Veçanti të stilit në letërsinë për fëmijë ~ Detyra Kursi Shqip

Tema: Veçanti të stilit në letërsinë për fëmijë;

Figura dhe subjekti
Karakteret
Përshkrimi, peizazhi, portreti
Dialogu
Raporti ngjarje-mendim
Titulli
Onomastika
Hyrja ne krijimin letrar për fëmijë
Këndvështrimi origjinal i autorit

STILISTIKA

Historiku i studimeve të ligjërimit
retorika është e lidhur me hartimin e ligjëratave
Aristoteli e quan retorikën si shkencën që përpunon rregullat e artit të të folurit bukur e pa të meta.
Retorika zgjedh mjetet gjuhësore të cilat në një rrethanë të caktuar ndikonin te bashkëfolëssi dhe u krijon atyre bindjen se =ështja për të cilën flitet është një =ështje e drejtë.
Rëndësi të madhe ka zgjedhja e fjalëve
Vendosja e tyre në fjali
Zgjedhja quhet parim i elokucionit
Mënyra e të folurit quhet elokuencë
Rregullat e brendshme të elokucionit janë;

- shprehësia

- qartësia

- vecantia

- pastëria gjuhësore

- eleganca

- vecantia ideale

- harmonia

rregullat e jashtme të elokucionit janë:

- hyrja

- thelbi

- përfundimi

- lidhja midis pjesëve dhe të tërës.

letërsia u bë objekt i retorikës sepse të thurje një ligjëratë të bukur ishte pjesë e një arti letrar.
Elokucioni dhe stili
Sot retorika është e lidhur me letërsinë në pjesën e stilit pasi disa elementë të saj me kohë e humbën funksionin.
Në prag të lindjes së Stilistikës, retorika nënkuptonte pothuaj vetëm numërimin e figurave retorike
Në dijen shqiptare gjejmë elementë të mendimit retorik.

- në parathënien e veprave të Barletit, vecanërisht për elokucionin dhe stlin.

- Pjesët e Historisë së Skënderbeut shihen si modele kulmore të ligjëratës.

- Te Bogdani gjejmë trajtimin e figurave retorike që mbeten brenda shkrimit të shenjtë, por që ka rëndësi sepse tregojnë se një problematikë e tillë është përfshirë shumë herët në letërsinë shqiptare.

- Në veprën e parë të metrikës shqipe, Vargnimi n’gjuhë shqype të L. Gurakuqit, thuhet që retorika të shërbejë si mësim.

- Në veprën e Xhuvanit dhe Cipos; fillime të stilistikës e të letërsisë së përgjithshme është përpjekja më serioze dhe e fundit deri tani...

STILISTIKA:

gjuha si mjet komunikimi është objekt i stilistikës gjuhësore
organizimi i vecantë gjuhësor ( si përdorim individual) është objekt i studimit të stilistikës letrare.
Stilistika letrare nuk mbete vetëm në vërtetimin e shprehjes gjuhësore, por synon të shpjegojë funksionin stilistik të saj në harmoni me kërkesat e fushave të tjera të teorisë së gjinive, llojeve dhe klasifikimit. Studimet stilistikore kanë shumë rëndësi për teorinë e letërsisë, sidomos për të përcaktuar vlerat artistike e estetike të letërsisë.
Stilistika merret me gjuhën si shprehje kolektive, me organizimin e saj parësor, me nivelet kuptimore të një vepre letrare.

STILI:

përmes stilit, stilistika vazhdon traditën e retorikës.
Nocioni stil ëhtë më i vjetër se vetë stilistika
Stil; artit.
Stili, si mënyrë e organizimit të vecantë të gjuhës.

- quhej një shkop me majë me të cilin shkruhej në tabelat prej dylli.

- Stili si veprimtari mbizotëruese në disa lloje veprimtarish( sport, sjellje, modë ej).

- Stil si vecanti mbizotëruese në arte ose në vepra të vecanta.

Përkufizimet për stilin janë të ndryshme në përputhje me fushën përkatëse.

Sot në vend të titullit stilpërdoret edhe profil.

Stilet janë të shumëllojshme.

Stili dhe Vlerësimi;

- stil i fryrë

- stil rrjedhshëm

- ironik

- i ngjeshur

stili shfaqet si sistem gjuhësor vetjak i një vepre ose i një grupi veprash.

Tipari i vecantë i të gjitha veprave të një autori

Tipari i autorëve brenda një rryme

Stili dhe Kodet letrare:

kodet janë: stili, gjinia, retorika, metrika.
Janë kode sepse përfaqësojnë tërësi organike të mundësive shprehëse, brenda të cilave shkrimtari bën zgjedhjet e tij.
Stili si kod: ose regjistri stilistik, ka të bëjë me mënyrën e të shkruarit.
Kujto mesjetën dhe tre llojet e stileve; i lartë, i mesëm, i ulët.
Stili Hermetik por edhe stili Kadarean ( dallimi midis tyre).
Stili dhe gjinia letrare: gjinia letrare paraqitet si një kategori më e ngushtë se stili (stili sublim, lidhej me tragjedinë dhe epikën, ndërsa stili i ulët lidhej me poezinë komike dhe bukolike.
Sot marrëdhëniet midis stilit dhe gjinisë kanë ndryshuar. Stili është i përzierë brenda një gjinie. P.sh romani modern është një përzierje stilesh.
Shkrimtarët ndahen në : ata që respektojnë ndjekjen e saktë të gjinisë dhe në ata që nuk e respektojnë ndjekjen e saktë të gjinisë.
Shembuj veprash me stile të ndryshme: Balzak, Konica, Xhojsi etj.

