdorim në Vilvoorde afër Brukselit e cila mbledh falas nga qytetarët një gamë të gjerë të produkteve të hedhura dhe punon që të zgjas jetën atyre produkteve duke i riparuar dhe rishitur ato. Aty mund të gjeni çdo gjë, nga librat e përdorur, rroba, vepra arti deri të orenditë elektroshtëpiake dhe mobilje. Në të njëjtën kohë, këto qendra punësojnë persona me mundësi të kufizuara në tregun e punës (emigrantë, personat me arsim të ulët, personat me të dhënat krimi, etj), në këtë mënyrë u ofrojnë atyre trajnime dhe duke bërë të mundur riintegrimin e tyre në tregun e punës .Raste pak a shume te peraferta kemi dhe ne Shqiperi,si pika te caktuara grumbullimi te objekteve te perdorura kundrejt nje pagese te vogel ndaj individeve qe i sjellin keto.Nje shembull shume i njohur eshte Shtepia e ofertave ne Tirane,apo dhjetera dyqane qe bejne rimbushjen e tonerave te printerit, duke kursyer keshtu para dhe demtim te mjedisit.
PSE TE MOS NDJEKIM DHE NE,STRATEGJI TE TILLA ZHVILLIMI?
Teknologjia për të ricikluar mund të quhet e kushtueshme, por në të vërtëtë është shumë e lirë, krahasuar me koston mjedisore dhe koston për të prodhuar një produkt të ri duke filluar që nga lënda e pare.Ne Shqiperi 60% e mbetjeve mund te riciklohen por ende metoda e riciklimit të mbeturinave të produkteve specifike si qelq, metal, alumin etj është në fazën e zhvillimit.Fabrikat e riciklimit perpunojne rreth 30% te mbeturinave te vendit dhe 70% te importit. Disa nga problemet eshte se prodhuesit kerkojne te perpunojne vetem mbeturinat e vendit sepse: Ka kosto me te ulet Nuk paguhet transporti,dogana dhe tatimi mbi vleren e shtuar(TVSH) Shqiperia ka kapacitet per te perpunuar 800 mije ton ne vit mbeturina inorganike.Nderkohe ne vend qe te perpunohen ne fabrika te posacme,shihet se e vetmja menyre e standartizuar eshte djegia ne natyre.Ky proces eshte i ndaluar me ligj.Ketu konsiston nje anashkalim i drejteperdrejte i rregullave shteterore.Riciklimi i mbetjeve mbetet sporadik dhe shpesh perdoret grumbullimi i plehrave ne periferi te qyteteve, nga ku komuniteti rom dhe te varfrit perfshihen ne perzgjedhjen e atyre pak materialeve qe shkojne per riciklim, ne me te shumten e rasteve kanace dhe objekte metali.Sipas statistikave perllogaritet nje shifer prej 92% e komunitetit rom qe figuron I papune dhe qe merret me mbledhjen e mbeturinave.Jane rregjistruar rreth 12.000 individe qe merren me mbledhjen e metaleve por jane te patrajnuar madje nuk kane as kontrate zyrtare me bleresit e ketyre mbetjeve.
KOMPANITE RICIKLOJNE KETO RRYMA MBETJESH:
Lloji I ricikluesit Nr.i kompanive Leter* 3 Plastike** 10 Tekstile 1 Alumin 4 Celik 15 metal skrap 21 dru 1 goma te perdorura 1 vajra te mbetura** 1 *Njera nga kompanite ricikluese operon aktualisht ne Tirane. Quhet “Hermes-Apollon”.Eshte nje nga subjektet e pakta juridike qe eshte licensuar nga Ministria e Mjedisit.Eshte themeluar ne vitin 2000.Kjo kompani grumbullon 1.5 ton leter dhe 3-4 ton kartona ne dite duke prodhuar dhe hedhur ne treg leter higjenike,kartopeceta dhe leter kuzhine. ** Mbeturinat plastike duan mijëra vjet të dekompozohen, ndërsa djegia e tyre sjell sëmundje kancerogjene brenda pak vitesh. Kështu shprehen ambientalistët për problemin e mbetjeve plastike, të cilët rekomandojnë se zgjidhje më e mirë është riciklimi i tyre. Ky fenomen vihet re sidomos në qytetet e mëdha si Tirana, Durrësi dhe Fieri. Riciklimi i plastikës duket ka dobi kryesisht në vende si Shqipëria: a)ku paguhet pak krahu i punës dhe nuk ka taksa mjedisi, b)ku mund të helmohet pa pengesë,ajri dhe toka(Djegia e mbetjeve plastike çliron në ambient,gazra helmuese, të cilat sjellin sëmundje të rënda) ***Ka vetem nje kompani private ne Durres qe merret me mbledhjen e vajrave te mbetura me qellim riciklimi.
