“FORMAT E BURSES DHE BURSA E TIRANES”

 FAKULTETI I BIZNESIT

LËNDA: INSTITUCIONE FINANCIARE

TEMA : “FORMAT E BURSES DHE BURSA E TIRANES” 

Cfare kuptojme me Burse

Bursa  (lat. bursa - trastë, qese) është një treg i organizuar për aksionet, huane, valuten, apo mallra  të caktuara. Bursa është

një vend ku shoqeri aksionare dhe firma të ndryshme private drejtohen për të ngritur fondin e investimeve dhe siguruar kapitalet e tyre. Sigurimet tregetohen nga anetaret e burses, qe veprojne si agjente (komisionere) dhe kryetare (shites ose tregetare). Shumica e bursave kane nje vend real por edhe virtual ku komisionerë dhe tregetare takohen per te kryer urdherat e institucioneve dhe investoreve individuale qe perfaqesojne per te blere dhe shitur sigurime.

Bursa financiare eshte pjese themelore e tregut te organizuar si treg i hapur ne publik dhe funksionon me parimin e ankandit.1   Bursa nenkupton kryerjen e transaksioneve brenda nje mjedisi ne nje shesh/ dysheme. Te gjitha porosite per blerje dhe shitje individet ua ofrojne ndermjetesve(brokers) simetreike te krahut te kundert. Keshtu ndermjetesit per blerje takojne ndermjetesit per shitje. Emertimi burse ne gjuhen angleze eshte ‘exchange’ ne gjuhen fringe ‘ la bourse’, ne gjuhen gjermane ‘die borse’, ne gjuhen ruse ‘birzha’, ne gjuhen kroate ‘burza’ etj.2  

Sado qe origjinen bursat e kane nga shekulli I XV, kur per here te pare u themelua bursa ne Anvers ne vitin 1462, vetem ne mesin e shekullit te XVI paraqiten bursat e para te organizuara, si ajo e Parisit (1562) dhe ajo e Londres ( 1566). Bursat moderne ne kuptimin bashkekohore paraqiten nga mbarimi I shekullit XVII. Tregetia ne keto bursa zhvillohej sipas parakushteve bashkekohore, ne menyre te organizuar dhe te specializuar. Sot bursat jane akoma me te zhvilluara. Zhvillimet e teknologjise informatike kane bere qe me shume shkembime te kryhen shume shpejte dhe pa prezencen fizike te bleresit me shitesin.

Llojet e Bursave

Sipas menyres se organizimit te bursave, ato I ndajme ne tre lloje :

Forma angleze e burses

Forma franceze e burses

Forma e kombinuar e burses

Forma angleze e organizimit te burses eshte institucion plotesisht privat, i organizuar ne formen e shoqerise aksionare. Numri i aksionereve antare te burses eshte i kufizuar, ndersa pranimi i antareve te rinj behet sipas dispozitave dhe normave te burses. Ne pergjithesi keto lloje bursash karakterizohen nga tipare konservative per sa i perket shtimit te antareve te rinj. Ne keto lloje bursash bankat nuk jane antare te saj. Per shembull ne Britanine e Madhe bankat nuk jane antare te bursave. Edhe pse bursat e formes angleze mbeshteten ne kapitalin aksiones privat, shteti ka te drejten e  ushtrimit te kontrollit mbi punen qe ben bursa.

Nder bursat me te njohura te organizuara ne kete forme permendim: Bursa e Londres (Stock Exchange), e cila ka 2500 antare, nga te cilet 1250 jane te pavarur; Bursae Nju-Jork-ut ( Wall-Street Exchange), qe ka numer fiks te antareve 1475 antare, Bursa e Tokios, e cila ka 1146 antare, etj.

Forma franceze e organizimit te burses ka karakter juridiko-politik, te cilat themelohen sipas nje ligji te vecante. Ne keto lloje bursash mund te antaresohen edhe bankat. Keto bursa karakterizohen nga pjesemarrja e konsiderueshme e shtetit ne administrimin e tyre. Antaret jane te detyruar te paguajne tarifen e regjistrimit dhe ato jane te organizuar ne sindikaten e burses, e cila garanton te drejtat e antareve te saj.

Nder bursat me te njohura sipas kesaj forme permendim: Bursa e Parisit, Bursat e tjera ne France, Belgjike, Gjermani, Itali, Zvicer, Porugali,Spanje dhe Austri.

Forma e kombinuar e organizimit te burses eshte nje forme ku nderthuren karakteristikat e formes angleze me ate franceze. Themeluesi i bursave te kombinuara eshte shteti, i cili edhe administron edhe kontrollon punen ne burse. Antaret e bursave jane vetem bankat dhe institucionet e tjera financiare. Numri i antareve te bursees nuk eshte i kufizuar, ndersa antaret e rinj i pranon banka. Antaret jane te dertyuar te paguajne antaresine e burses. Bursat me te njohura te organizuara ne kete forme jane : Bursa e Frankfurtit, Bursa e Cyrihut, Bursa e Vjenes etj.

Transaksionet ne Burse : Mekanizmi i funksionimit te nje dite Burse

Organizimi i nje dite tregetimi nis me tingujt e nje kembane,qe se pari kembana eshte paraqitur ne vitin 1870 kur u institucianolizua tregetimii vazhdueshem. Zakonisht personat qe godasin kembanen jane njerez te ftuar nderi( biznesmene te medhenj, zyrtare, personalitete ekonomike dhe politike).  Renia e kembanes shihet si bestytni ndaj shpesh zgjidhen ‘njerez me dore te mbare’. Ne menyre te thjeshtezuar, mekanizmi i nje transaksioni ne burse eshte si vijon :

Nje person qe do te bleje aksone ne burse, pavarsisht nese eshte banues ose jo ne vendin qe ndodhet bursa , kontakton me nje ndermjetes broker, i cili lidhet me nje tregetues te dyshemese (specialist). Nese nuk ka shites te tjere te aksioneve qe do te bleje investitori, atehere specialisti mund te shese aksionet qe ka ai vete ne gjendje, nese ka. Nese nuk ka vete ne gjendje specialisti lidhet me nje specialist tjeter. Bursa vepron si nje ankand, i shitet atij qe ofron me shume. Palet qe kuotojne ne burse jane antare te burses dhe mbajne llogari ne te. Llogaria ne burse eshte llogaria ku evidentohet gjendja e titujve financiare ne fillim te dites se burses, shitjet, dhe blerjet me cmimin perkates gjate dites dhe ne fund te dites. Mbi kete baze llogaritet dhe cmimi mesatar i tregetimit.

Ne prag te celjes se burses palet e interesuara per shitje i regjistrojne kuotimet ne terminalin e shitjeve. Terminali ne menyre automatike i rrjeshton ato nga shitesi me cmimin me te ulete(ne fillim) e me renditje per tek shitesi me cmimin me te larte (ne fund), gjithnje per te njejtin titull.