Stilistika gjuhësore

Toni dhe stili:

Kumtimi dhe ndjenja
Shprehësia dhe forca shprehëse e ligjëratës
Stilistika gjuhësore dhe burimet shprehëse të shqipes
Ndërtimi i ligjërimit
Përstypja e ligjërimit
Qëndrimi në ton
Stili është vetia që shfaq ligjërimi ynë si rrjedhim logjik i organizimit tërësor të lëndës gjuhësore.
Stili është traditë ose vecori individuale.

VECANTITË E STILIT NË LETËRSINË PËR FËMIJË.

nga pikpamja letrare
nga kërkesat pedagogjike

Letërsia për fëmijë konsiderohet një dukuri që harmonizon parimet e artit letrar dhe tëpedagogjisë si shkencë dhe art i edukatës.

Fabula dhe subjekti:

nxitja drejt saj
e jetuar
e dëgjuar
e trilluar
ngjarjet e paorganizuara e të pazhvilluara artistikisht formojnë fabulën.

Procesi i krijimit:

përpunimi i ngjarjes
kronologjia
pika kohore
retrospektiva

Fabula tregon cfarë ndodh ndërsa subjekti tregon si ndodh.

Zgjedhja e fabulës;

- e ndërlikuar

- plot veprim

- plot lëvizje

- variacione

- ngjarje të rrëmbyera

- ndërrime vendi dhe kohe

Subjekti i veprës së letërsisë për fëmijë:

i thjeshtë në linjë dhe në kompozicion
i kuptueshëm
përmbajtja të lërë mundësi ritregimi
struktura lineara për mosha të vogla
pa digresione, pa largime nga tema
Identifikimi i fabulës me subjektin
teknika e konflikteve dhe lëkundjeve të brendshme
momentet e shkurtra
gërshetimi i fabulës
ndërprerjet misterioze
ndalesat e papritura
fabul dinamike

Karakteret:

jo analizë psikologjike
tipa të përcaktuar
heroi sipas veprimit
heroi si trim
heroi si zhvillim e sipër

Përshkrimi peizazhi portreti:

përshkrimi i dukurisë
përshkrim vendi
përshkrim natyre
përsjkrim i pamjes së jashtme të njeriut
por jo përshkrime të imta
jo përshkrime të gjata
admiruesi i natyrës
Portretizime të thjeshta ( jo Tanusha)
Përshkrimi nëpërmjet veprimit jo si qëllim më vete

Dialogu:

jep drejtpërdrejtësi
gjalëri
besueshmëri
fjalori aktiv
raporti dialog-ngjarje
jo analiza në dialog
dialogu si karakterizues
replika të shkurtra
batuta të thjeshta
monologu nuk parapëlqehet

Raporti midis ngjarjes dhe veprimit në letërsinë për fëmijë

mbizotëron ngjarja fabula
lumi i nostalgjisë jo
analiza psikologjike jo

Titulli i veprës:

si emri i njeriut titulli jep identitetin
duhet të jetë tërheqës
duhet të përfaqësojë përmbajtjen
titulli; kalamanjtë e pallatit tim
titulli fëminor
të jetë i nivelit psiko-fizik të fëmijëve
titujt kureshtës
titujt onomatopeikë
titujt intrigues; më hëngri macen
tituj skematikë; pas kthimit
titujt me reticensa
toni urdhërues i dëmshëm
didaskalizmi i dëmshëm

Personazhet:

personazhi mbi bazën e ngjarjes
personazhe ka cdo gjini
konflikti i personazheve
triumfi i personazhit të mirë
përpunimi i personazhit
animizmi
personazhi dhe dukuritë e natyrës
personazhe realë
personazhe të personifikuara
personazhe fantastikë
negativë dhe pozitivë
personazhet përfaqësojnë dy lobe të kundërta
përjeton drama rrënqethëse
personazhi dhe tensioni
personazhi negativ nuk është protagonist
personazhet nuk jepen bardhezi
personazhet nuk janë një shumë aritmetike vlerash estetike

Emrat e personazheve:

emër i saktë dhe tërheqës.
unë provoj emra si= do të provoja këpucët shprehet një personazh.
zbulimi i tiparit nëpërmjet emrit: shkatarraqi.
emrat me prejardhje
emrat me prapashtesim
emrat e marra nga folklori
emër i përgjithshëm dhe mbiemri me tiparin fizik: konia leshtore.
Emra me mbiemra kompozita: emër + emër veshkaushi mustaqemiu, kokëdruthi, flokëgështenja.
Emër+ mbiemër: barkmadhi, sylarushja.
Gjymtyra e dytë është emër vecues: ujku gjakpirës
Kompozita që kanë më shumë se dy tema: kryekëmbëzbathuri, shtatëpëllëmbëmjekra e tripëllëmbëtrupi...
Emrat e formuara me onomatope: p.sh personazhi Kuak
Mendimi mbi emrat ka ndryshuar; personazhi mund të ketë emër të bukur dhe të kryejë veprime të shëmntuara dhe anasjelltas.