NDARJET E MBETURINAVE SIPAS PERBERJES.
Mbeturinat urbane kryesore përfshijnë këta përbërës: qelqin, letrën, plastikën, gomën, metalet me natyrë hekuri ose jo,kartonët, pajisjet elektrike,teknikën e bardhë,mbeturinat organike etj Qelqi - Si burim i mbeturinave shtëpiake ai mund të vijë nga xhamat, por kryesisht nga kavanozët,shishet për një përdorim apo të ripërdorshme të pijeve etj. Kjo lendë e parë ricikluese mund të riciklohet dhe të ripërdoret qindra herë. Letra - Letra vjen nga paketimet, gazetat, letrat për zyrë, posta etj. Gazeta tradicionalisht riciklohet dhe bëhet karton apo prape gazetë. Letra për zyrë riciklohet dhe kthehen në letër higjenike.Mbeturinat e letrës mund të riciklohen dhe të shndërrohen në letër të re, por gjithashtu mund të shndërrohen në material izolues të zërit. Metalet - Prodhimet nga hekuri, çeliku të cilat shkrihen dhe ripërdoren në industrinë e rëndë. Shishet “PET-it” (qe perdoren per ambalazhim lengjesh ushqimore) mund të riciklohen dhe të shndërrohen në topa tenisi apo qilima. Gomat e përdorura- mund të riciklohen dhe shndërrohen në material për qilima dhe të përdoret në asfalt. Mbeturinat organike- mund të kompostohen dhe përdoren si pleh natyral për kopshte. Prodhimet e aluminit si: kanaçet e pijeve etj-janë produkte që mund të kursejnë shumë energji nëse riciklohen. Kursimi i energjisë dhe mbrojtja mjedisore si dhe përparësitë tjera ekonomike dhe mjedisore janë shumë të mëdha kur alumini riciklohet
ADMINISTRIMI I MBETJEVE
Administrimi i mbetjeve ne Shqipëri është ne një nivel shume te ulet.Me sisteme për grumbullimin e mbetjeve te ngurta janë pajisur vetëm qytetet, por jo zonat rurale.Praktikohet shume pak riciklimi.Kryesisht mbetjet asgjësohen ne vend-grumbullimet e mbetjeve. Nuk ka sisteme grumbullimi ne zonat rurale dhe qytetet e vogla. Pjesa me e madhe e mbetjeve te këtyre zonave depozitohen neper lumenj ose ne ane te rrugëve te cilat transportohen nga ujërat dhe ne ketë mënyre zhvendosen ne një pjese tjetër toke dhe ne fund ne rrjedhat ujore. Sistemi I sotem I administrimit te mbetjeve eshte I kontrolluar nga pushteti vendor.