Ndersa tek terminali i paleve blerese ndodhe e kunderta. Kuotimet e regjistruara te paleve blerese menjehere rrjeshtohen sipas bleresit me cmim me te larte (ne fillim) dhe ne vijim deri tek bleresi me cmimin me te ulet( ne fund).

Bursa e Tiranes

Ekonomia shqiptare, si nje ekonomi ne rritje dhe me burime te kufizuara financimi, ne stadin aktual te zbatimit te nje projekti ambicioz makroekonomik dhe privatizimi te potencialeve strategjike te saj, ka nevoje te zhvilloje tregun e letrave me vlere. Viti 2002 shenoi nje kthese ne zhvillimin e tregut te kapitaleve ne Shqiperi me shkeputjen e Burses se Tiranes nga Banka Qendrore.

Historiku

Bursa e Tiranës është e para bursë e krijuar në Shqipëri. Bursa e Tiranës u krijua fillimisht si departament i Bankës së Shqipërisë, me qëllimin për ta shkëputur atë pas një periudhë tranzitore disavjeçare. Ajo u organizua si treg i drejtuar nga porosia, dhe aktiviteti i saj bazë konsistoi në tregtimin sekondar të bonove të thesarit dhe të 5 obligacioneve qeveritare. Sesionet e tregtimit u zhvilluan fillimisht dy herë në javë, por pas tetorit 1997, sesionet filluan të kryheshin çdo ditë pune dhe si instrumente tregtimi u pranuan dhe bonot e thesarit 3 dhe 6 mujore. Ajo vuri në funksionim dhe tregun primar të bonove të thesarit deri në 1 gusht 1998. Pas kësaj date e në vijim, ankandet kryhen pranë Departamentit të Operacioneve Monetare të Bankës së Shqipërisë.

Bursa e Tiranës u shkëput përfundimisht nga Banka e Shqipërisë në 1 korrik 2002, për të vijuar me organizimin dhe funksionimin e saj si shoqëri aksionare. Bursa e Tiranës mori liçensën përfundimtare si treg titujsh në 1 korik 2003, nga Autoriteti i Mbikëqyrjes Financiare. Kjo liçensë u rinovua përsëri në vitin 2005 për një afat 2-vjeçar. Në vitin 2007, Bursa e Tiranës u liçensua nga Autoriteti i Mbikëqyrjes Financiare për një afat të pacaktuar.

Misioni dhe vizioni

Misioni i Burses se Tiranes eshte organizimi dhe zhvillimi i tregut te titujve ne Shqiperi, duke krijuar kushtet me te favorshme per emetuesit, investitoret dhe ndermjetesit financiare, per shfrytezimin sa me eficent te tregut te kapitaleve.

Vizioni i Burses se Tiranes:

Te sisuroje nje fluks te mjaftueshem kapitali (vendas dhe te huaj) perfinancimin e shiqerive private dhe sektorit publik.

Te siguroje se investitoret si individuale ashtu edhe institucionale, te gezojne mundesi te medha per te investuar dhe diversifikuar portofolet e tyre.

T’u garantoje vecanerisht investitoreve individuale nivele te arsyeshme mbrojtjeje.

Te garantoje nje nivel te aryeshem kthyeshmerie nga kapitali i investuar ne tregjet e kapitaleve.

Anetaresimi ne Bursen e Tiranes

Te drejten per te qene antar sipas ligjit Nr.9879, date.21.02.2008 ‘Per Titujt’ e gezojne:

Shoqerite komisionere, te cilat jane shoqeri aksionere, me seli ne Republiken e Shqiperise, veprimtaria e te cilave eshte kryerja e transaksioneve me titujt ne perputhje me dispozitat e parashikuara ne ligj dhe me licencen e leshuar nga Autoriteti

Bankat, te cilat jane shoqeri aksionere te licesuara nga banka e Shqiperise per te ushtruar veprimtari financiare te parashikuara ne ligjin ‘Per Bankat’ dhe qe mund te kryejne veprimtari lidhur me titujt, vetem pasi te jene licensuar nga Autoriteti per te kryer kete veprimtari.

Proceduarat e antaresimit

Cdo shoqeri aksionere qe kerkon te antaresohet duhet te :

Te paraqese nje kerkese me shkrim prane Burses se Tiranes

Kopje e noterizuar e NIPT-it

Kopje e noterizuar e statutit dhe cdo ndryshim te pasqyruar ne QKR

Kopje e licences se marre nga Autoriteti

Kopje te marreveshjes se lidhur te pakten me nje komisioner burse

Te kete gjendje financiare te shendoshe,te provuar me bilancin e certifikuar nga Eksperti Kontabel I Autorizuar dhe vertetimin e zyres se Tatim-Taksave

Bursa do te njoftoje menjehere te gjithe antaret e tjere te burses ne lidhje me aplikimin per antaresim te antarit te ri. Cdo antari te burses i jepet e drejta qe te shpehe mendimin e tij me shkrim per aplikimin per antaresim te antareve te rinj dhe t’ia paraqese ate Burses. Keshilli merr ne shqyrtim aplikimet dhe e miraton ose e rrezon ate me shkrim brenda tridhjete diteve nga data e dorezimit te aplikimit.

Oraret dhe ditet e tregetimit

Cdo të hënë dhe të mërkurë për tregtimin në tregun zyrtar (10:00-12:00)

Cdo te premte  për tregtimin në tregun paralel

Tregtimi fillon në orën 10:00 dhe zgjat deri në 12:00, ose deri në arritjen e çmimit të mbylljes. Periudha e tregtimit mund të zgjatet ose shkurtohet nga Bursa, nëse një gjë e tillë kërkohet nga volumi i tregtimit. 

Instrumentet e  tregetimit

Instrumentet e tregetimit ne Bursen e Tiranes jane tituj te parashikuar ne nenin tre te ligjit ‘Per Titujt’, dhe instrumentave te tjere financiare te miratuara nga Keshilli Mbikeqyres i Burses. Keshtu nder instrumentet kryesore do te jene :

Tituj borxhi qeveritar ( Bonot e Thesarit dhe obligacione qeveritare)

Tituj borxhi te enteve lokale( Obligacione bashkiake)

Aksionet e shoqerive aksionere

Tituj borxhi te shoqerive aksionere ( Obligacione koorporative) etj.

Ecuria dhe problemet e burses se Tiranes

Fillimisht ,Bursa e Tiranes u organizua si treg ankandi i gejtuar nga porosite e marra per blerje dhe shitje. Duke qene se instrumentet e tregetueshem ishin vetem bonot e thesarit me afet 12 mujor, pese seri obligacionesh qeveritare te emetuara per ristrukturimin e huave te keqija te ish kooperativave bujqesore dhe Bonot e Privatizimit, veme re se Bursa e Tiranes ka vepruar vetem ne tregun monetar ( te parase) dhe jo ne tregun e kapitaleve.

