Kërkesa pedagogjike e psikologjike ndaj letërsisë për fëmijë.

Tema: Kërkesa pedagogjike e psikologjike ndaj letërsisë për fëmijë;

Ç’është Pedagogjia:

Ç’është Psikologjia:

 

·        Një sistem idesh mbi botën; një sistem reagimi ndaj botës.

·        Letërsia si kutia magjike e botës dhe letërsia si reagim.

·        Letërsia në emër të secilit.

Pedagogjia:

·        edukimi dhe pedagogjia

Sipas Frojdit:

·        sipas Frojdit edukimi i fëmijës është linear ku uni merr kontrollin mbi instiktet. Shoqërohet me konflikte.

Sipas Foucault:

·        sipas Foucault pedagogjia janë mjetet teorike praktike të kulturës ku ai ( individi) bën pjesë.

·        Pedagogjia si çlirim ose si liri

·        Pedagogjia humaniste dhe dialektike

·        Pedagogjia abstraguese( abstragon për të harruar realitetin).

Abstragimi si estetikë:

·        Pedagogjia dhe zhvillimet në shkencë.

Sipas Deëeyt:

·        Deëey-it, edukimi është shkencë, që fillon me empirizmin, konkretësinë, pragmatizmin, përvojën, eksperimentin, qëndrimin kritik dhe më pas me progresivitetin.

·        Kemi disa lloj pedagogjish: eksperimentale, speciale, didaktike, historike, të të rriturve, ndërkulturore, të krahasuar, fëminore.

Sipa Brunerit:

·        Bruner është autori i cili i dha rëndësi të veçantë proceseve njohëse dhe rolit të edukimit në këtë aspekt.

( pedagogjia)

Sipas Moro:

·        Pedagogjia dhe utopia, Tommaso Moro (utopi- vend ideal).1500.pedagogjia, utopia dhe iluminizmi në Rilindjen e madhe europiane, kur lindi edhe Robinson Kruzo.

   Sipas Benjamin:

·        Benjamin e sheh utopinë te Fëmijëria.

Sipas Capitini:

·        Capitini lidhjen midis edukatorit dhe të fëmijës, ai e sheh fëmijën si prirje ndërsa edukatorin si profet.

Pedagogjia dhe prirjet e saj:

·        Pedagogjia e krishterë.

·        Pedagogjia laike( Marks- Deëey-Gramski)

·        Pedagogjia (edukim, arsim, formim), zhvillim, interes, loja, diversitet, pavarësi, krijimtari, trupësi, afektivitet, socialiteti,pedagogjia dhe arsyeja.

·        Pedagogjia dhe kompleksiteti.

·        Pedagogjia midis njeriut, shoqërisë dhe kulturës. Këtu shihet lidhja midis pedagogjisë dhe psikologjisë. Dallimet midis arsyes dhe dëshirës. Piaget dhe konstruktivizmi. Asimilimi, përshtatja, të dhënat, inteligjenca superiore, etj.

Sipas Vigovskit:

·        Vigovski edukimi nga konteksti social.

Referimi është marrë nga libri: Manual i Pedagogjisë, ISP 2003. Franco Frabboni, Franca Pinto Minerva

1.  Nisu nga komenti per Pipi Çorapegjatën të autores suedeze Astrid Lindgren.

2.  Xhani Rodari : Libri i gabimeve.

3.  Funksionet e letërsisë për fëmijë. (Zbavitës, njohës, edukativ).

·        Bota dhe nxitimi si dukuri

·        Pasoja e kësaj shmangia e burimit koherent të ngrohtësisë për fëmijët.

·        Zëvendësimi i këtij burimi me librin

·        Të tjera si libri: televizori, kompjuteri, etj

·        Si ndikon libri te fëmijët? Çfarë sjell ai? Largon mërzinë, shmang mungesën e identitetit, pafuqinë, nihilizmin.

·        Konstatime mbi të lexuarit: libri të jep përgjigje për pyetje të tilla: kush je ti? shto disa pyetje. Shembuj.

·        Funksionet e letërsisë për fëmijë

·        Fillimisht funksionet e letërsisë së përgjithshme

·        NJOHËSE

·        EDUKATIVE

·        ESTETIKE,ETIKE

·        ARTISTIKE

·        Funksionet:

·        Transmeton informacion

·        Cilat janë fushat për të cilat jep informacion

·        Letërsia si mjet komunikimi marrësi dhënësi kodi mesazhi

·        Bëj skemën

·        Funksioni estetik

·        Funksioni hedonistik, kënaqësia lidhet me antikitetin hedonizmi ose në fjalorin e psikologjisë( Sadik H. Lala)

·        Funksioni ndryshe argëtues, zbavitës.

·        Orientohu te vepra; Princi i vogel i Exyperi. dhe Portokalli Fluturues.