RAPORTI I FUNDIT MJEDISOR I HARTUAR NGA QEVERIA PERMBLEDH KETO CESH

TJE: Sistemet per grumbullimin dhe heqjen e mbetjeve jane te pamjaftueshme dhe joefektive. Vendimet per mbledhjen dhe heqjen e tyre nuk mund te behen ne mungese te nje informacioni te besueshem. Nuk ka nje tradite te mirefillte per trajtimin dhe heqjen e mbetjeve. Burimet financiare dhe teknike jane te pamjaftueshme. Publiku ka mungese informacioni persa i perket rrezikut qe shkaktohet nga administrimi i mbetjeve. Specialistet e mjedisit sqarojne se problemi me i madh ne administrimin e mbetjeve ne Shqiperi nuk qendron te mungesa e ligjeve,por tek : Mungesa e planifikimit te menaxhimit institucional, teknik, kapaciteteve njerezore, burimeve financiare, investimeve ne infrastrukture, Mungesa e mjeteve ekonomike te perdorura per administrimin e mbetjeve, Komunikim i dobet midis qeverise lokale dhe qendrore mbi çeshtjet e mbetjeve, mungesa e rrjeteve per t'i mbledhur dhe perpunuar ato. Ekziston nje lloj tarife per mbetjet e njohur si:”Tarife e Pastrimit”e vendosur nga njesite e qeverise vendore sipas Ligjit per Taksa Lokale.Keto taksa jane te ndryshme per bashki te vendeve te ndryshme dhe kane te bejne vetem me pastrimin e qytetit,mbledhjen,transportimin dhe per heqjen e mbetjeve urbane nga gropat perkatese. Po te bejme nje analogji me legjislacionin e nje shteti tjeter ne kete aspekt do merrnim rastin e shtetit te Anglise.Taksat e çdo shërbimi të grumbullimit dhe deponimit të mbeturinave janë të përfshira në “taksën e përgjithshme të mjedisit” në kuadër të tatimit komunal. Banorët të cilët refuzojnë të paguajnë taksën e tyre të këshillit dërgohen në gjyq nga Komuna dhe mund të gjobiten ose të futen në burg për shkak të mospagesës së “taksës së këshillit”. Megjithëse ligji favorizon ambalazhet e qelqit dhe ato të përziera, kjo nuk është e mjaftueshme për të patur një ndikim të vërtetë në mjedis. Kjo sepse, në mënyrë paradoksale riciklimi përsëri nuk ndodh, pasi politika e taksave ka karakter vetëm vjelës dhe përfitues, në kurriz të konsumatorit dhe tregtarëve të vegjël dhe aspak vizionar për të krijuar struktura ricikluese me paratë e fituara. Vlen të përmendet se politika të ngjashme kanë qenë të suksesshme në vendet evropiane, për vet faktin se infrastruktura e grumbullimit të ambalazheve të riciklueshme është mjaft e sofistikuar. Si rrjedhojë, çdo individ, pasi paguan, së bashku me produktin, edhe taksën e ambalazhit, është i aftë që të marrë përsëri lekët e tij mbrapsht në momentin që ai kthen ambalazhin për riciklim, pranë pikave të shumta të dedikuara për riciklimin e ambalazheve (kryesisht në të gjitha super-marketet). Por,ndryshe nga Evropa,ne nuk kemi të bëjmë me një taksë mjedisore, por me akcizë malli. Për më tepër,duke e trajtuar si akcizë, kësaj i shtohet edhe tatimi mbi vlerën e shtuar(TVSH), që e rrit edhe më shumë vlerën. Vitet e fundit Shqipëria po orientohet ndjeshëm ndaj politikave mjedisore, kjo edhe si rrjedhojë e presionit që vjen nga BE,dhe që kryesisht synon përafrimin e legjislacionit shqiptar me atë evropian. Ne fakt ka politika qe Shqiperise si nje vend anetar qe I jane vene si raste kushtezuese nga Bashkimi Evropian per menaxhimin e mbeturinave duke i dhene përparësi parandalimit, pastaj riciklimit.si psh: Azbesti është një mineral fijor që është përdorur në Evropë për izolim elektrik dhe të ngrohjes, duke përforcuar betonin dhe polimere, izolimin e zërit etj.Në përgjithësi, më shumë se 3000 produkte përmbajnë azbest. Sot, azbesti është i ndaluar në Bashkimin Evropian dhe ka masa të vazhdueshme të gjera mbështetëse për heqje të azbestit në vendet anëtare të BE-së,nder te cilet jemi dhe ne anetare. Në të njëjtën kohë, pothuajse asnjë vëmendje nuk i është dhënë heqjes së azbestit dhe asgjësimit në vendet e Ballkanit Perëndimor deri tani.

Detyra Plote

LIDHJA E KIMISE ME LENDET E TJERA

NA NDIQNI - SHPERNAJE NE PROFIL

TEMA : LIDHJA E KIMISE ME LENDET E TJERA 

 PERMBAJTA E PROJEKTIT NJOHJA MBI KIMINE

 Kimia është shkenca ose me saktë ajo e degë e shkencave natyrore që merret me studimin e ndërtimit dhe vetive të materies dhe transformimeve të saj. LEXO ME SHUME...