Arsyet kryesore qe ndikuan ne mos funksionimin e Burses se Tiranes permendim: 4

Kriza ekonomike e politike e vitit 1997

Mosperputhja kohore e shperndarjes fizike te bonove te privatizimit me procesin e privatizimit te ndermarrjeve shteterrore

Skema e papershtatshme e tregetimit ne BT , seksionet e saj ne nuk ofronin ndonje cilesi interesante per tregetimin  e tyre duke bere qe shiteblerja ne tregun informal te ishte me komode.

Mosperfshirja e tyre ne procesin e privatizimit zvogeloi interesin e zoteruesve te tyre.

Arsyet e mosfunksionimit te Burses se Tiranes5

Pavarësisht përpjekjeve, tashmë disavjeçare për funksionimin e Bursës së Tiranës, ende askush nuk ka dëgjuar të flitet për shitblerje të aksioneve, apo për listimin e ndonjë shoqërie tregtare në të. Vënia në funksionim e Bursës së Tiranës, sigurisht që është një proces kompleks dhe i ndërvarur nga shumë faktorë:

Paqendrueshmeria politike e perseritur ne Shqiperi

Nivelin e ulet te zbatueshmerise se ligjeve dhe te rregullave ne Shqiperi

Mjedisi ekonomik i vendit i karakterizuar nga madhesia modeste e ekonomise se vendit mungesa e vizionit dhe e strategjise globale te zhvillimit ekonomik,

Mangesite dhe boshlleqet ne ligjin aktual ‘mbi shoqerite tregetare’;

Cilesite aktuale te arkitektures se sistemit financiar shqiptar si model me bosht kryesor sistemin e bankave. Ky i fundit, realisht mbetet ne pozita monopoli ne fushen e sherbimit te mobilizimit te burimeve financiare e monetare;

Mungesen pothuajse teresore te tregut te kapitaleve( ne vendet e Europes Qendrore e Juglindore Shqiperia eshte i vetmi vend pa treg kapitalesh;

Nivelin e larte te informalitetit ne vend

Jeten relativisht te shkurter te biznesit privat ne vend;

Mungesa e ndermjetesve finaciare te specializuar ( bankat e investimeve, shtepite e brokerimit, keshilltaret financiare)

Paaftesine e nje pjese te rendesishme te bizneseve per te plotesuar kriteret kryesore cilesore te listimit ne burse tek te cilet permendim: niveli i ulet i menaxhimit, cilesi e ulet dhe jo e besueshme e te dhenave  dhe e raportimeve financiare,kulture e ulet financiare e derjtueve dhe e pronareve, shtremberime ne procesin e vendimmarrjes.

Mosperfshirjen e Burses se Tiranes ne procesin e privatizimit masiv dhe ate te sektoreve strategjike,

Kulturen ekonomike dhe  financiare te pamjaftueshme te popullsise se vendit (modeli i vjeteruar individual e familjar i pasurise jashte konceptit te aksioneve, obligacioneve, etj, si mundesi investimi)

Mungesen e lehtesive fiskale ne fushen e veprimtarise bursiere si per palen investuese ashtu edhe per ata qe synojne kuotimin e ndermarrjeve te tyre ne burse.

Faktoret qe lehtesojne zhvillimin e Burses Se Tiranes

Kjo gjendje e pakenaqeshme ngerci e Burses se Tiranes dhe argumentet per te dale nga kjo gjendje jane kthyer ne nje nga temat me te diskutuara ne ekonomine shqiptare. Sipas specialisteve egzistojne disa faktore te cilet do te lehtesojne rrugen drejt zhvillimit te Burses se Tiranes. Nder te cilet mund te permendim.

Permiresimi I vazhdueshem I klimes se biznesit per sektorin privat I cili vleresohet se jep deri ne 80% te PBB dhe puneson rreth 67% te fuqise punetore.

Permiresimi dhe plotesimi i kuadrit ligjor mbi standartet e kontabilitetit dhe te pasqyrave financiare.

Prania e nje baze ligjore te mjaftueshme per privatizimet strategjike.

Prania e nje numri te mjaftueshem te institucioneve te tregut te kapitaleve.

Niveli i kenaqshem i kursimeve te popullsise te cilat, duke perjashtuar renien e nivelit te vitit 2002 te shkaktuar prej keqkuptimeve te lindura tek nje pjese e popullsise per Sistemin e Sigurimeve te Depozitave  ( SSD).

Zbatimi i nje politike monetare te arsyeshme dhe nivel i moderuar i inflacionit- mjafton te permendim qe objektivi i inflacionit te shenjestruar ( kufiri) eshte 2-4%.

Megjithate pavareshisht situates ne te cilen ndodhet aktualisht Bursa e Tiranes, ne shpersojme per nje zhvillim dhe funksionim te saj. Por nje nga çelsat kryesor e suksesit te mundshem te Burses se Tiranes mbetet kontributi me I madh I shtetit. Kerkohet nje vullnet dhe vendimmarrje e qarte dhe e prere politike per mundesine e perdorimit te burses si mjet per privatizimin e ndermarrjeve shteterrore qe i plotesojne kushtet per listim, per angazhimin e burses ne tregun paresor te bonove te thesarit, por edhe ne tregun dytesor, per zhvillimin e tregut te obligacioneve qeveritare, per zhvillimin e tregut te letrave me vlere te qeverisjes vendore ,per persosjen dhe plotesimit me te mire te legjislacionit ne fushen e tregjeve financiare.

Konkuzionet

Bursa eshte nje treg i organizuar ku blihen dhe shiten te mira dhe sherbime

Tre format e organizimit te Burses jane: forma angleze, forma franceze dhe e kombinuar

Bursa e Shqiperise eshte Bursa e Tiranes e cila u shkeput nga Banka Qendrore ne vitin 2002

Para vitit 2002 Bursa ka kryes shume pak transaksione, ndessa pas shkeputjes nga BQ Bursa e Tiranes nuk ka funksionuar.

Disa nga shkaqet qe kane cuar ne mosfunksionimin e Burses se Tiranes permendim: paqendrueshmerine politike, nivelin e ulet te zbatueshmerise se ligjeve, mangesite dhe boshlleqet e ligjit mbi shoqerite tregetare, mungesen thuajse teresore te kapitaleve, mosperfshirjen e Burses se Tiranes ne procesin e privatizimit masiv dhe ate te sektorve strategjike, jeten relativisht te shkuter te biznesit ne shqiperi, mungesen e ndermjetesve te specializuar financiare, nivelin e larte te inforamlitetit, kulturen ekonomike dhe financiare te pamjaftueeshme te popullesise, mungesen e lehtesirave financiare, paaftesine e nje pjese te madhe te bizneseve per te plotesuar kriteret cilesore te listimit ne burse, niveli i ulet i menaxhimit, cilesi e ulet dhe jo e besueshme e te dhenave dhe e raportimeve financiare.