·        Merru me elementin e të qeshurës dhe elementin e lojës.

·        Të pajisurit me dije është funksion njohës( kaloje)

·        Meditimi mbi atë cka lecxon na jep funksonin edukativ( kaloje)

·        Trajtojmë veçantë disa lloj funksionesh

·        Zbavitës.

·        Dëfrimi ose argëtimi

·        Çfarë thotë një fënijë kur i kërkon prindit një libër dhe ato ose ne e pyesim: përse e do? asnjë fëmijë nuk thotë; e dua se më edukon, por e dua se ëështë i bukur, sepse më pëlqen, etj etj shto këtu...

·        A. n. Berisha thotë; kuptimësia duhet të dalë nga loja. shqyrto këtu dykuptimësinë...

·        Disa autorë të letërsisë për fëmijë shprehen pikërisht mbi këtë gjë:

·        Mark Krasniqi: fëmijët para së gjithash duan lojën dhe argëtimin. Letërsia që shkruhet për ta duhet para së gjithash t’u ofrojë këtë lloj kënaqësie...

·        Toni i ciltër

·        Spontaniteti

·        Vetvetishmëria

·        Loja, loja si argëtim i vjetër sa bota

·        Ndalu te paganizmi, është proces jo akt

·        Sot është efekt edhe efekt

·        Pjesë e estetikës së letërsisë për fëmijë

·        Serioziteti dhe loja në realizëm

·        E ashtëquajtura letërsi serioze, Rilindja e jep së pari këtë tregues, I Pari është Hilë Mosi që shkruan për fëmijë me nota humori. Për të një lojë ka nevojë për dy anë. P.sh:

-      shoqe eja tue këndue

-      duertë e tue epmi mue;

-      dy këndej dy andej

-      rreth e rrotull në vend kthej këtu kemi një lojë, që shndërrohet në valle.

Qamil Guranjaku:

·        lodrat,P.sh- Kali:

-      hante pinte

-      tok me mue

-      edhe pinte ujë ne krue

-      pastaj dilnim e shëtisnim...

·        kombinimi te poezia: kukulla

-      mblodha shkopin në një sukull dhe kështu ë bëra kukull porsi nuse bukuroshe dhe e vura në një qoshe

·        raportet: p.sh: erdhi dimri vap e vap godasin, n’topa bore fmija

·        disa vërr rrëshkasin n’akull mu ke vija

·        apo raportet midis fëijës dhe natyrës, fëmijës dhe kafshës,merr portokallin fluturues.

·        Pas lufte, loja dhe puna; fëmija luan dhe pastaj arrin aty ku duhet.

·        Kolë Jakova te poezia, Balonat

- Balona e mjerë

- Përkundet në erë

- Ne si pilotët

- E manovrojmë

- Dhe e shpëtojmë

·        Loja karakterizohet nga dyanshmëria, por edhe kombinimi, po edhe nga arti i fjalës

·        Loja ka rëndësi sepse zotëron një varg cilësish të afërta me modelet e tij të lojës perceptimi dhe krijimi i veprave artistike kërkon një sjellje të vecantë-sjellje artistike e cila ka një varg veçorish të përbashkëta me modelin e lojës.

·        Mark Krasniqi

-      mbrëmë babadimër

-      me sitë në dorë

-      gjithë natën e gjatë

-      ka situr borë

-      n’mëngjes natyra

-      ka gdhirë me vel

-      si nuse e re

-      si zanë n’zabel.

* Kulla e buburrecit

Mua më çudit bleta punëtore

Që se hap një ëmbëltore

Në qoftë se ajo ka nevojë

Në dyqan të saj unë do të punoj

·        Dukuritë e natyrës dhe loja

·        Puna dhe ljoja

·        Humori

·        E qeshura dhe fëmija

·        Befasia në tëqeshur

·        Humori i ngrohtë dhe elastik

·        Ku i gjejmë rrënjët e humorit në folklor

·        Madje në lojërat pagane në vallet

·        Humori si shëndet

·        Humori dhe mesazhi

·        Humori dhe asimilimi i mesazhit

·        Humori dhe mosha

·        Humori dhe ironia

·        Dy ndarjet e letërsisë në varësi të humori:

-      Humori dhe tërë përmbajtja

-      Humori dhe një pjesë e veprës

-      Humori dhe burimi: situata, batuta, personazhi

-      Humor çapkën, naiv, shpërjesëtimet e realitetit, anekdodik, artificial, non sens, fantastik,

-      Humoi mund të jetë pjesë e të gjitha gjinive.

Literatura:

1-     A. Bishqemi. Teoria e letërsisë për fëmijë.

2-     Teoria e letërsisë. Z. Rrahmani.

3-     Edukimi estetik. Shileri

4-     Udhëtimet e Guliveri. XH. Suift

5-     Princi i vogël, Exyperi

6-     Portokalli fluturues, Galtung