CESHTE OBEZITETI, SI SHKAKTOHET, NGA TA DALLOJME QE JEMI OBEZE

CESHTE OBEZITETI, SI SHKAKTOHET, NGA TA DALLOJME QE JEMI OBEZE

1. Çfarë është obeziteti?

Obeziteti është një tepricë e sasisë së yndyrave. Nëse mbani një sasi të madhe yndyrash, ju mund të jeni....mbipeshë ose obezë. Obeziteti konsiderohet një situate jonormale, ku ka depozitim te tepërt te yndyrës ne trup. Kjo ndodhe nga marrja e tepert te e ushqimit, dmth te energjisë te tepërt. 

Për të vlerësuar gjendjen ushqyese të trupit dhe te obezitetit, përdorim Body Mass Index ( BMI ).

BMI = Pesha / Gjatesia2 ( Kgr/m2 )

Nje person klasifikohet mbipeshe kur BMI eshte midis 25 – 30 ndersa si obez nese eshte ≥ 30.
Per shembull nje person qe eshte 97kg dhe gjatesi 1,76, ka BMI 31,3…eshte obez !

Klasifikimi
BMI
Nënpeshe
<18,50
Peshe normale
18,50 - 24,99
Mbipeshe
25,00 – 29,99
Obez
>30

2. Simatet obeziteti?

Profesionistët e shëndetit shpesh përdorin llogaritësin e indeksit të masës trupore (BMI) – peshën në kilogram të pjesëtuar me gjatësinë në metër katror (kg/m2), për të kontrolluar nëse jeni në një peshë të shëndetshme, mbipeshë ose obezë.

Obeziteti: BMI 30 ose më e lartë;

Mbipeshë: BMI 25 deri në 29.9;

Peshë normale: BMI 18.5 deri në 24.9.

Masa të tjera, që mjekët mund të përdorin janë matja e belit, raporti bel – ije, që ndihmon mjekët për të zbuluar nëse keni shumë yndyra rreth mesit.

3. A janë gjithmonë tësakta vlerësimet e BMI-së?

BMI-ja nuk bën dallimin ndërmjet peshës si rezultat i muskulit dhe peshës si rezultat i yndyrave, kështu që nuk merr në konsideratë dallimet në përbërjen trupore. Një sportist mund të ketë një masë të lartë muskulore dhe BMI mbi 25, por nuk përmban yndyra të tepërta në trup. Nëse keni një BMI në një normë që klasifikohet mbipeshë (ndërmjet 25 dhe 29.9), mjeku mund t’ju këshillojë nëse jeni me të vërtetë mbipeshë. Nëse keni një BMI mbi 30, ka mundësi që të jeni mbipeshë dhe obez, por gjithmonë në varësi të përbërjes trupore. Kërkoni përsëri këshillën e mjekut.

4. Si mund ta mësoj nëse fëmija im është mbipeshë?

Llogaritësi i BMI-së për fëmijët, përdor matës të ndryshëm për të përcaktuar mbipeshën dhe obezitetin, pasi duhet të marrin në konsideratë moshën e fëmijës. Nëse jeni të shqetësuar për peshën e fëmijës tuaj, shkoni tek mjeku.

5. Çfarë e shkakton obezitetin?

Konsumimi i më shumë ushqimeve energjike sesa mund të përdoren në aktivitetet e zakonshme ditore dhe në funksionin normal të trupit (metabolizmin), sjell si pasojë një energji madhore, të formuar më pas si yndyrë trupore.

Në varësi të asaj që konsumoni, ushqime “me shumë energji” (ato që kanë shumë kiloxhaul në një volum të vogël), mund të ekzistojë një lidhje me marrjen e peshës, veçanërisht nëse hani më shumë sesa normalja. Këto ushqime kanë përqindje të larta sheqeri dhe/ose yndyrash, p.sh. pijet e ngrohta, patatinat dhe pastat. Nga ana tjetër e ekuacionit, sa energji ju shpenzoni, nga të qenit jo aktiv (duke mos lëvizur mjaftueshëm) është një shkak i rëndësishëm i obezitetit.

Në krye të të gjithë këtyre faktorëve është gjenetika e personit, predispozicioni gjenetik për të formuar yndyra.