Faktoret qe lehtesojne funksionimin dhe zhvillimin e metejshem te Burses se Tiranes : zbatimi i nje politike monetare te arsyeshme dhe niveli i moderuar i inflacionit (2-4%), permiresimi i vazhdueshem i klimes se biznesit per sektorin privat,prania e nje baze te mjaftueshme per privatizimet strategjike, permiresimi dhe plotesimi i kuadrit ligjor mbi standartet e kontabilitetit dhe te pasqyrave financiare, etj.

Detyra Plote

Kartat e kreditit - vlera dhe leshimi i tyre

Kartat e kreditit

Leshimi i kartes:

Bazuar ne aplikimin e aprovuar nga Banka, kjo e fundit i leshon klientit karten e kreditit pas dy javesh qe nga dita e aplikimit.

Kartembajtesi duhet te paraqitet personalisht per te marre karten e kredititdhe PIN-in perkates ne degen e bankes ne te cilen ai ka aplikuar.

Nese karta nuk merret nga klienti brenda nje periudhe te caktuar Banka ka te drejten e anullimit te saj.

Me marrjen ne dorezim te kartes kartembajtesi duhet te firmose ne panelin e nenshkrimit te kartes.

Perdorimi i kartes:

Kartembajtesi mund ta perdore karten per te paguar per mallra dhe sherbime ne POS, ose per te terhequr cash ne ATM qe kane logon qe mban karta si brenda territorit te Republikes se Shqiperise ashtu edhe jashte saj.

Nese dyshohet per perdorim te paautorizuar, Kartebmajtesi mund te kerkoje nga karta bllokimin e saj.

Kartembajtesi eshte i detyruar te mos ia beje te ditur PIN-in e kartes personave te tjere, duke e perjashtuar Banken nga cdo pergjegjesi. Gjithashtu Kartembajtesi mund te ndryshoje PIN-in e kartes sipas deshires ne cdo ATM te Bankes.

Banka percakton limite kufizuese ne perdorimin e kartes ne ATM dhe POS.

Cdo Kartembajtes qe pajtohet me kushtet e kartave dhe ka shlyer rregullisht detyrimet e llogarise se kartes se tij, eshte automatikisht i klasifikueshem per te marre pjese ne programin e Pageses me Keste te kartes se Kreditit, program i cili mundeson Kartembajtesit te kryeje blerje me me keste mujore per te mira dhe sherbime te caktuara, qe tregetohen ne pikat e shitjeve qe percaktohen nga BKT kohe pas kohe duke perdorur limitin e disponueshem te kartes se tyre. Kjo mundesi ofrohet vetem per Kartembajtesit e kartave MasterCard, si per kartat kryesore edhe per ato shtese.

Kartembajtesit e MasterCard mund te bejne blerje me Pagesen me Keste per ato te mira she sherbime cmimi I te cilave eshte minimalisht 2000 ALL.

Mjetet e identifikimit te nevojshme: 

Karte identiteti ose pasaporte, nuk pranohet patenta.

Afati i kartes se kreditit eshte 4 vjet.

Karta e kreditit ne BKT ofrohet vetem ne monedhen Lek dhe jo per monedha te tjera.

Procedurat ne rast vjedhjeje/ humbjeje:

Ne rast humbjeje ose vjedhjeje te kartes, Kartembajtesi eshte i detyruar te lajmerone brenda 24 oreve Banken ne numrat e emergjences te vene ne sherbim nga Banka.

Pari Banke merr ne shqyrtim njoftimin e bere nga Kartembajtesi vendos te anulloje ose te pezulloje karten e kreditit.

Karta e anulluar, me aprovimin e bankes do te zevendesohet nga nje e re, shpenzimet per zevendesimin e kartes do te mbahen nga llogaria e Klientit.

Rinovimi i kartes :

Karta do te rinovohet nga Banka nje muaj para afatit te skadences. Nese Kartembajtesi nuk deshiron rinovim te kartes duhet te njoftoje Banken dy muaj para, ne te kundert rinovimi do te konsiderohet i pranuar dhe Klienti duhet te marre karten e rinovuar.

Te dhenat per Karte Krediti :

Detyrimi vjetor i kartes : Prima- 1500 All;  Prima Gold: 3000All.

Komisione per blerje ne POS:  falas

Shuma minimale per tu paguar: 30 % e shumes se transaksioneve

Interesi mujor per pagese te vonuar : 2%

Penaliteti per pagese te vonuar te shumes minimale: 3%

Komisioni per pagese te vonuar te shumes minimale : 500 All

Komisioni per tejkalim te limitit: 1500All

Limiti maksimal i terheqjeve cash: 10% e limitit te kartes

Interesi mujor per terheqje cash:  2.5%

Komisione per terheqje cash prane BKT ose brenda vendit: 2% e shumes se transaksionit( min 500 All)

Komisioni per terheqje cash jashte vendit: 3 % se shumes se transaksionit( min 500 All).

Riprintim automatik i kartes/PIN-it: Falas

Riprintim I Kartes ne rast humbjeje/vjedhjeje: 750 All

Riprintim PIN-I ne rast huumbje/vjedhje: 350 All

Interesi  mujor I pageses me keste deri ne : 2.5%.  

Detyra Plote

BANKA QENDRORE DHE POLITIKA MONETARE

TEMA : “BANKA QENDRORE DHE POLITIKA MONETARE “ 

HYRJA :

Sistemi Bankar ,organizimi i tij  dhe Banka Qéndrore

Modelet e Bankave Qéndrore

Banka Qéndrore Europiane

Banka Qéndrore né Shqipéri

Funksionet e Bankés sé Shqipérisé

Politika Monetare dhe objektivat e saj

Instrumentat e Politikés Monetare

Tregu Monetare dhe mekanizimi i Politikés Monetare.

ZHVILLIMI:

SISTEMI BANKAR , ORGANIZIMI I TIJ DHE BANKA QENDRORE

Banka éshté njé institucion financiar ndérmjetésimi , qé shéeben pér té vendosur ekuilibrat e nevojshem midis flukseve ose subjekteve suficitare dhe atyre deficitare ne ekonomi . Né kete proces ndermjetesimi , ne dallim nga institucionet e tjera financiare, banka transformon maturitetin e fondeve te lira afatshkurtra né afatgjata dhe maturitetin e fondeve te lira afatgjata ne afatshkurtra. Bankat jane biznes i nje lloi te vecante ,objektivi i veprimtarise sé tyre éshté tregétimi i parasé. Né cdo vend bankat jane te shumta e te shuméllojshme. Né téresiné e tyre vendin kryesor e zéné padyshim bankat tregetare. Pérvec bankave tregetare , ne ekonomi te ndryshme ekzistojne edhe banka te llojeve te tjera , qé kryejne funksione té ndryshme pér ekonominé, ose shérbejne si banka té degéve té vecanta té ekonomisé, ose té zonave dhe rajoneve té vecanta. Teresia e llojeve té ndryshme té bankave , me lidhje té ndersjellta me njéra- tjetrén dhe me funksione té caktuara pérbén sistemin banker té cdo vendi.

