Platoni dhe filozofia e tyre

Platoni dhe filozofia e tyre

Platoni dhe Aristoteli të dy i përkasin periudhës antike të filozofisë dhe që u morën me trajtimin e të njëjtave probleme pothuajse të dy përmblodhën përblemet kryësore të mëndimit njerëzor te dy trajtuane njohjen njerëzore, moralin, vyrtytin, shtetin e politikën por edhe rolin e artit në jetën njerëzore. Ndonëse  u morën me

të njëjtat probleme në disa çështje ato kishin këndvështrime të ndryshme ose rrugët për të gjetur të vërtetat . të vërtetat e tyre ishin të ndryshme. Ndonëse Platoni ishte i interesuar për matematikën Aristoteli më shumë interesohej për të dhënat empirike.  Me qëllim që të ndërgjegjsonte  njeriun për dritën e errësirën, rrugën si mund të dalim nga kjo errësirë dhe kush mundë të na nxjerri nga kjo.    

Platoni shkruajti  alegorinë e shpellës .

-          Ai  bëri një metaforë tjetër atë të vijave ndërsa sipas të cilit mendoja njerëzore për të arritur dijen  universale kalon nëpër 4 etapa

1-     Të imagjinuarit

2-     Të besuarit

3-     Të menduarit

4-     Dhe inteligjenca e përkryer ku njeriu arrinë në dije dhe shkëputet nga shqisat.

-Të  imagjinuarit është forma më sipërfaqsore e  aktivitetit mendor. Këtu mendja ndeshet me nivelin më të ulët të realitetit. Me imagjinatë Platoni kupton eksperiencën ndiesore të dukjes, kur kjo dukje merret si realitet i vërtet. Në këtë etapë mendja nuk e di se çështë një hije që ajo ndeshet dhe ngatërrohet me realitetin. Pra sipas Platonit imagjinata nënkupton që personi nuk është i ndërgjegjshëm që ai është duke parë një imazh prandaj kjo na çon në injojorancë dhe iluzion.

-Të besuarit  Gjendja dhe mendja e induktuar nga të parët e objekteve aktualë. Në këtë nivel njohje ne ndjejmë një ndjenjë të fortë sigurie absolute sepse objektet e dukshme varen nga konteksti i tyre për shumë nga karakteristikat. Prandaj sipas Platonit të besuarit është akoma në etapën e opinjonit publik. Kjo sepse është më e lartë se të imagjinuarit sepse është e bazuar në formën më të lartë të realitetit, gjithsesi në këtë etapë ne nuk marrim dije sepse siguria e njohjes mund të rrëzohet në qoftë së ndryshojnë rrethanat.

          Të  mënduarit  Kur lëviz nga të besuarit tek të mënduarit, lëviz nga bota e           dukshme në botën e kurtueshme, nga opinjoni në dije. Kjo gjendje është karakteristik për shkencëtarët. Sendet e dukshme janë simbole të realitetit që mund të mendohen por që nuk mund të shihen. Shkenca të detyron të mendosh sepse shkencëtari është në kërkim të ligjeve dhe të parimeve, ajo shikon përtej objekteve të veçantë pra të mënduarit përforcon fuqinë e mendjs por të abstraguar nga objektet e dukshme. Të menduarit karakterizohet edhe nga arsyetimi nëpërmjet hipotezave, ku me hipotezë Platoni kupton një të vërtetë të qëndrueshme.

         Inteligjenca e përkryer Që të kesh dije të plotë kërkohet që mëndja të kapë mardhëniet e çdo gjë tjetër. Duhet të shohë unitet në të gjithë realitetin. Inteligjenca e përkryer përfaqëson mendjen e çliruar tërësisht nga objektet ndijore, në këtë nivel mendja merret direkt me format të cilat janë objëkte të kuptueshme që janë abstraguar nga objektet reale. Pra me inteligjencën e përkryer kuptohet pamja sinoptike e realitetit dhe kjo do të thotë unitet i dijes.

Gjithashtu ai dhe konceptin e tij mbi formen .

Sipas tij format janë thelbe ose modele të pandryshueshme, të përjetshme dhe jomateriale prej të cilave objektet e dukshme janë theshtë kpje.                                                                 Ne mund të themi se diçka të ngjashme kjo çon tek koncepti i bukurisë por bukuria nuk është thjeshtë një koncept ajo ka një realitet gjithmonë sepse ajo ka një ekzistencë të veçantë nga sendet. Kur egzistojnë format sendet janë të ndara nga format. Ato ekzistojnë të shkëputura nga sendet që ne shohim. Nuk kanë dimensione po pyetja e velind si pasojë e gjuhës sonë e cila nënkuton që format duke qenë diçka duhet të kenë një vendodhje.

                Par sipas tij format janë model sipas të cilit çdo gjë që egziston është kopje e një  bote reale.

             Po ku egzistojnë format? Ȅshtë apsurde ta bëjnë këtë pyetje kur themi se ato janë kopje.

-  Format me njëra - tjetrën lidhen si specia me gjininë dhe ato i njohin nga të rikujtuarit .

Aristoteli ashtu si Platoni u morë pothuajse me të njëjtat çështje por në këndvështrimin e tij.

Aristoteli thoshte se kur marrim në studim një subjekt duhet ta përcaktojmë me saktësi se çfar është ai dhe cilësit e këtij subjekti që Aristoteli i quajti predikate.