6. Si është prekurshëndeti im nëse unë jam obez ose mbipeshë

Të qenit mbipeshë ose obez rrit rrezikun tuaj ndaj:

§  Presionit të lartë të gjakut;

§  Diabetit të llojit 2;

§  Atakut të zemrës;

§  Cermës;

§  Osteartritit;

§  Problemeve të gjumit;

§  Disa lloje kancerash;

§  Fshikëzës së tëmthit;

§  Sëmundjeve të veshkave; dhe

§  Problemeve të lëvizshmërisë.

Kohët e fundit, mjekët kanë identifikuar që shpërndarja e yndyrave në trup është një parashikues i rëndësishëm i sëmundjes. Dhjami i barkut dhe trashja e tij, janë të gjithë termat e përdorur për të përshkruar peshën ekstra rreth zonës së mesit, në vend të ijeve dhe kofshëve tuaja. Me fjalë të tjera, nëse keni një obezitet qendror, jeni në formën “e mollës”, në vend të formës së “dardhës”.

Mbajtja e sasisë së yndyrave ekstra përreth belit, e vendos personin, në një rrezik më të lartë ndaj sëmundjes së zemrës, diabetit, atakut dhe kancerit sesa dikush që është në formën e dardhës. Në fakt, perimetri i belit është një masë që mjekët mund ta përdorin, për të ndihmuar në parashikimin e rrezikut të kushteve të caktuara, që lidhen me obezitetin, të tilla si sëmundjet e zemrës.

Për të reduktuar rrezikun e sëmundjes, meshkujt duhet të kenë si qëllim perimetrin e belit më pak se 94 cm dhe femrat më pak se 80 cm. Flisni me mjekun, për atë që është më e përshtatshme për ju.

Detyra Plote

Diabeti – Sëmundjae sheqerit

Diabeti – Sëmundjae sheqerit

Diabeti (diabetes mellitus) është një sëmundje kronike, degjenerative e shkaktuar nga  mungesa e insulinës për shkak të trupit të paaftë për të prodhuar insulinë në nivele normale, apo për shkak rë rezistencës së insulinës, një gjendje në........

të cilën qelizat e trupit rezistues ndaj insulinës  përpipqen për rregullimin e niveleve të sheqerit në gjak. Insulina është një hormon i prodhuar nga pankreasi për të metabolizuar glukozën, një formë e sheqerit që është një nga burimet kryesore të furnizimit të qelizave me energji. Nëse diabeti është shkaktuar nga rezistenca e insulinës ose mungesa e insulinës, rezultati përfundimtar në të dyja rastet është i njëjti: trupi nuk është në gjendje për të transportuar glukozë të mjaftueshme nëpërmjet qarkullimit të gjakut në qeliza, veçanërisht pas ushqimit, kur nivelet e sheqerit në gjak rriten si një rrjedhojë e natyrshme e tretjes.

Normalisht, nivelet e sheqerit në gjak mbahen nga mekanizmi i vetë-rregullimit të trupit, të njohur si homeostasis. Një rritje e glukozës në gjak, pas ngrënies, është programuar për të stimuluar prodhimin e hormonit insulinë në pankreas, dhe insulin e lëshuar në gjak duhet të mbajë nivelet e sheqerit në gjak, brenda një game të sigurt dhe të përdorshme. Por, kur qelizat insulinë prodhuese të pankreasit nuk funksionojnë normalisht, nivelet e glukozës mbeten të larta. Nëse kjo situatë bëhet kronike, atëherë ndodh diabeti.

Diabeti prek dhjetra miliona amerikanë, dhe është llogaritur se një e treta e të gjithë njerëzve që kanë diabet nuk janë në dijeni për gjendjen e tyre. Sipas statistikave, llogaritet që Diabeti të jetë shkak për gati dhjetë për qind të të gjitha vdekjeve të SHBA-së për moshat 25 vjeç e më të vjetër. Ai është gjithashtu shkaku kryesor i rasteve të reja të verbërisë në mesin e të rriturve 20-74 vjeç, dhe është shkaku kryesor i fazës së fundit të dështimit (mosfunksionimit) të veshkave. Përveç kësaj, diabeti është arsyeja kryesore për amputimin e gjymtyrëve, si dhe shkaku kryesor i sëmundjen e zemrës.