Sistemi bankar i cdo niveli mund te jete i ndértuar me njé ose mé dy nivele. Né sistemin bankar me njé nivel , qe quhet ndryshe monobankar,funksionon vetem nje banké, e cila luan disa nga rolet e bankés qendrore si : emeton monedhen dhe kartmonedhen kombétare , si dhe kryen njékohésisht edhe disa nga disa funksionet e bankes tregetare ( pranon depozita, krediton ekonomine dhe publikun). Sistemet bankare me njé nivel jané karakteristiké e ekonomive te centralizuara.

Né sistemin me dy nivele ekzistojne dy lloje bankash. Né nivelin e pare funksionon , jo mbi baza tregetare, banka qéndrore si banke emetuese e parasé, si banké e bankave dhe banke e qeverise.

Né nivelin e dyte funksionojné mbi baza tregetare, njé térési institucionesh financiare qe kryejne veprimtari bankare dhe ku vendin kryesor e zéné bankat tregetare.

MODELET E BANKAVE QENDRORE

Bankat qéndrore ne pérgjithési jané ndérmjetés , funksioni kryesor i té cilave éshté realizimi i objektivave te politikes té shtetit , duke operuar me parametra té réndésishém monetaré, sikurse éshté oferta e parasé.

Njihen dy modele té krijimit , organizimit dhe ekzistencés sé bankés qéndrore. Né modelin e paré banka qéndrore organizohet si institucion public , shteteror,si proné e shtetit. Ndérsa né modelin e dyté bankat qéndrore jané té organizuara si shoqéri aksionere. Bankat Qéndrore té modelit té paré gézojné njé pavarési relative nga qeveria, por operojné né emer dhe pér llogari té shtetit. Né rastin e dyté , bankat qéndrore gézojné njé autonomi té ploté dhe pavarési mé té gjéré.

Né shumicén e véndeve , banka qéndrore éshté e identifikuar me emrin e shtetit qé i pérket, si Banka e Shqipérisé, Banka e Francés, Banka e Anglise, Banka e Greqise, etj. Por né disa vende te tjera ka emra te tjeré. Né SHBA banka qéndrore quhet Sistemi i Rezerves  Federale; né Gjermani quhet Bundesbank etj.

Banka Qéndrore éshté normalisht né zemér té sistemit té pagesave te vendit. Ajo pércakton ofertén e parasé dhe drejton sistemet e pagesave e té kompensimeve ndérmjet bankave. Ndéerkohé njé system I pagesave pér té qéné eficent , kérkon njé stabilitet monetar si objektivin e tyre kryesor. Bankat Qéndrore operojné gjithashtu me qéndrueshmériné e cmimeve, politikat e punésimit dhe té rritjes ekonomike. Né kété rast, banka qendrore duhet té arbitrojé , té gjejé ekuilibrin midis politikave  potenciale, né pamje kontradiktore me njéra-tjetren, si stabiliteti I cmimeve dhe punésimi I ploté.

BANKA QENDRORE EUROPIANE

Sistemi Europian I Bankés Qéndrore ka marre rruge filimisht me Traktatin e Mastritit. Ky sistem pérbéhet nga dy elemente : nga Banka Qéndrore Europiane (BQE) dhe nga Banka Qéndrore Kombétare té shteteve antare té Komunitetit Europian. Kéto té fundit jané mbajtéset ekskluzive té kapitalit ne euro , té pércaktuar prej BQE_sé. Né rolin e aksionerit ato marrin pjesé, né pozita té barabarta né pércaktimin e politikés monetare unike té Bashkésisé Europiane. Ndérkaq, vendimet me té réndésishme jané té pérqéndruara né BQE.

Né gjirin e BQE-sé dallohen tre organe té réndésishme : Drejtoria, Késhilli i Guvernatoréve , dhe Késhilli i Pérgjithshém. Dy organet e para gézojné té drejtén e vendimmarrjes té karakterit ekzekutriv, ndérsa Késhilli i Pérgjithshém éshté organ me karakter konsultativ.

Drejtoria – zbaton politikén monetare té BQE-se, né pérputhje me orientimet dhe me vendimet e marra prej Késhillit té Guvernatoréve. Ajo u jep orientimet e nevojshme bankat qéndrore kombétare té vendeve anétare, pérgatit mbledhjet dhe vendimmarrjet e késhillit té guvernatoréve, si dhe drejton punét operative té bankés. Drejtoria  perbehet nga presidenti , njé zévéndéspresident dhe kater antare. Vendimet  e drejtorisé merren me votim. Cdo anétar gézon té drejtén e njé vote. Né  rast se votat  ndahen né ményré té barabarté, vota e presidentit eshte pércaktuese. Antarét emérohen sipas nje akordi té pérbashkét té shteteve  anétare, me rekomandim té Késhillit Europianté ministrave té Ekonomisé dhe té Financave. Anétaret zgjidhen midis personave qé gézojné autoritet, eksperiencé, aftési profesionale dhe qé jané té mirénjohur né fushén monetare e bankare. Mandati i anétaréve té drejtorisé té BQE-se éshté teté vjet, pa té drejté pérseritje.

Késhilli i Guvernatoréve- éshté organi vendimmarres i BQE-se. Ai pércakton orjentimet dhe drejtimet kryesore té politikés sé  BQE-se si dhe merr vendimet e nevojshme né plotésimin e kétyre orientimeve. Késhilli pércakton politikén monetare, pérqindjet orientuese té interesave. Mbledhjet e Keshillit té Guvernatoréve jané konfidenciale , por ato mund te behen edhe publike. Keshilli mblidhet dhjeté here né vit. Késhilli pérbéhet nga guvernatorét e té gjitha bankave qendrore kombetare, si dhe nga antaret e drejtorise. Presidenti dhe zévendéspresidenti i drejtorisé jane gjithashtu edhe president dhe zévendéspresident i Késhillit té Guvernatoreve. Zgjatja e mandatit té antarit éshté e pércaktuar nga zgjatja e mandatit si guvernatoré té bankave qéndrore té cdo shteti. Mandati nuk mund té jeté né asnjé rast mé i vogél se pesé vjet. Cdo anétar ka njé,voté , e cila éshté e pavarur nga pozicioni qé ai mban si guvernator i bankés qéndrore té vendit te tij. Vendimet pér pércaktimin e politikés monetare té BQE-sé merren me shumicé té thjeshté té votave té Késhillit té Guvernatoréve.  endrore Kombwtare

Késhilli i Pérgjithshém  - éshté njé organ i krijuar pér té evidentuar pérjashtimin nga kontributi té vendeve qé nuk jane béré akoma antaré té BE-sé. Késhilli i pérgjithshém pérbéhet nga presidenti , zévendéspresidenti dhe nga té gjithé guvernatorét e té gjitha bankave  qéndrore kombétare té shteteve qé pérdorin euron si monedhe kombetare.