-          Një tjetër mënyrë për të gjetur të vërtetën Aristoteli ishte dhe silogjizmi i cili është arsyetim sipas të cilit nga disa gjëra të shpallura rrjedh diçka e pashpallur si rezultat  i domosdoshmërisë së dy të parave. Silogjizmi përfaëson lidhjen e pohimve për vetitë thelbësore në mënyrë qe konkluzioni te dalë domosdoshmërisht. Ajo që e bën konkluzionin të jetë i mundshëm është një term i veçantë që gjendet në të dyja premisat, ky term është quajtur nga Aristoteli term i mesëm sepse vete tek një tjeter dhe përmbane një tjetër në vetëvete. Pra vlera e Silogjizmit thotë Aristoteli varet nga saktësia e premisave që të arrihet njohja e vërtetë skencore, duhet qe premisat të jenë të vërteta.

Nëse predikatet janë të sakta atëherë dhe përfundimi do të jetë i saktë. Dhe kjo ndodh vetëm kur janë archai.

Substanca është natyra thelbësore nuk egziston materia pa formë dhe forma pa materie.

Aristoteli përcolli 4 lloje shkaqesh

-          Shkaku formal     -  i cili përcakton se çështë një send

-          Skaku material     -  ajo prej nga se është bërë

-          Shkaku veprues   - nga i cili një send është bërë

-          Dhe  për cfar është bëre ( funksioni ) 

Detyra Plote

Studim rasti

 Tema :Studim rasti

 PREZANTIMI I RASTIT

Në shkollat tona ndeshemi cdo ditë e më tepër me raste të fëmijëve që janë me autizëm.

Shkollat tona i kanë pranuar këto fëmijë me këtë problem pasi ka

mësues të cilët kujdesen në mënyrë të vecantë për këta fëmijë por ka ende nga ato mësues të cilët i lënë nxënësit atje në qoshe të klasë, në bankat e fundit dhe kujtohen për ta vetëm në raste kur mund të ken provime. Se gjatë orës së mësimit ata nuk kuptohen janë apo jo në klasë.
Unë kam shkuar në një nga shkollat 9-vjecare të qytetit bregdetarë të Durrësit për te studjuar nje femije. Është një shkollë në të cilën nuk ka shumë nxënës me aftësi të kufizuar, të tillë nxënës janë të rrallë. Në klasën ku unë kam shkuar për te bëre vezhgimin ishte rasti i një vajze me autizëm.
E cilësoj si fëmijë me autizëm duke u nisur nga karakteristikat që ka kjo kategori fëmijësh, kanë vështirësi përshtatje me grupin shoqëror, kanë vështirësi komunikimi, vështirësi në integrimin me grupin e shokëve, kanë vështirësi në imagjinatë, nuk përshtaten me lojrat e moshës së tyre etj. gjë që nga pamja e tyre e jashtme nuk dallohet janë si gjithë të tjerët.

Këto karakteristika kishte vajza qe quhej Blerta
Blerta  ishte një nga fëmijët më të urtë të klasës dhe në fillim kur unë hyra në këtë klasë më bëri shumë përshtypje dhe mendova se mos ishte e turpshme apo ishte mësuesja ajo që nuk e inkurajonte atë, por jo ishte e kundërta.Në një bisedë që bëra me mësuesen ajo më shpjegojë gjithcka me detaje: “Është vajzë e urtë, rri gjithnjë e vecuar nga shokët, sa herë që e pyes qoftë dhe për gjërat më elementare për shembull Çfarë bëre sot? ajo nuk përgjigjet ose do të flasë duke belbëzuar. Kur un i afrohesha dhe e pyesja ajo nk me përgjigjej dhe shfaqte po te njëjtin  tip si më shpjegoj dhe zysha e saj.

Në pamje te parë ajo te jepte përshtypjen si një njeri normal,si gjithë vajzat e asaj moshe,e urt,por qe i afrohej vetëm vellait te saj.Për mua ishte hera e parë te ndodheja pran një njeriu me aftesi te kufizuara e quaj kshu se në te vertet autizmi futet disi ne aftësit e kufizuara.Pra nga ato që shpjegova dhe me lart autizmi bën këshu pjes në aftësit e kufizuara.

Përderisa ajo është e vecuar nga grupi i shokëve të klasës natyrisht nuk mëson por dhe shokët e shoqet e klasës nuk e afrojnë e distancojnë, shoku i vetëm që ka në shkollë është i vëllai i saj edhe në pushim të gjatë qëndrojnë gjithnjë bashkë.