Është studimi i vetive dhe strukturës së atomeve (duke përfshirë dhe izotopet e tyre të qëndrueshëm apo radioaktive), të përbërjeve dhe molekulave, të përzierjeve dhe të tretësirave, si elemente bazë të natyrës dhe se si ato kombinohen për të formuar stadet e ndryshme të materies që na formojnë në dhe çdo gjë që na rrethon. Njohja e strukturës elektronike të atomeve është baza e kimise konvencionale, ndërsa njohja e strukturës së bërthamës është baza e kimisë bërthamore. Prishja dhe formimi i lidhjeve mes atomeve dhe molekulave janë përgjegjës për transformimin e materies. Fizika, kimia dhe biologjia janë tri shkenca natyrore. Quhen shkenca natyrore meqë studiojnë natyrën d.m.th., botën që na rrethon me të gjitha pasuritë e saj dhe dukuritë e shumta që ndodhin në të. Natyrën e përbëjnëToka, Dielli, planetët, ajri, uji, mikrogjallesat, bimët, shtazët dhe njeriu. Objekt studimi i kimisë është natyra bashkë me dukuritë që ndodhin në te . Fizika matematike është disiplin shkencore e krijuar si pikë premje ematematikës dhe fizikës. Një përcaktim tipik i kësaj dege jepet tek Gazeta e Fizikes Matematike: "aplikimi i matematikes tek problemet ne fizike si dhe në zhvillimin e metodave matematike të nevojshme për aplikimet dhe formulimin e teorive të fizikës." Ky përcaktim, nuk mbulon situatat ku rezultatet nga fizika përdoren për të ndihmuar në provat e matematikës abstrakte e cila në vetvete nuk ka asgjë të përbashkët me fizikën. Ky fenomen është bërë shumë i rëndësishëm, me zhvillimet në teorinë e kordave, zhvillime të cilat kanë rezultuar në kërkime të reja në matematike. Për përshkrimin e këtyre zhvillimeve, Erik Zaslov nxori frazën fizmatika, edhe pse shumica e studiueseve në këtë fushë këto arritje i konsiderojnë si pjese integrale e fushës se matematikës fizike.
Fusha të rëndësishme kërkimi në matematiken fizike janë: Analiza funksionale /fizika kuantike, gjeometria / relativiteti i përgjithshëm dhekombinatorika /Teoria e probabilitetit / fizika statistike. Kohët e fundit, teoria e kordave, ka arritur të bije në kontakt me fushat kryesore të matematikes duke përfshirëgjeometrinë algjebrike, topologjinë, dhe gjeometrinë komplekse. Fizika (greq. φυσική, fisiki = natyrë) është dega e shkencës e cila merret me zbulimin dhe veçorizimin e ligjeve gjithësinore që sundojnë lëndën, energjinë, hapësirën, dhe kohën, si dhe sjelljen dhe ndërveprimet mes tyre. Fizika është shkenca nëpërmjet së cilës njerëzit përpiqen të shpjegojnë dukuritë natyrore. Fizika përshkruhet si "shkencë themelore" sepse fusha të tjera si kimia dhe biologjia hulumtojnë sisteme, veçoritë e të cilave varen nga ligjet e fizikës. Fizika është e lidhur ngushtë me të gjitha shkencat e tjera natyrore, veçanërisht me kiminë, e cila nga ana e saj me kalimin e kohës ka marrë shumë koncepte nga fizika, mbi të gjitha në fushat e termodinamikës, elektromagnetizmit, dhe mekanikës kuantike. Zhvillimet në fizikë janë të lidhura ngushte edhe me sektorin teknologjik, si dhe kanë infleunca shumë të thella në shkencat e tjera , përfshirë matematikën dhe filozofinë. Për shembull, zhvillimi i teorisë së elektromagnetizmit coi në krijimin e pajisjeve të shumta elektrike (televizori, kompjuterat, pajisjet shtepiake.); zhillimet në termodinamikë cuan në zhvillimin e mjeteve të motorizuara për transportin; dhe zhvillimet në mekanikë motivuan dhe ndihmuan në zhvillimin e analizës matematikës , kimisë kuantike , dhe perdorimit të pajisjeve eksperimentale si mikroskopi elektronik në mikrobiologji. "Epoka e Atomit" përbën gjithashtu një koncept të rëndësishem në analizën filozofike dhe historike. Kimia eshte shkenca ose me sakte ajo dege e shkencave natyrore qe merret me studimin dhe ndertimit te vetive te materies dhe transformime te saj.Eshte studimi i vetive dhe struktures se atomeve(duke perfshire dhe izotopet e tyre te qendrueshem apo radiaktive),te perberjeve dhe molekulave,te perzierjeve dhe te tretesirave,si elemente baze te natyres dhe sesi ato kombinohen per te formuar stadet e ndryshme te materies qe na formojne ne dhe c'do gje qe na rrethon. Fizika,kimia dhe biologjia jane3 shkenca natyrore.Quhen shkenca natyrore meqe studiojne natyren dmth,boten qe na rrethon me te gjitha pasurite e saj dhe dukurite e shumta qe ndodhin ne te.Objekt studimi i kimise eshte natyra bashke me dukurite qe ndodhin ne te.