Testimi i Diabetit

Në përgjithësi, diabeti testohet duke matur sasinë e glukozës në gjak. Ekzistojnë tri lloje të provave që mund të përdoren për këtë qëllim. Njëra është matja e drejtpërdrejtë e niveleve të glukozës në gjak duke qenë esëll. E dyta është matja e aftësisë së trupit për të menaxhuar sheqerin e tepërt, pas pirjes së një sasie glukoze të lëngshme. Një metodë e tretë është testi glycosylated hemoglobin A1c (HbA1c), me anë të cilit matet numri i molekulave të glukozës së bashkangjitur në hemoglobinë gjatë një periudhe prej 2-3 muaj.

Standardi i artë konvencional për diagnozën e diabetit është me ngritjen periodike të nivelit të sheqerit në gjak pas një nate agjërim (esëll në mëngjes). Në gjendjen esëll, nëse vlera e sheqerit në gjak është mbi 126 mg/dl, në të paktën dy raste të veçanta, kjo mund të jetë tregues i diabetit (ndërkohë që vlerat normale janë mes 64 dhe 110 mg/dl). Megjithatë, as problemet metabolike të glukozës, as fazat e para të diabetit Tipi II, nuk mund të diagnozohen me lehtësi pa nja 4-5 orë testi të Tolerancës së Glukozës që kontrollon të dyja nivelet: e insulinës dhe glukozës.

Qëllimi kryesor i trajtimit të diabetit është të rivendoset near-euglycemia (vlerat normale të nivelit të sheqerit në gjak) dhe të korrigjohen çrregullimet e lidhjes metabolike. Trajtimi i suksesshëm i kërkon diabetikëve të përfshihen në mënyrë aktive në menaxhimin e dietave të tyre të veçanta dhe të mënyrës së jetesës. Diabetikët insulin-vartës (Tipi I) duhet të jenë shumë të zellshëm në përkujdesjen e sëmundjes, dhe ne presim që diabetikët që do të trajtohen nga ne me anë të dietës ushqimore, menaxhimit të stresit, stërvitjes, ç’helmimit dhe bimëve natyrale, do të kenë sukses deri në rreth 95% të të gjitha rasteve, me vullnetin e Zotit Fuqiplotë.

Llojet e Diabetit

Ka dy lloje kryesore të diabetit: Diabet insulin-vartës, apo diabeti i të miturve, ose Diabeti Tipi I, dhe Diabet jo insulin-vartës, zakonisht më i njohur si Diabeti Tipi II. Të dyja llojet e diabetit karakterizohen nga nivele të larta dhe kronike të sheqerit në gjak, si dhe nga çrregullime të tjera në karbohidrate, yndyrë, proteina dhe metabolizëm. Diabeti tipi II është forma më e përhapur e diabetit, me një kontabilitet  mes 90-95% e të gjitha rasteve të diabetit në Shtetet e Bashkuara.

Njerëzit me diabet tipi I nuk prodhojë insulinë të mjaftueshme, ose nuk prodhojnë aspak insulinë në qelizat pankreatike të tyre për shkak të dështimit të qelizave beta, ose shkatërrimit të tyre. Në diabetin tipi I, kemi rritje të sheqerit në gjak, sepse në gjak hyn vetëm pak insulinë ose aspak. Meqenëse insulina është e nevojshme për metabolizmin e sheqernave, qelizat e trupit nuk mund të marrin ushqimin e nevojshëm nga glukoza dhe kështu, glukoza e tepërt grumbullohet në gjak. Një pjesë e glukozës mund të konvertohet në yndyrë, por pjesa më e madhe derdhet në urinë.
Diabeti Tipi I zakonisht fillon në fëmijëri, por ai mund të ndodhë edhe më vonë në jetë, nëse pankreasi dëmtohet për shkak të sëmundjes apo lëndimit. Në mënyrë konvencionale, ky tip i diabetit konsiderohet si një gjendje degjenerative dhe trajtohet (dhe jo “shërohet”) nga mjekë konvencionalë me anë të administrimit të injeksioneve me insulinë me çdo vakt ngrënie për rregullimin e sheqerit në gjak.

Diabeti tipi II është shumë më i zakonshëm se diabeti tipi I, dhe quhet shpesh “insulin rezistues”. Në rastet e diabetit Tipi II, trupi prodhon insulinë, por insulina që ai prodhon nuk mund të lidhet siç duhet me yndyrën dhe muskujt për të lejuar glukozën në brendësi të qelizave që të prodhojë energji. Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH), një sulm epidemik i diabetit tipi II po ndodh nëpër botë. Rastet e diabetit Tipi II janë rritur për shkak të faktorëve të tillë si dieta e varfër, trashja, mënyra e jetesës, etj.