Mësuesja është ajo që e inkurajon më tepër atë e ka ulur në bankë të parë dhe asnjëherë nuk harron ta aktivizojë gjatëvorës së mësimit, në momentin që mësuesja e pyet ajo skuqet dhe nuk do të flaës e ka të vështirë të komunikojë dhe dy fjalë që thotë thotë më vështirësi.
Blerta e kishte të vështirë të bënte qoftë dhe një figurë gjeometrike nuk ka arrinte të kuptonte se ku duhej të fillonte njëra vijë e trupit gjeometrik dhe ku mbaronte, aq të vështirë e kishte.
Pas disa dite studimi që bera në këtë shkollë bëra një bisedë me vetë vajzën në pushimin e madh, unë e pyesja dhe ajo nuk kishte dëshirë të fliste përgjigjeshin shokë e klasës ne vend të saj. Kur unë e pyeta “Pse nuk del në pushim” ajo “tha se nuk kishte ardh vëllai sot në shkollë se është sëmurë”-Kush merret me ty në shtëpi për të bërë mësimet” befas fytyrën ia mbuloi trishtimi dhe tha –“Asnjë nuk merret babi nuk vjen asnjëherë në shtëpi dhe ato pak herë që vjen, vjen dehur kurse mami është në punë dhe nuk ka kohë të merret me mua”
Mendova se ky mund të ishte shkaku kryesor që vajza qëndronte gjithmonë e distancuar nga grupi shoqëror.
Në një bisedë tjetër që pata me shokët e klasës ata më thanë “Ne nuk shoqërohemi me të sepse ajo nuk mëson dhe nuk bën flet me ne dhe kur e pyesim në për ndonjë gjë ajo nuk flet. Në fillim kur erdhi në klasën tonë prindërit tanë u ankuan tek mësuesja që ajo të mos qëndronte këtu por të shkontë në një shkollë tjetër por mësuesja nuk pranoi ajo është i vetmi person që merret me të jo se është e detyruar por do që dhe ajo të bëhet si ne. ndoshta dhe në shtëpi nuk para flet. E vecanta është se ne të gjithë kemi dëshirë te luajmë apo të dalim në orën e fiskulturës vetëm ajo nuk ka qef të luaj ose shpesh thotë që nuk di ta luaj këtë apo atë lojë, ne nuk e kuptojmë pse ajo nuk është si ne, sepse në pamjen e jashtme ajo nuk ndryshon fare nga ne.”
Shokët e saj cuditeshin me të por meqë mësuesja e aktivizonte shpesh gjatë orës së mësimit kishte ratse që nxënësit e afronin nuk e ditanconin si gjithmonë. 
Nga kjo kuptojmë se duhet të jemi ne mësuesit ata që duhet ti afrojmë, ti integriojmë ato në grupin tonë shoqëror sepse duke i ditancuar të gith ne këtë kategori atëhërë kush do merret me ta. Vetëm institucionet përkatëse? Jo,sepse kështu ata ngelin gjithmonë ashtu si janë nuk ndryshojn sepse do të qëndrojnë gjatë gjithë kohës me njerëz si vetë ato. 

Mësuesit e shkollave si 9-vjecare ashtu dhe shkollave të mesme janë ata që kanë peshën më të madhe ndaj këtyre fëmijëve. Sepse gjthcka fillon nga shkolla, dhe gjithcka që bëhët në të duhet të jetë në dobi të të gjithë kategorive të fënijëve që bëjnë pjesë në shkollë.
Një apael për të gjithë anëtarët e shoqërisë sonë si për njerëzit e thjeshtë ashtu dhe pë rata që janë njerëz me pushte : “Duhet të kthejmë sytë nga kjo kategori njerëzizsh sepse ata janë ata persona që kanë më tepër nevojë sesa kushdo tjetër për mbështetjen dhe përkrahjen tonë. Sado e vogël qoftë ndihma jonë për ta do jetë shumë, dhe duke kontribuar të gjithë me ndihmën tonë ndaj këtyre personave kjo ndihmë do të bëhet shumë e madhe”

Detyra Plote

SHQYRTIMI I CESHTJES GJYGJSORE NE BAZE TE SEANCAVE

SHQYRTIMI I CESHTJES

Séanca e pare gjyqesore

Shqyrtimi I ceshtjes fillon me séancen e pare e cila mbahet ne diten dhe oren e caktuar. Pasi deklarohet celja e séances, gjykata verifikon prezencen e paleve dhe heton shkaqet e mosparaqitjes ne séance te njeres apo te dyja paleve.

Mungesa e paraqitjes se paleve

Procesi gjyqesor nuk mund te filloje dhe nese ka filluar nuk mund te vazhdoje nese paditesi nuk paraqitet ne gjykim. Ne rast te mosparaqitjes se paditesit apo te te gjitha paleve pa ndonje shkak te arsyeshem, edhe pse kane patur dijeni per diten e gjykimit, atehere gjykata vendos pushimin e gjykimit. Nese ne gjykim nuk paraqitet i padituripa ndonje shkak te arsyeshem edhe pse ka njoftim per diten e gjykimit, gjykimi mund te behet ne mungese te tij nese nje gje te tille e kerkon paditesi. Ne te kundert gjykata vendos pushimin e gjykimit.

Verifikimet ne lidhje me legjitimimin e paleve

Pasi eshte verifikuar paraqitja e paleve, gjykata verifikon legjitimitetin e paleve ne process, pr ate personave dhe perrfaqesuesve te tyre dhe kur eshte rasti I fton palet te plotesojne aktet dhe dokumentat qe rezultojne me te meta.

Veprimet pergatitore

Gjate veprimeve pergatitore, gjyqtari me vendim kryen keto veprime:

Kerkon qe padia te plotesohet me te gjitha elementet e nevojshem

Vendos per parjashtimin e paditesit nga pagesa e takses mbi aktet, ne rastet e parashikuara e parashikuara ne ligj

Therret te paditurin ose personin e trete, me qellim qe te percaktohet natyra e mosmarreveshjes, kerkon prej tyre te japin shpjegime si dhe percaktojne provat per vertetimin e pretendimeve dhe prapesimeve te tyre.

Vendos cilet deshmimtare do te thirren ne séance, kur eshte rasti vendos per veniaen e sekuestros ose marrjen e masava per sigurimin e padise.

Vendos per sigurimin e provave.

Vendos per pezullimin e gjykimit, pushimin e gjykimit, bashkimin e padive ne nje gjykim te vetem.