Pércaktimi i politikés monetare unike. Sistemi europian i bankave  qéndrore ka pércaktuar , qysh prej vitit 1998, njé strategji té politikés monetare, domethéné térésiné e procedurave, mbi té cilat ata mbéshteten pér ti arritur ne periudha kohore afatmesme objektivat kryesore dhe parésore. Né ményre té pérmbledhur, pércaktimi i politikés monetare unike té BE-se éshté njé strategji e politikés monetare né shérbim té objéktivit final qé éshté stabiliteti i cmimeve.

BANKA QÉNDRORE  NÉ SHQIPËRI

Historiku i sistemit bankar shqipétar éshté i shkurtér. Veprimtaria e bankave zé fill nga fundi I shekullit XIX me veprimtariné e degéve té Bankés Otomane dhe Bankés Bujqésore Turke te cilat funksiononin né te gjithe territorin e perandorise turke. Keto banka e ndérprene aktivitetin eme shpalljen e pavarésisé sé shqipérisé mé 1912. Banka qendrore  éshté padyshim institucioni mé I rendesishem financiar i vendit. Banka qendrore e vendit toné emertohet Banka e Shqipérisé. Ajo éshté banké e pavarur nga qeveria , pérgjigjet para Kuvendit dhe ka si objektiv kryesor te veprimtarise sé saj “ arritjen dhe ruajtjen e stabilitetit té cmimeve”. Né péeputhje me kété objektiv kryesor, si dhe mbi bazén e tergut té brendshém bankar, Banka e Shqipérisé nxit dhe mbéshtet zhvillimin e regjimit dhe té sistemit té kémbimeve valutore, tregun e brendshem financiar , sistemin e pagesave , si dhe ndihmon bankat tregétare té pérmirsojné kushtet monetare dhe téq kreditimit, né mbéshtetje té stabilitetit dhe zhvillimit ekonomik te vendit. Banka e Shqipérise éshté né pronési ekskluzive te shtetit shqiptar. Fondi i saj i themelimit éshté financuar prej shtetit.

Funksionet e Bankés sé Shqipérisé:

Banka e Shqipérisé, me veprimtariné e saj realizon disa funksione, ndermjet té cilave si mé té réndéésishme jané:

Harton , miraton dhe zbaton politikén monetare

Harton, miraton dhe zbaton regjimin e kémbimit valutor, si dhe politikén e kurseve té kémbimit té valutave.

Licenson aktivitetin bankar te bankave té nivelit te dyté , apo té institucioneve té tjera qé kryejné veprimtari té ngjashme me veprimtariné bankare. Ajo éshte ekskluzivisht  pérgjegjése pér dhénien e licencave dhe mbikqyrjen e té gjitha bankave né Republukén e Shqipérisé.

Mbykqyr veprimtarine bankare te bankave tregétare me qéllim qé té sigurojé stabilitetin e sistemit bankar.

Disponon dhe administron rezervat e saj valutore

Shérben si agjent fiskal i qeverisé

Nxit funksionimin normal té sistemit té pagesave

Vepron me cilésine e bankierit dhe té késhilltarit pér qeverine

Pérdor instumentet e politikés monetare pér té arritur objektivin kryesor dhe objektivat e tjera.

Banka Qéndrore éshté autoriteti i vetém monetar i vendit dhe si i tillé éshté hartuesi dhe zbatuesi i politikés monetare té shtetit shqiptar.

Pavarésisht nga presioni qé  mund té ushtrojne organet shtetérore mbi Bankén Qéndrore , ajo duhet té marre  dhe né pergjithési , merr vendime qé mendon se jané né interest é shoqérise , megjithése kéto vendime mund té bien ndesh me piképamjet dhe interest e castit té individéve qé jané né krye té qeverisé. Pér té minimizuar kété ndéryrje , veprimtaria e Bankés Qéndrore rregullohet me ligj dhe drejtuesit e saj  emerohen nga organet mé té larta pér periudha té gjata kohe ( psh né SHBA guvernatori emérohet pér njé periudhé 14 vjecare).  Duhet theksuar se pavarésia ligjore éshté vetém njé premisé , dhe jo njé garanci pér suksesin e politikés monetare.

POLITIKA MONETARE DHE OBJEKTIVAT E SAJ.

 Politika monetare pérfshin njé térési synimesh apo objektivash me karakter makroekonomiké, té cilat mund té arrihen vetém duke pérdorur instrumente té caktuara. Hartimi dhe zbatimi  I njé politike monetare  té caktuar realizohet népermjet njé procesi té gjaté qé quhet mekanizém I transmisionit , I cili  pérfshin instrumentat , objektivat e ndérmjetme dhe qéllimet pérfundimtare. Politika monetare zbatohet né funksion té arritjes sé disa objektivave kryesore makroekonomike qe kérkon té arrijé banka qéndrore ku pérmendim :

Qéndrueshméria e nivelit té cmimeve.

Gjaté kétyre 15-20 viteve té fundit hartuesit e politikave monetare jané bééré té vetedijshém pér koston shumé té larté shoqérore dhe ekonomike qé mbart me vete inflacioni. Ata jané béré té ndérgjegjshém edhe pér té garantuar nivel te qéndrueshm té cmimeve , si synim dhe objektiv I réndésishém I politikave ekonomike. Qéndrueshmeria e cmimeve éshté e déshirueshme , pasi cdo ngritje e nivelit té cmimeve apo luhatjet né to krijojné pasiguri te subjektet ekonomike dhe cénojné standartin e jetesés sé popullatés.

Niveli relativisht I larté I punésimit.

Duke u nisur nga fakti se punésimi i ploté éshté i pamundur , objektivi i bankés qéndrore éshté ta mbajé papunésiné né nje nivel relativisht té ulét, pra pér ta harmonizuar sa mé miré  kérkesén me ofertén né tregun e punés. Ky nivel minimal papunésie, qé ndryshe quhet edhe norme natyrore e papunésisé, gjykohet se luhatet né intervalin 4-6%.

Rritja ekonomike

Qéllimi i rritjes ekonomike éshté i lidhur me qéllimin e punésimit té larté, sepse bizneset jané té interesuara té investojné né teknologji té re, kur papunésia éshté e ulét.

Qéndrushméria e normave té interesit.

Kjo qéndrueshmeri éshté mjaft e déshirueshme pér ekonominé. Luhatja e tyre krijon pasiguri dhe e bén mé té véshtiré parashikimin né té ardhmen pér cdo nivel ekonomie. Ky objektiv éshté i lidhur drejtpérsedrejti me rritjen e pérgjegjésisé sé bankés qéndrore pér konsolidimin dhe stabilitetin e sistemit bankar dhe financiar té vendit.

Qéndrueshméria né tregjet valutore.

Tregjet e kémbimeve valutore jané shumé té réndésishme, pasi ekonomia botérore sot po integrohet gjithnjé e mé shumé dhe kurset e kémbimit kané efekte té ndjeshme mbi ekonominé kombétare. Népérmjet politikés monetare synohet stabiliteti i monedhes kombétare té vendeve pérkatése.