LIDHJET E FIZIKES ME KIMINE
1-Ligji i ruajtjes se mases
2-Ligji veprimit te mases
3-Ligji i gazeve ideale
4-Ligji i Hesit
5-Ligji Gei-Kysakut
6-Ligji i Van der Valsit
7-Ligji i Daltonit
8-Ligji i Henrit
9-Parimi Le Chatelier
10-Ekuilibri kimik LEXO ME SHUME...
Në shkencë, termi shkencat natyrore lidhet me afrimin natyror të studimit të universit, që kuptohet me origjinën e ligjeve të natyrës. Termi shkenca natyrore përdoret gjithashtu për të ndarë ato fusha që përdorin metodën shkencore për të studiuar natyrën nga shkencat shoqërore, që përdorin metodën shkencore për të studiuar sjelljen dhe shoqërinë njerëzore; nga shkencat formale, si matematika dhe logjika, që përdorin një metodologji tjetër; nga shkencat humane.
PËRMBAJTJA
1 Një pamje e përgjithshme
2 Historia
3 Degët e shkencave natyrore
3.1 Astronomia
3.2 Biologjia
3.3 Kimia
3.4 Shkencat e Tokës
3.5 Fizika
NJË PAMJE E PËRGJITHSHME
Eksperimenti Michelson-Morley u përdor për të provuar se drita nuk përhapet përmes eterit. Ky koncept i shekullit të 19-të më vonë u quajt i gabuar përpara teorisë së relativitetit të Albert Ajnshtajnit. Shkencat natyrore formojnë bazën e shkencave të aplikuara. Së bashku, shkencat natyrore dhe shkencat e aplikuara veçohen nga shkencat shoqërore, njëra në një anë, tjetra në anën tjetër. Ndonëse matematika, statistika dhe shkenca kompjuterike nuk konsiderohen si shkenca natyrore, ato japin një kontribut të madh në shkencat natyrore. Brenda shkencave natyrore, termi shkencë e fortë përdoret ndonjëherë për të përshkruar ato nënfusha të cilat bazohen në të dhëna sasiore, eksperimentale dhe fokusohen në saktësinë dhe objektivitetin. Këtu përfshihet fizika, kimia dhe biologjia. Në kontrast, shkencat e buta përdoren për të përshkruar fushat shkencore që bazohen në kërkimin cilësor, duke përfshirë këtu edhe shkencat shoqërore. LEXO ME SHUME...
HISTORIA
Në kohët e lashta dhe mesjetare, studimi objektiv i natyrës njihej si filozofi natyrore. Në mesjetën e vonë dhe periudhën e hershme moderne, një interpretim filozofik i natyrës u zëvendësua gradualisht me metodën shkencore. Punët e Ibn al-Haytham dheFrancis Bacon popullarizuan këtë metodë, duke ndihmuar edhe në fillimin e revolucionit shkencor. Nga fundi i shekullit të 19-të, studimi i shkencës ishte në kompetencën e profesionistëve dhe institucioneve. Duke bërë këtë, gradualisht mori emrin më modern shkencat natyrore. Termi shkencëtar u krijua nga William Whewell në një revizionim të vitit 1834 të On the Connexion of the Sciences i shkruar nga Mary Sommerville. Por fjala nuk hyri në përdorim të përgjithshëm deri në fundin e atij shekulli. Sipas një libri të famshëm të vitit 1923 Thermodynamics — and the Free Energy of Chemical Substances nga kimisti amerikan Gilbert N. Lewis dhe kimisti fizik amerikan Merle Randall, shkencat natyrore përmbajnë tre degë të mëdha: Përveç shkencave matematikore dhe logjike, ekzistojnë tre degë të mëdha të shkencave natyrore që qëndrojnë veçmas — ato janë mekanika, elektrodinamika dhe termodinamika. Sot, shkencat natyrore ndahen më shpesh në shkencat e jetës, si botanika dhe zoologjia ; dhe shkencat fizike, që përfshijnë fizikën, kiminë, gjeologjinë dhe astronominë. LEXO ME SHUME...