Vendos per moskompetence te gjykates dhe ia dergon kerkesepadine gjykates kompetente.

Shqyrtimi gjyqesor i ceshtjes

Faza e dyte e procesit eshte shqyrtimi i ceshtjes si dhe hetimi gjyqesor i saj. Pasi jane kryer veprime te tilla si verifikimi i prezences dhe legjitimitetit te paleve, shpallet perberja e trupit gjykues dhe zgjidhen kerkesat paraprake te paleve.

Shqyrtimi i ceshtjes eshte veprimtaria qe zhvillojne palet per te paraqitur dhe diskutuar kerkimet dhe prapesimet e tyre. Shqyrtimi gjyqesor behet verbalisht, por palet mund te parashtrojne me shkrim shpjegimet dhe pretendimet e tyre. Ne cdo faze te gjykimit gjykata ka te drejte te therrase palet per tu pyetur, per rrethana te cilat gjykata i cmon te rendesishme per zgjidhjen e ceshtjes.

Perpjekjet dhe veprimet per pajtim

Ne permbushje te detyres qe ka gjykata  per te pajtuar palet, gjate veprimeve pergatitore ajo ben te gjitha perpjekjet per te zgjidhur mosmarreveshjen me pajtim, me kusht qe natyra e ceshtjes ta lejoje pajtimin.  Perpjekjet per pajtim mund te behen ne cdo faze te hetimit gjyqesor. Ai mund te ndodhe si para fillimit te séances gjyqesore, ashtu edhe gjate séances gjyqesore. Gjyqtari jep vendim per miratimin e pajtimit.

NDERHYRJA E PERSONIT TE TRETE

Procedura e nderhyrjes se personit te trete

Ne rastin e nderhyrjes vullnetare ne procesin gjyqesor, qofte si nderhyres kryesor apo dytesor, personi I trete duhet te paraqitet ne séance pergatitore ose gjyqesore me nje kerkese me shkrim ose duke e depozituar ate ne sekretari.

Personi i trete mund te thirret me kerkese te shkruar qe paraqitet ne séance pergatitore ose nesekretarine gjyqesore nese ka filluar shqyrtimi i padise. Kerkesa i njoftohet menjehere gjyqtarit, i cili urdheron te njoftohet personi i trete, mundesisht pa u shtyre séance gjyqesore.. Thirrja e personit te trete lejohet kur ai ka banim brenda territorit te RSH dhe deris nuk ka mbaruar gjykimi ne shkalle te pare. Pranimi I personit te trete ne gjykim behet me vendim te ndermjetem.

Ceshtje ne lidhje me nderhyrjen ne process te personit te trete

Si pasoje e nderhyrjes, personi i trete behet pale e procesit dhe si i tille duhet te trajtohet ne te gjitha efektet e procesit. Ne rast se me vendim te ndermjetem te gjykates personi I trete pranohet te marre pjese ne gjykim, ky vendim I ndermjetem mund te ankimohet sebashku me vendimin perfunimtar, si nga palet ashtu edhe nga personi I trete.

Detyra Plote

PAVLEFSHMERIA E AKTEVE PROCEDURALE

PAVLEFSHMERIA E AKTEVE PROCEDURALENuk mund te shpallet pavlefshmeria  e nje akti procedural pa kerkesen e pales pervecese kur ligji parashikon ndryshime dhe vet pala ne interest e se ciles eshte bere nje kerkese mund te kundershtoje pavlefshmerine e aktit per mungese te vete kerkesese.

Pavlefshmeria e nje akti mund te shpallet :

1.Zakonisht me kerkesen e pales se interesuar

2.Por ne raste te vecanta kur ligji e parashikon ndryshe ajo mund te shpallet edhe nga gjykata.

Pavlefshmeria evendimit gjyqesor

Pavlefshmeria e vendimeve te gjykates qe mund te shqyrtohen ne gjykaten e apelit ose per te cilat mund te behet kerkese ne gjykaten e larte , vleresohen brenda kufinjeve te rregullave te caktuara per keto mjete te kundershtimit

Pavlefshmeria e njoftimit

Njoftimi eshte I pavlefshem kur :

1.Nuk jane respektuar dispozitat ne lidhje me menyren dhe personit te cilit duhet ti dorezohet kopja  e aktit.

2.Ka pasiguri te plote per personin te cilit I este derguar kopja e aktit

3.Ka pasiguri te plote per daten e njoftimit

Nuk mund te shpallet pavlefshmeria  e nje akti procedural pa kerkesen e pales pervecese kur ligji parashikon ndryshime dhe vet pala ne interest e se ciles eshte bere nje kerkese mund te kundershtoje pavlefshmerine e aktit per mungese te vete kerkesese.

Pavlefshmeria e nje akti mund te shpallet :

1.Zakonisht me kerkesen e pales se interesuar

2.Por ne raste te vecanta kur ligji e parashikon ndryshe ajo mund te shpallet edhe nga gjykata.

Pavlefshmeria e vendimit gjyqesor

Pavlefshmeria e vendimeve te gjykates qe mund te shqyrtohen ne gjykaten e apelit ose per te cilat mund te behet kerkese ne gjykaten e larte , vleresohen brenda kufinjeve te rregullave te caktuara per keto mjete te kundershtimit

Pavlefshmeria e njoftimit

Njoftimi eshte I pavlefshem kur :

1.Nuk jane respektuar dispozitat ne lidhje me menyren dhe personit te cilit duhet ti dorezohet kopja  e aktit.