Diabeti i shtatzanisë është gjithashtu një lloj i tretë i diabetit. Ai shkaktohet në mënyrë hormonale dhe zakonisht është një gjendje e përkohshme që ndodh te gratë shtatzëna. Diabeti i shtatzanisë (Gestational Diabetes) në përgjithësi është i butë, dhe zakonisht shtrohet me dietë të përshtatshme dhe ushtrime. Rrallë herë e bën pacienten të kërkojë injeksion insuline. Pavarësisht nga natyra e tij zakonisht e përkohshme, ky lloj diabeti duhet të trajtohet me kujdes, sepse nivelet e larta të sheqerit në gjak mund të jenë të dëmshme për fetusin dhe mund të dobësojnë sistemin imun të tij.

Detyra Plote

ANOREKSIA- CRREGULLIMET E TE NGRENIT

Anoreksia

Anoreksia nervore është një çrregullim i të ushqyerit në të cilën personi bie shumë në peshë sepse e kufizon të ngrënit. Ky problem vihet re më dendur te gratë e reja dhe vajzat adoleshente se sa te meshkujt. Shkaqet e anoreksisë nuk janë zbuluar tërësisht, megjithatë ka të ngjarë që ato të jenë sociale, psikologjike e fiziologjike.

Psikologët thonë se konsumi i tepër i ushqimit ka një njëanshmëri me alkoolin si dhe me pirjen e duhanit, sepse sipas saj kjo është një shprehi e fituar gjatë jetës së individit. Por zakonisht abuzimi i rritur i ushqimit është një lloj prehje për njerëzit që gjenden në situatat problemore. Thonë se disa njerëz duke ikur nga problemi aktual, ata gjen mënyrën më të lehtë të ngushëllimit të vetvetes.

Manifestimet klinike te anoreksise nervoze jane,pergjithesisht,shume te renda nder te cilat mund te permendim edhe manifestimet e sistemit endokrin.Amenorrea(çrregullime,nderprerja e ciklit menstrual tek femrat)qe vjen nga reduktimi i sekretimit te faktoreve te lirimit te gonadotropinave(si dhe reduktimi i sekretimit te hormoneve LH e FSH). Manifestime te tjera me te zakonshme ,te lidhura me me reduktimin e lirimit te hormoneve te tiroides,jane edhe intolerimi ndaj te fohtit,bradikardi(zvogelim i numrit te rrehjeve te zemres)dhe modifikim te lekures. Lekura duket e thate dhe luspor(kur fillon te rripet) dhe merr nje ngjyre ne te verdhe per shkak te rritje se sasise se karotenit ne gjak. Densiteti i kockave dobesohet sepse bie niveli i estogjeneve ,qe stimulon osteoporozen((dobesim i kockave dhe si rrjedhim frakturohen me shpejt)qe verifikohet me shume pas menopauzes. Mund te manifestohen anemi,linfopeni(zvogelim i numrit te linfociteve)dhe ipoalbuminemi. Nje nder komplikimet me te rendesishme te anoreksise nervoze është edhe rritja e rrezikut te aritmive te zemres(çrregullim e i numrit te rrahjeve te zemres)qe mund te shkaktojen vdekje te parakohshme,qe mund te jete rrjedhoje zvogelimit te ioneve Ka+

Shenjat e anoreksisë nervore

Crregullim i të ngrënit gjatë të cilit individi bie jashtëzakonisht në peshë, për shkak të kufizimeve që i ve vetë të ngrënit.