DEGËT E SHKENCAVE NATYRORE
Astronomia Misionet hapësinore janë përdorur për të fotografuar vendndodhje të largëta brenda Sistemit Diellor, si shikimi kraterit Daedalus prej Apollo 11 në anën e përtejme të Hënës. Kjo disiplinë është shkenca e objekteve qiellorë dhe fenomeneve që ndodhin jashtë atmosferës së Tokës. Merret me evolucionin, fizikën, kiminë, meteorologjinë dhe lëvizjen e objekteve qiellorë, ashtu si edhe me formimin dhe zhvillimin e universit. Astronomia përfshin ekzaminimin, studimin dhe modelimin e yjeve, planetëve, kometave, galaktikave dhe kozmosit. Shumica e informacionit e përdorur nga astronomët mblidhet nga vëzhgimi, ndonëse janë kryer disa riprodhime të fenomeneve qiellore në laboratorë (si kimia molekulare e mediumit ndëryjor). Ndërsa origjina e studimit të trupave dhe fenomeneve qiellorë daton që nga antikiteti, metoda shkencore në këtë fushë filloi të zhvillohet në mesin e shekullit të 17-të. Një faktor kyç ishte shpikja e Galileos, teleskopi që ekzaminonte qiellin e natës me më shumë detaje. Trajtimi matematikor i astronomisë filloi me zhvillimin e mekanikës qiellore të Njutonitdhe ligjet e gravitacionit të po këtij të fundit, ndonëse kjo qe iniciuar nga puna më e hershme e astronomëve si Kepleri. Nga fundi i shekullit të 19-të, astronomia ishte zhvilluar në një shkencë formale, me prezantimin e instrumenteve si spektroskopi dhe fotografia, bashkë me teleskopë shumë të përmirësuar dhe krijimin e observatorëve profesionalë. BIOLOGJIA
Një fragment i ADN, sekuencës kimike që përmban udhëzimet gjenetike për zhvillimin dhe funksionimin e organizmave Kjo fushë përfshin një mori disiplinash që ekzaminojnë fenomenet e lidhura me organizmat. Shkalla e studimit shkon nga biofizika e deri te ekologjia. Biologjia studion karakteristikat, klasifikimin dhe sjelljen e organizmave, ashtu si edhe si u formuan speciet dhe ndërlidhja e tyre me njëra tjetrën dhe mjedisin. Fushat biologjike të botanikës, zoologjisë dhe mjekësisë datojnë qysh nga fillimet e qytetërimeve, kurse mikrobiologjia u shfaq për herë të parë në shekullin e 17-të me shpikjen e mikroskopit. Gjithsesi, nuk ishte deri në shekullin e 19-të që biologjia u bë një fushë e unifikuar. Kur shkencëtarët zbuluan të përbashkëtat e të gjitha qenieve të gjalla, u vendos që ato të studioheshin si një e tërë. Disa zhvillime kyçe në biologji ishin zbulimi i gjenetikës; Teoria e evolucionit e Darvinit; Teoria e mikrobeve dhe aplikimi i saj në teknikat e kimisë dhe fizikës në nivelin e qelizave ose molekulave organike. Biologjia moderne ndahet në nëndisiplina nga tipi i organizmit dhe nga shkalla në të cilën organizmi i caktuar studiohet. Biologjia molekulare është studimi i kimisë themelore të jetës, kurse biologjia qelizore është vëzhgimi i qelizës; bllokut themeltar ndërtimor të të gjithë jetës. Në një nivel më të lartë, fiziologjia vëzhgon strukturat e brendshme të organizmit, kurse ekologjia vëzhgon si organizma të ndryshëm lidhen me njëri tjetrin. KIMIA
Kjo formulë strukturore për molekulën e kafeinës shfaq paraqitjen grafike të vendosjes së atomeve. Duke u marrë me studimin e lëndës në shkallë atomike dhe molekulare, kimia merret kryesisht me grumbujt e atomeve, si gazet, kristalet dhe metalet. Përbërja, vetitë statistike dhe reaksionet e këtyre materialeve janë ato që studiohen. Kimia gjithashtu merret me kuptimin e vetive dhe bashkëveprimeve të atomeve në pëdorimet e shkallëve më të gjera. Shumica e proceseve kimike mund të studiohen direkt në laborator, duke përdorur një seri teknikash për kontrollimin e materialeve dhe duke patur një kuptim të gjerë të këtyre proceseves. Kimia shpesh quhet "shkenca qendrore" për shkak të rolit të saj në lidhjen me shkenca të tjera natyrore. Eksperimentet e hershme në kimi e kishin rrënjën e tyre në sistemin e alkimisë, një grup besimesh që përzienin misticizmin me eksperimentet fizike. Shkenca e kimisë filloi të zhvillohet me punën e Robert Bojlit, zbuluesit të gazit dhe Antuan Lavuazierit, i cili zhvilloi teorinë e ruajtjes së masës. Zbulimi i elementëve kimikë dhe koncepti i Teorisë Atomike filluan të sistematizonin këtë shkencë, dhe kërkuesit zhvilluan një kuptim themelor të gjendjeve të lëndës, joint, lidhjes kimike dhe reaksionit kimik. Suksesi i kësaj shkence çoi në krijimin e kimisë industriale, e cila luan një rol të rëndësishëm në ekonominë botërore.