2.Ka pasiguri te plote per personin te cilit I este derguar kopja e aktit

3.Ka pasiguri te plote per daten e njoftimit

Detyra Plote

AKTET PROCEDURALE TE PALEVE

AKTET PROCEDURALE TE PALEVE

1.Forma e akteve procedurale te paleve

Nje aspect I vecante eshte ai qe I perket formes me goje ose me shkrim. Si parim shqyrtimi I ceshtjes perpara gjykates behet verbalisht, megjithate palet mund te parashtrojne me shkrim shpjegimet dhe

pretendimet e tyre rreth ceshtjes ne gjykim.Aktet qe behen gojarisht duhet te dokumentohen ne procesverbalin e séances gjyqesore.

2.Kushtet e akteve te shkruara te paleve

Per disa anga aktet e shkruara me te rendesishme K.P.C ka parashikuar nje sere rregullash per sa I perket permbajtjes,nenshkrimit dhe dokumentave qe I bashkangjiten atyre. Keshtu psh ankimi, kunderankimi, rekursi, kunderrekursi duhet qe te permbajne : palet ndergjyqese, vendimin kunder te cilit po behet ankimi, rekursi etj , shkaqet per te cilat po behet si dhe cfare kerkohet me kete ankim, recurs etj, akte keto qe duhet qe te nenshkruhen nga vet pala ose kur pala eshte e perfaqesuar edhe nga avokati ose perfaqesuesi.

Detyra Plote

AKTET PROCEDURALE - KUPTIMI I AKTIT PROCEDURIAL

AKTET PROCEDURALE

Kuptimi I aktit procedural

Akti procedural – eshte nje deklarim apo manifestim I bere ne menyre te vullnetshme nga njeri prej subjekteve te procesit I cili hyn ne njeren prej kategorive te akteve te parashikuara nga ligji procedural dhe I takon procedimit I cili ka efekte krijuese , ndryshuese ose shuese mbi

marrdhenien procedurale koresponduese.Aktet procedurale rregullohen nga ligji procedural.

2.Subjektet e akteve procedurale

 a.Akte procedurale te organi gjyqesor – ketu bejne pjese jo vetem aktet e gjykates por edhe aktet e organeve te administrates gjyqesore,aktet e secretaries gjyqesore ,nenpunesit gjyqesor etj

b.Akte procedurale te paleve – jane ato akte qe kryhen personalisht nga palet ose ne emer dhe per logari te tyre nga perfaqesuesit ose mbrojtesit e pales.

3.Permbajtja e aktit procedurale

Permbajtja e akteve procedurale natyrisht eshte shume e gjere pasi lidhet me shumellojshmerine e rasteve dhe te rrethanave dhe me vleresimin e ndryshem qe subjektet qe I kryejne keto akte, kane per to.Permbajtja e akteve eshte e percaktuar ne nje fare menyre dhe mbi te gjitha nga natyra e gjerave.

4.Forma e akteve procedurale

Menyra e mjeteve te shprehjes (me shkrim ose me goje) , te gjuhes, te kohes e te vendit ne te cilin kryhet akti procedural duhet ti pergjigjet mbi te gjitha domosdoshmerise teknike per te arritur prej aktit qellimin e tij si dhe njohjen e aktit prej personit te cilit I drejtohet .Aktet procedurale per te cilat ligji nuk kerkon forme te caktuar mund te kryhen ne formen me te dobishme per arritjen e qellimit te tyre.Ne te gjitha fazat e gjykimit perdoret gjuha shqipe dhe aktet procedurale hartohen ne gjuhen shqipe.

5.Vullneti I akteve procedurale :

Si akte te procesit  aktet procedurale jane pa dyshim akte te vullnetshme dhe nuk mund te mendohet qe ato te mos jene rezultat I vullnetit te subjektit qe I ka kryer

6.Akti procedural dhe procedimi

Nje karakteristike tjeter e akteve eshte se ato nuk jane te izoluara.Cdo akt eshte I lidhur  me nje grup pak a shume te shumte aktesh te tjera qe vijojne ne kohe dhe qe formojne nje seri te vazhdueshme.Ky grupim formon nje unitet qe merr emrin Procedim. Kordinimi I akteve ne procedim manifestohet ne tre aspekte  :

a.Qellimi  b.efeketet  c.vlefshmeria e akteve

7.Afatet

Afati – eshte nje periudhe kohe e vendosur per kryerjen e vlefshme ten je akti procedural.Afatat caktohen nga ligji dhe kur ky e lejon edhe nga gjykata. Afatet ne I klasifikojme ne afate :

a.Afate vonuese – jane ato afate te cilat duhet qe te mbarojne perpara se tem und dte kryhet nje akt I percaktuar procedural.

b.Afate pershpejtuese – jane ato afate brenda te ciles duhet te kryhet nje akt I caktuar/

Detyra Plote

SIGURIMI I PADISE

SIGURIMI I PADISE

Kur lejohet sigurimi i padise

Sigurimi i padise lejohet kur:

Padia mbeshtetet ne prova me shkrese

Paditesi jep garanci, ne masen dhe ne llojin e caktuar nga gjykata, per demin qe mund ti shkaktohet te paditurit nga sigurimi i padise.

Sigurimi i padise- lejohet per te gjitha llojet e padive dhe ne cdo faze te gjykimit, deri sa vendimi te marre forme te prere. Sigurimi i padise lejohet edhe nga gjykata e apelit kur padia eshte duke u shqyrtuar prej saj.