INSTRUMENTAT E POLITIKES MONETARE

Instrumentat e politikés monetare. Analiza e tyre éshté e réndésishme sepse ato pérbéjné hallkén e paré té mekanizmitté transmisionit té politikés monetare. Instrumentat qé pérdoren ndahen né instrumenta direkté dhe indirekté.

Instrumentat direkte pérdoren , kryesisht nga vendet né zhvillim sepse ata jané té thjeshté dhhe nuk kérkojne njé treg financiar té zhvilluar, i cili, pérgjithsisht, mungon né kéto vende. Nga ana tjetér pérdorimi i tyre éshté i pérkohshém sepse ato shoqérohen me kufizimin e konkurrencés né sistemin bankar dhe me uljen e eficences sé tij. Instrumentat e pérdorura né vendin toné gjate transformimeve té sistemit bankar né pérputhje me ekonominé e tregut jané instrumente direkte si kontrilli i kreditit dhe i normave té interesit. Keto instrumenta jané karakteristiké e vendeve ne zhvillim ku pérfshihet  edhe  vendi yné.

Kontrolli i kreditit. Pérfaqson metoden me té thjeshté pér té kufizuar kredité bankare dhe si rrjedhim edhe oferten monetare. Banka e Shqipérisé e ka pérdorur kété instrument kryesor té politikéa monetare duke pércaktuar fillimisht véllimin e kredisé dhe me voné kufijté e sipérm té saj. Natyrisht keto kufij nuk jané té pandryshueshme, por ndryshimin  e tyre mund ta béjé vetém Banka Qéndrorené pérputhje me objektivat e saj. Disavantazhi I ketij instrumenti qéndron né faktin se kufiri pércaktohet nga Banka Qéndrore dhe jo nga forcat e tregut, duke mos nxitur konkurrencén dhe duke kufizuar rritjen e eficencés sé sistemit banker.

Kontrolli I normés sé intersit. Pérfaqéson njé instrument tjetér direkt té pérdorur nga Banka e Shqipérisé, né kushtet e njé tregu financiar té pazhvilluar. Zhvillimet e fundit né tregun financiar kané lejuar njé fleksibilitet mé té madh né pércaktimin e tyre.

Instrumentat indirekte pérdoren kryesisht né vendet e zhvilluhara , jané té shumta dhe mund té ndryshojné nga nje vend né tjetrin, por né pérgjithési ato qe do te permendim me poshté pérdoren né té gjitha vendet.

Operacionet e tregut te hapur. Eshte instrumenti mé i réndésishém i Bankés Qéndrore. Keto operacione pérfshijné shitjen ose blerien  e letrave shtetérore  me vleré si pér shembull : bono thesari, obligacione, etj. Kjo behet me qéllim qé banka té zvogélojé ose té rrisé rezervat e bankave té nivelit té dyté. Shitja ose blerja e letrave me vleré shtetérore behet me vendim té organit perkatés té Bankés Qéndrore né funksion té objektivave qé kérkohen té arrihen. (Né rast se mendohet se kemi njé rritje te inflacionit dhe kerkohet ulja e tij,  atéheré Banka Qéndrore népérmjet organit pérkatés vendos qé té shesé letra me vleré, me qéllim qé té pakésojé rezervén monetare té bankave té nivelit té dyté, duke shtrénguar kushtet e kredisé.)

Keto letra me vleré u shiten firmave, individéve dhe institucioneve financiare né tregun e hapur financiar.

Rifinancimi- pérfaqéson njé instrument tjeter té Bankés Qéndrore i cili pérfshin kredité bankare qé Banka Qéndrore u jep bankave té nivelit té dyté pér nevoja té likuiditetit. Kéto kredi, né vende té ndryshme njihen me emértime té ndryshme, si kredia me skonto (né SHBA), rifinancimi ( né Shqipéri), kredia lombard ( né Gjermani), etj. Kur nje banké merr hua nga banka Qéndrore, kemi shtim fillestar té parasé né qarkullim, e cila shuméfishohet népérmjet sistemit bankar, né masén qé pércaktohet nga multiplikatori. Veprimi i kétij instrumenti si instrument i politikés monetare realizohet népérmjet ndryshimit té pérqindjes té rifinancimit e cila pérfaqson interesin qé paguajné bankat pér krdiné, qé marrin nga Banka Qéndrore. Ky instrument éshté mé pak i pérdorshém se ai paraardhés, sepse Banka Qéndrore nuk mund té pércaktojé me saktési sa kredi do té marrin bankat. Ajo vetém i nxit ato, népérmjet ndryshimit té pérqindjes sé rifinancimit. Kur banka Qéndrore déshiron té rrisé ofertén monetare , nxit marrjen e kredive duke ulur perqindjen e rifinancimit por ajo nuk i detyron dot bankat té marrin kaq apo aq kredi. Kjo éshté arsyeja qé ky instrument pérdoret mé tepér si instrument i kontrollit dhe mbikqyrjes sé bankave té nivelit té dyté se sa si njé instrument I politikés monetare.

Rezervat e detyrueshme. Banka Qéndrore vendosé njé norme ligjore té rezervave qé duhet té mbajé cdo banké tregétare, e cila quhet normé e rezervés sé detyrueshme. Kjo i siguron asaj mundésiné e kontrollit té ofertés monetare. Vecoria e kétij instrumenti éshté se cdo ndryshim sado i vogél i rezervés sé detyrueshme con né njé ndryshim shumé té madh té ofertés monetare. Banka Qéndrore  pérdor normen e rezervés sé detyrueshme si mjet pér té ngushtuar ose zgjeruar diapazionin e shumefishimit té parasé, pér njé shtesé té depozitave bankare. Pér shembull, né qofté se Banka Qéndrore synon té ndjeké njé politiké té shtrenguar moneétare ajo pérvec instrumentave té tjeré , mund té rrise normén e rezervés sé detyrueshme. Né qofté se supozojmé qé rezerva e detyrueshme rritet nga 10% né 20%, kjo do té bénte qé njé njési monetare, e cila né rastin e paré, népérmjet sistemit bankar, mund té dhjetéfishohet, tani vetém peséfishohet. Kjo mund té vértetohet shumé lehté duke llogaritur multiplikatorin e ofertés monetare.   Instrumenti i normés sé rezervés sé detyrueshme pérdoret me kujdes nga Banka Qéndrore, sepse cdo ndryshim I késaj reserve , sado I vogél con né njé ndryshim té menjéhershém dhe té madh té ofertés monetare.

Politika monetare e ndjekur nga Banka e Shqipérisé ka qéné kryesisht njé politiké monetare e shtrénguar qé éshté ndikuar nga vecorité e tranzicionit shqiptar i cili filloi me njé rénie drastike té prodhimit. Zhvendosja e produktit potencial majtas pér shkak té mbylljes té shumé ndérmarrjeve, né radhé té paré pér arsyé té prapambetjes teknologjike, etj dhe mos reagimi i drejte i kérkesés agregate pér shkak té liberalizimit té pagave dhe té cmimeve sollén njé inflacion tre shifror. Njé politiké e tillé u diktua nga nevoja pér té stabilizuar inflacionin dhe pér té reduktuar financimin e deficitit buxhetor nga Banka Qéndrore, i cili  pérbén njé nga burimet mé kryesore té inflacionit.  