SHKENCAT E TOKËS
Shkencat e Tokës (gjithashtu e njohur si gjeoshkenca, gjeoshkencat ose Shkencat e Tokës), është një term i gjerë që përfshin shkencat rreth planetit Tokë, përfshirë gjeologjinë, gjeofizikën, hidrologjinë, meteorologjinë, gjeografinë fizike, oqeanografinë dhe shkencën e tokës bujqësore. Ndonëse minimi dhe gurët e çmuar kanë qenë interes i njerëzve gjatë tërë historisë së qytetërimit, zhvillimi i shkencave të lidhura me to si gjeologjia ekonomike dhe mineralogjia nuk ekzistonin deri në shekullin e 18-të. Studimi i Tokës, në veçanti paleontologjia, lulëzoi në shekullin e 19-të. Ngritja e disiplinave të tjera, si gjeofizika në shekullin e 20-të çuan në zhvillimin e teorisë së pllakave tektonike në vitet 1960, e cila ka patur një rëndësi për shkencat e Tokës ashtu si teoria e evolucionit pati për biologjinë. Shkencat e Tokës janë shumë të lidhura me studimin e klimës dhe industritë e naftës dhe eksplorimit të mineraleve. LEXO ME SHUME...
FIZIKA
Disa nga orbitalet e para elektronike të atomit të hidrogjenit të treguara si grafe të ngjyrosura të densitetit probabilistik. Fizika përfshin studimin e përbërësve themelorë të university, forcat dhe bashkëveprimet ato ushtrojnë mbi njëra tjetrën dhe përfundimet e nxjerra nga këto bashkëveprime. Në përgjithësi, fizika shihet si një shkencë themelore, sepse të gjitha shkencat e tjera natyrore përdorin dhe u binden parimeve dhe ligjeve të vëzhguara. Fizika varet shumë nga matematika si korniza logjike për formulimin e parimeve. Studimi i parimeve të university ka një histori të gjatë dhe kryesisht vjen nga vëzhgimi direkt dhe eksperimentimi. Formulimi i teorive për ligjet kryesore të universit kanë qenë kryesore për studimin e fizikës që në fillim të saj, me filozofinë e cila gradualisht iu dorëzua testimit eksperimental dhe sistematik si burim verifikimi. Zhvillime kyçe në fizikë përfshijnë teorinë e gravitacionit universal të Isak Njutonit dhe mekanikën klasike, teorinë e përgjithshme dhe të veçantë të relativitetit të Albert Ajnshtajnit, zhvillimin e termodinamikës dhe modelit kuantik të fizikës atomike dhe subatomike. Fusha e fizikës është shumë e gjerë dhe mund të përfshijë në të fusha si mekanika kuantike dhe fizika teorike, fizika e aplikuar dhe optika. Fizika moderne është duke u bërë më e specializuar, ku studiuesit kanë tendencë të merren me një temë të caktuar dhe jo të qenit "universalistë" si Albert Ajnshtajn dhe Lev Landau  LEXO ME SHUME...

NA NDIQNI - SHPERNAJE NE PROFIL

Tweet Follow @DIONISXHANI

Detyra Plote