Sigurimi i padise mund te lejohet per te gjithe padine ose vetem per ato pjese te saj, qe gjykata i gjen te bazuara ne ligj.Ajo Duhet te jete e shkruar dhe te permbaje te gjitha kushtet formale te padise.

Kerkesa per sigurimin e padise Shqyrtohet :

  1.Ne prani te paleve

  2.Pa u thirrur pala tjeter

Kushtet e sigurimit te padise

Te gjitha masat per sigurimin e padise qe te pranohen nga gjykata duhet te kene disa kushte:

ekzistenca e mundshme e nje te drejte per te cilen kerkohet mbrojtje ne procesin e gjykimit te padise

nje frike e bazuar, qe ekzekutimi i vendimit per te drejten per te cilen kerkohet mbrojtje ne procesin e gjykimit te padise te behet i pamundur ose i veshtire.

Llojet e masave per sigurimin e padise

Sigurimi i padise behet:

Me sekuestrimin e sendeve te luajtshme dhe te paluajtshmesi dhe te kredive te debitorit

Me marrjen nga ana e gjykates e masave te tjera te pershtatshme, duke perfshire edhe pezullimin e ekzekutimit

Ankimi – kunder vendimit qe lejon masen e sigurimit nuk pezullon ekzekutimin e tij.Ankimi kunder vendimit me te cilin zevendesohet ose hiqet masa e sigurimit , pezullon ekzekutimin.

Detyra Plote

PADIA DHE KUSHTET THEMELORE TE PADISE

PADIA

Iniciativa e pales ne proces

Iniciativa per te filluar procesin i takon pales se interesuar (perjashtimisht edhe prokurorit), sepse gjykata nuk procedon vete dhe nuk mund te marre ne shqyrtim nje mosmarreveshje nese kete nuk e kerkon personi I interesuar.

Pyetje:

Pse gjykata nuk vepron kryesisht?

Fakti qe gjykata nuk vepron kryesisht qendron pikerisht ne domosdoshmerine per te siguruar pavarsine dhe paanesine e saj ne procesin gjyqesor.

Perse gjykata vepron vetem me kerkese te paleve?

Meqe palet ne process jane mbajtes te se drejtave subjective procedurale, ju takon atyre si titullare qe me vullnetin e tyre te permbushin keto te drejta

Padia

Padia – eshte e drejta  e personit qe ben pretendimin per tu degjuar, mbi themelin e ketij pretendimi, ne menyre qe gjykata ta shpall ate te bazuar ose jo.

Padia ne kuptimin material (substancial) – eshte mundesia,  e drejta qe i eshte njohur nga ligji nje subjekti per te kerkuar realizimin me ane te gjykates te nje te drejte subjective civile kunder nje personi tjeter.

Padia ne kuptimin procedural (material) - eshte vete parashtresa, akti ose dokumenti qe ndryshe quhet kerkese padi, ne te cilen paditesi parashtron kerkimet e tij qe gjykata ti jap mbrojtje ligjore me ane te procesit gjyqesor. Padia ne kuptimin procedural nuk parashkruhet.

Kerkese padia – eshte mjeti procedural-juridik ne te cilen paditesi parashtron pretendimet e tij, se cfare kerkon nga gjykata.Ne te jane percaktuar kufinjt e ceshtjeve te cilave duhet tu pergjigjet gjykata .

Kushtet themelore te padise

Kushtet themelore te padise jane:

Interesi per te ngritur padi - eshte nje element i te drejtes se padise dhe konsiston ne interesin per te marre nga gjykata vendimin e kerkuar.  Ai eshte nje interes procedural dhe lind nga nevoja per te mbrojtur interesin material

Legjitimiteti per te vepruar – nenkupton percaktimin e personit te cilit i perket interesi per te ngritur padine dhe personit kundrejt te cilit duh et te ngrihet padia.

Elementet e permbajtjes se padise

Elementet e permbajtjes ose kushtet formale te padise jane parashikuar shprehimisht nga K.Pr.C kur thote:

Kerkesepadia shkruhet ne gjuhen shqipe dhe duhet te permbaje:

gjykaten para se ciles paraqitet kerkesa

emerin, atesine, mbiemri,vendbanimin ose vendqendrimin e paditesit, e te paditurit dhe te personave qe perkatesisht i perfaqesojne ata, kur ka te tille

percaktimin e objektit te kerkesepadise

tregimin e fakteve, rrethanave, dokumenteve, mjeteve te tjera provuese dhe te se drejtes mbi te cilat mbeshtetet kerkesepadia

kerkimin e paditesit

vleften e padise, ne rast se objekti i saj eshte i vleresueshem

Padia si e drejte per nje gjykim

Padia eshte e drejta e personit qe ben pretendimin, per tu degjuar mbi themelin e ketij pretendimi, ne menyre qe gjykata te shpalle ate sit e bazuar ose jo, duke iu siguruar pales kundershtaree drejta per tu mbrojtur duke ngritur prapesimembi themelin dhe bazueshmerine ne ligj te pretendimit te ngritur nga paditesi.

Padia, Prapesimi, Kunderpadia

Prapesimi -  eshte pohimi dhe provimi nga ana e pales se paditur te nje fakti shues ose ndryshues per te arritur rrezimin e pjesshme ose te plote te padise. Pra prapesimi eshte nje mjet procedural qe i njihet te paditurit me qellim qe ai te mbroje te drejtat dhe pretendimet e tij gjate gjykimit duke mos kaluar kufijte e padise.