Tregu monetar dhe mekanizmi i politikés monetare.

Ndikimi i politikés monetare né variablat kryesoré makroekonomiké, realizohet pérmes njé mekanizmi té caktuar, ku njé vend kryesor zé tregu monetar. Tregu monetar pérfshin njé bashkési institucionesh ku realizohet shitja dhe blerja e letreve afatshkurtra me vleré. Letrat me vleré jané dokumente qé pérdoren pér té vértetuar pronésiné ndaj aktiveve te ndryshme dhe paraqiten si obligacione, bono thesari, aksione etj. Letrat me vleré jané afatshkurtér dhe afatgjaté , né varési té afatit té maturimit. Letrat me vleré qé kane afatin e maturimit  deri né njé vit quhen afatshkurtra, té tjerat mbi njé vit quhen afatgjata. Tregu monetar ndryshon nga institucionet e tjera financiare, si bursa e aksioneve etj,té cilat jané té vendosura né njé vend té caktuar, sepse ai pérbéhet nga njé rrjet i gjéré komisionerésh( shitésish dhe blerésish).

Dy jané kategorite  kryesore té tregut monetar: kérkesa dhe oferta pér para. Bashkéveprimi I kérkesés dhe ofertés pér para né kété treg pércakton sasiné e parasé dhe normén e interesit té ekuilibérit. Kérkesa pér para shpreh marrédhenie midis sasisé sé kérkuar pér para dhe normés sé interesit, duke supozuar konstante faktorét e tjeré qé ndikojné né sasiné e parasé qé deshirojné té mbajné njerézit.

Kérkesa pér para siç e ka theksuar edhe Kejnsi mbéshtetet né tre motive:

Motivi i transaksioneve- ky éshté motivi kryesor i mbajtjes sé parasé. Blerjet e té mirave dhe shérbimeve né jetén e pérditshme kérkojné qé njé pjesé kérkojné qé njé sasi parash té mbahet si para e gatéshme para néndoré. 

KONKLUZIONE:

Sistemi Bankar ,organizimi i tij  dhe Banka Qéndrore:

Banka éshté njé institucion financiar ndérmjetésimi , qé shéeben pér té vendosur ekuilibrat e nevojshem midis flukseve ose subjekteve suficitare dhe atyre deficitare ne ekonomi .

Sistemi bankar i cdo niveli mund te jete i ndértuar me njé ose mé dy nivele. Né sistemin bankar me njé nivel , qe quhet ndryshe monobankar,funksionon vetem nje banké,

Sistemet bankare me njé nivel jané karakteristiké e ekonomive te centralizuara.

Né sistemin me dy nivele ekzistojne dy lloje bankash. Né nivelin e pare funksionon , jo mbi baza tregetare, banka qéndrore si banke emetuese e parasé, si banké e bankave dhe banke e qeverise.

Né nivelin e dyte funksionojné mbi baza tregetare, njé térési institucionesh financiare qe kryejne veprimtari bankare dhe ku vendin kryesor e zéné bankat tregetare.

Modelet e Bankave Qéndrore:

Njihen dy modele té krijimit , organizimit dhe ekzistencés sé bankés qéndrore.

Né modelin e paré banka qéndrore organizohet si institucion public , shteteror,si proné e shtetit.

Ndérsa né modelin e dyté bankat qéndrore jané té organizuara si shoqéri aksionere. Bankat Qéndrore té modelit té paré gézojné njé pavarési relative nga qeveria, por operojné né emer dhe pér llogari té shtetit. Né rastin e dyté , bankat qéndrore gézojné njé autonomi té ploté dhe pavarési mé té gjéré.

Banka Qéndrore Europiane:

Sistemi Europian I Bankés Qéndrore ka marre rruge filimisht me Traktatin e Mastritit.

Ky sistem pérbéhet nga dy elemente : nga Banka Qéndrore Europiane (BQE) dhe nga Banka Qéndrore Kombétare té shteteve antare té Komunitetit Europian.

Drejtoria – zbaton politikén monetare té BQE-se, né pérputhje me orientimet dhe me vendimet e marra prej Késhillit té Guvernatoréve.

Né gjirin e BQE-sé dallohen tre organe té réndésishme : Drejtoria, Késhilli i Guvernatoréve , dhe Késhilli i Pérgjithshém

Banka Qéndrore né Shqipéri

Ajo éshté banké e pavarur nga qeveria , pérgjigjet para Kuvendit dhe ka si objektiv kryesor te veprimtarise sé saj “ arritjen dhe ruajtjen e stabilitetit té cmimeve

 Banka e Shqipérise éshté né pronési ekskluzive te shtetit shqiptar. Fondi i saj i themelimit éshté financuar prej shtetit.

5.Funksionet e Bankés sé Shqipérisé

-  Harton , miraton dhe zbaton politikén monetare

Licenson aktivitetin bankar te bankave té nivelit te dyté , apo té institucioneve té tjera qé kryejné veprimtari té ngjashme me veprimtariné bankare.

Mbykqyr veprimtarine bankare te bankave tregétare me qéllim qé té sigurojé stabilitetin e sistemit bankar.

Politika Monetare dhe objektivat e saj

Politika monetare pérfshin njé térési synimesh apo objektivash me karakter makroekonomiké, té cilat mund té arrihen vetém duke pérdorur instrumente té caktuara.

Instrumentat e Politikés Monetare

Instrumentat qé pérdoren ndahen né instrumenta direkté dhe indirekté.

Direkte : kontrolli i kreditit dhe norms sé interest

Indirekte : operacionet e tregut té hapur, rifinancimi, rezervat e detyrueshme

Tregu Monetare dhe mekanizimi i Politikés Monetare.

Tregu monetar pérfshin njé bashkési institucionesh ku realizohet shitja dhe blerja e letreve afatshkurtra me vleré.

Tregu monetar ndryshon nga institucionet e tjera financiare, si bursa e aksioneve etj,té cilat jané té vendosura né njé vend té caktuar, sepse ai pérbéhet nga njé rrjet i gjéré komisionerésh( shitésish dhe blerésish).

BIBLIOGRAFIA:

BUNDO Sherif , Finance ,albpaper,Tirane ,2007.

BINDSEIL Ulrich , Monetary Policy Implementation,OXFORD University.

Haderi. S; Kule.Dh; Mançellari.A; Qirici.S.; HYRJE NE EKONOMI, Pegi,Tirané, 2007.

Hoti Ilir, Paraja dhe Banka

Murrja Arif, Baza té Finances,Progres 2011.

Politika Monetare Raporti vjetor 2011, Banka e Shqiperise.

Detyra Plote