Kunderpadia – eshte padia qe i padituri mund te ngreje ne nje gjykim kunder paditesit, me qellim qe gjykata te vendose per kunderpadine njekohesisht me padine.         Pra kunderpadia eshte nje mjet procedural ne duart e paditesit me qellim qe ai te mbroje te drejtat dhe pretendimet e tij gjate gjykimit, e cila del jashte kufijve te padise.

Klasifikimi i padive

Klasifikimi i padive behet ne baze te kritereve te ndryshme:

Sipas te drejtave qe ato mbrojne:

Padi reale

Padi personale

Sipas te mires materiale te ciles i referohen:

Padi qe kane per object sende te luajtshme

Padi qe kane per object sende te paluajtshme

Sipas llojit te kekrimit te padise:

Padia per te kerkuar rivendosjen e nje te drejte ose interesi te ligjshem qe eshte shkelur.

Padia per vertetimin e qenies ose mosqenies se nje m.j ose ten je te drejte

Padia per njohjen e vertetesise ose pavertetesise se nje dokumenti me pasoja juridike per paditesin.

Identifikimi i padive

Elemnetet kryesore per identifikimin e padive jane:

Palet (paditesi dhe i padituri) - pra subjekti aktiv (ai qe e ngre padine) dhe subjekti pasiv (ai ndaj te cilit ngrihet padia).

Shkaku i padise - eshte fakti juridik qe paditesi e vendos ne themel te pretendimit te tij, nga ku buron e drejta qe ai pretendon se i eshte shkelur.  

Objekti i padise - eshte ajo qe kerkohet nga gjykata dhe individualizohet me llojin e vendimit qe kerkohet apo me te miren materiale te ciles i referohet vendimi.

Bashkimi i padive

Kur flasim per bashkim te padive kemi parasysh 2 raste:

Bashkimi subjektiv – bashkim i dy ose me shume kerkimeve objektivisht te ndryshme te parashtruara ne nje kerkese padi, por qe jane ngritur midis personave te njejte.

Bashkimi objektiv -  dy padi jane te lidhura kur kane te perbashket njerin ose te dy elementet objective (shkakun dhe objektin). Keto padi mund te ngrihen bashkarisht ne nje process te vetem edhe pse subjektet jane te ndryshme, ose mund t ebashkohen nese jane ngritur vec e vec.

Konkurimi i padive

Dy te drejta jane konkuruese kur jane te lidhura midis tyre nga pikepamja funksionale, ne menyre qe permbushja e njeres prej tyre shuan edhe te drejten tjeter. Ne kete rast te drejtave konkuruese ju korrespondojne edhe padite konkuruese. Konkurimi mund te jete:

Objektiv -  ku identiteti i personave dhe i objektit i korrespondon shkaqeve te ndryshme.

Subjektiv – ne te cilin subjekteve te ndryshme I takojne padi te ndryshme, objektivisht te njejta per nga shkaku dhe objekti.

Detyra Plote

PROKURORI DHE AVOKATURA E SHTETIT

PROKURORI

Detyra kryesore qe Kushtetuta e R.Sh i njeh dhe i jep organit te Prokurorise eshte  ushtrimi i ndjekjes penale,  si edhe perfaqesimi i akuzes ne gjyq ne emer te shtetit.

Prokuroria kryen edhe detyra te tjera te caktuara me ligj.

Prokuroret jane te organizuar dhe funksionojne prane sistemit gjyqesor si organ i centralizuar.

Ne ushtrimin e kompetencave te tyre prokuroret i nenshtrohen Kushtetutes dhe ligjeve.

AVOKATURA ESHTETIT

Avokatura e shtetit si subjekt procedural ne procesin civil ushtron perfaqesimin ne rastet e parashikuara me ligj.

Ajo eshte person juridik dhe perfaqeson dhe mbron RSH ne ceshtje qe kane te bejne me interesat pasurore te shtetit.

Ajo eshte institucion ne varesi te Ministrise se Drejtesise.

Avokatura e shtetit bashkerendon punen me prokurorine per mbrojtjen ne gjygj te shtetit, per ato ceshtje ku zgjidhja e ceshtjes civile behet gjate procesit penal.

Avokatura e Shtetit  mbron Republiken e Shqiperise ne rastet e meposhtme:

Ne ceshtjet gjyqesore me object gjykimi me vlere mbi 5.000.000 leke kun je organ qendror ose vendor i administrates eshte pale kunderejte nje personi privat

Ne ceshtjet gjyqesore ku eshte pale nje organ I administrates tatimore ose doganore kundrejte nje personi privat , si dhe ne ceshtjet gjyqesore qe rrjedhin nga kontratat administrative

Ne ceshtjet gjyqesore ku R.Sh eshte pale kundrejte shteteve te tjera

Ne ceshtjet gjyqesore ne te cilat R.Sh eshte pale para nje gjykate nderkombetare me perjashtim te gjykates se Strasburgut

Detyra Plote

NDERHYRJA E PERSONIT TE TRETE NE PROCESIN CIVIL

NDERHYRJA E PERSONIT TE TRETE NE PROCESIN CIVIL

Shkaqet dhe pasojat e nderhyrjes se personit te trete

Nderhyrja ne proces eshte hyrja  e nje personi te trete gjate zhvillimit te nje procesi. Ajo mund te jete rrjedhoje e kerkeses nga vet personi i trete

, me kerkese te njeres prej paleve dhe me kerkese te gjykates. Ne lidhje me nderhyrjen ne procesin civil te personit te trete, qofte me kerkesen e tij, me kerkesen e njeres pale apo me kerkese te gjykates duhet te mbahen parasysh disa aspekte te rendesishm:

Kerkesa per nderhyrje mund te behet gjate séances pregatitore ose gjyqesore por derisa te mos jete mbyllur hetimi ne gjykimin e shkalles se pare.Nderhyrja nuk lejohet ne gjykimin ne shkalle te dyte e gjykaten e Larte

Gjykata pranon marrjen pjese te personit te trete ne gjykim me vendim te ndermjetem/Kunder ketij vendimi mund te behet ankim i vecante

Nderhyrja ne process ben qe i treti te fitoje cilesine e pales me te gjitha pasojat qe rrjedhin prej saj, duke patur te drejte te kryej te gjitha veprimet procedurale qe u lejohen paleve

Personi I trete, pasi te jete marr pelqimi I paleve mund te zere vendin e pales per te cilen ka nderhyre dhe kjo e fundit te dale jashte gjykimit

Vendimi gjyqesor do te shtrije efektet ,pra do te jete i I detyrueshem edhe per personin e trete qe ka nderhyre ne process.

Nderhyrja kryesore

Kushdo mund te nderhyje ne nje process gjyqesor qe zhvillohet ndermjet personave te tjere, kur pretendon per vete, teresisht ose pjeserisht sendin ose nje te drejte, qe eshte object I padise ne shqyrtim, ose qe lidhet me perfundimin e gjykimit, duke ngritur padi kunder ted y paleve ose njeres prej tyre.  

Nderhyrja dytesore

Kushdo mund te nderhyje ne nje process gjyqesor qe zhvillohet midis personave te tjere , kur ka interes per te mbeshtetur njeren ose tjetren pale, me te cilen bashkohet ne gjykim per ta ndihmuar  ate. Ne ndryshim nga nderhyresi kryesor, nderhyresi dytesor nuk pretendon nje te drejte te tij.

Nderhyrja me kerkese te pales

Secila pale mundte therrase ne gjykim nje person me te cilin mendon se ka te perbashket ceshtjen ose nga I cili mund te kerkohet nje garanci ose shperblim, qe lidhet me perfundimin e ceshtjes. Personi i trete mund te thirret me kerkese te shkruar qe paraqitet ne séance pergatitore ose nesekretarine gjyqesore nese ka filluar shqyrtimi I padise. Kerkesa i njoftohet menjehere gjyqtarit, i cili urdheron te njoftohet personi i trete. Thirrja e personit te trete lejohet kur ai ka banim brenda territorit te RSH dhe deris nuk ka mbaruar gjykimi ne shkalle te pare. Pranimi I personit te trete ne gjykim behet me vendim te ndermjetem

Thirrja e personit te trete nga gjykata

Gjykata, kur cmon se procesi gjyqesor duhet te zhvillohet ne prani te nje personi te trete, I cili rezulton se ka interes ne ceshtje, e therret ate dhe per kete qellim e shtyn séance gjyqesore.

Dalja jashte gjykimit te njeres prej paleve

Dalja jashte gjykimit e njeres pale eshte fenomen i kundert me nderhyrjen.  Ajo vjen si pasoje e vendimit te gjykates qe perjashton njeren pale nga pjesemarrja e mevonshme ne process dhe mund te jete si pale fillestare ashtu  edhe pale qe eshte thirrut ne process gjate zhvillimit te tij. Dalja nga procesi I gjykimit ndosh kur gjykata verifikon mungesen e parakushteve te vecanta qe kushtezojne prezencen e pales ne process, ose kur mungojne kerkime te ngritura ne gjykim nga pala ose kunder saj.

Detyra Plote

BASHKENDERGJYGJESIA

BASHKENDERGJYGJESIA

     Kuptimi i bashkendergjygjesise

Kemi bashkendergjygjesi kur padia mund te ngrihet bashkarisht nga shume padites ose kunder shume te

paditurve ne rast se:

       ata kane te drejta ose detyrime te perbashketa mbi objektin e padise

       te drejtat dhe detyrimet e tyre nga pikepamja e faktit ose e ligjit kane po ate baze

Bashkendergjygjesia mund te jete:

-          fillestare nese ne fillim te procesit ka shume pale

-         e mevonshme  nese ne fillim kemi 2 pale por ato shtohen gjate zhvillimit te procesit

        Bashkendergjygjesia e detyrueshme

Nese padia nuk mund te formoje object gjykimi, vetem nese eshte ngritur kundrejt shume paleve, atehere bashekndergjygjesia eshte e detyrueshme, pavaresisht faktit nese palet marrin pjese si padites apo te paditur.  Efekti i vendimit qe jep gjykata do te shtrihet ne te gjithe bashkendergjygjesit.

Rasti me tipik i bashkendergjygjesise se detyrueshme eshte pjestimi i pasurise, e cila duhet te ngrihet kundrejt te gjithe trashegimtareve ose bashkepronareve.

       Bashkendergjygjesia vullnetare

Kemi bashkendergjygjesi vullnetare kur shume pale mund te veprojne si padites ose te thirren si te paditur ne te njejtin process, kur kerkimet e tyre duke qendruar ne menyre te vecante nga pikepamja e faktit, kane po ate baze.

Detyra Plote