1.     Ushqimi i kufizuar

2.     Preokupimi me ushqime, kalori, reçet e kuzhinë, pesha trupore etj.

3.     Mendimet posesive

4.     Perfeksionimi

5.     Sjelljet rituale

6.     Ushtrimet kompluzive

7.     Zhvillimi i dobët social

8.     Izolimi social

Nga hulumtimet e bëra, shihet se në rastet e shumta janë të përfshirë fëmija dhe adoleshentë, të cilët i bartin konflikteve e të pazgjedhura familjare si dhe ngarkesat emocionale, si fjala vjen, shtypja e ndjenjave që vjen nga hidhërimi në prindërit e tyre, që do të ngushëllohen në çrregullimet e të ushqyerit. Në këtë fushë janë të përfshirë fëmija si dhe adoleshentët nga ato familje që mbretëron konfliktet e pandërprera brenda familjes posaçërisht në mes çiftit martesor, si dhe nga ato familje ku mbretëron tirania dhe ku iu mohohet e drejta anëtarëve për t’i shprehur ndjenja e brendshme, ku mungojnë ndjenjat e sinqerta si dhe nga ato familje që keqpërdorin ngarkesat psikike, fizike dhe emocionale. Shembull klasik janë fëmija e alkoolikëve, të cilët do të bartin në rastet e shumta ndjenjat e alkoolikut siç është faji dhe turpi. Fëmija nga babi ose nëna e alkoolikë do ta kërkojnë fajin për alkoolizim e vetë. Gjithherë ata do ta bindin veten, se prindërit e tyre janë të pa mundshëm, të teje kërkues, që nuk kuptojnë, për këtë nuk është për t’u habitur, se fëmija e tyre do ta kërkojnë daljen nga kjo situatë në çrregullimet e të ushqyerit. Sepse një alkoolik nuk mund ta marrin përgjegjësinë mbi vete, por ai këtë përgjegjësi do ta shpërndajnë anëtareve të familjes. Ashtu të gjithë do të bëhen të varur nga alkooli. Për shembull një fëmijë do ta fajësojë babin si dhe turpërohen para të tjerëve, sepse babai i tyre pi. Ai do tentojnë ta fshehin veprimin e babit, por e di se diçka me të nuk është në rregull, po ashtu ia fshehin babit alkoolin për mos t’i bie në dorë. Por nga ana tjetër frikohet se nuk di se si do të reagojë babi duke e ndërlidhur me dhunë në familje. Me një fjalë ai do të jetojë në një rreth të frikshëm dhe të paparashikueshme, dhe kuptohet se i lenë gjurmët e ndjenjave të një individit frustruam me kompleksin e pavlefshme, të padashur dhe pa përkatësi. Kurse në moshën e adoleshencës dalin edhe më tepër në sipërfaqe ndjenjat e ndrydhura dhe fillon ta urrejë dhe t’a përjashtojë prindërit, në disa raste edhe e braktis familjen. Fatkeqësisht ata për arsyet të pamundur në familje do të strehohen në boten e drogave, alkoolit, prostitucionit. Shpeshherë ju jepet e vetmja zgjedhje, si ta gjejnë rrugën nga ky kaos, dhe ajo shprehet tani në çrregullimet e të ushqyerit.

Anoreksia nervore atëherë nuk është asgjë tjetër përveç refuzimi i një situatës të pamëshirshme familjare. Këtë do ta tregojnë në refuzimin e ushqimit. Kurse bulimia është pamja e një adoleshentit, i cili gjinden në një krizë apo vështirësi, ku gjendjen e konfliktuoze në familje e pranon, por nuk mund të absorbojë për këtë ai do t’i refuzoj prindërit duke ikur problemit aktual dhe ata e gjejnë mënyrën më të lehtë të ngushëllimit të vetvetes në konsumimi i tepërt i ushqimit.

Çrregullimet e të ushqyerit te adoleshentët zakonisht e kanë zanafillën apo djepin te ato familjet, në të cilat mbretëron një atmosferë tiranike mos të themi një farë “kanibalizmit familjar” ku mungon besimi reciprok por në të kundërtën shfaqen konfliktet e pa ndërpreshme, shqetësimet e përhershme, brenga, ankthi, pasiguria deri te depresion si dhe emocionet e ftohta. Familjeve të tilla u mungon ngrohtësia, dashuria, prania, përkatësia si dhe kujdesi i mirëfilltë. Zakonisht i riu këto mungesë do tentojnë në mes të tjerash t’i zëvendësojnë me anë të ushqimit të tepruar. Me fjalë të tjera fëmija apo adoleshentët ose të tjerët kur ballafaqohen me situatat e tilla, ata bien jo vetëm në depresion, në ankth, frikë, pasiguri si në gjendjet emocionale të padurueshëm, atëherë janë gjasat se ngushëllimin do ta gjejnë te refuzimi i ushqimit (anoreksia nervore) ose bulimia nervore në ushqimin e tepruar. Vetvetiu janë të kuptueshme pasojat e kësaj varësie, si nënpesha ose mbipesha që mund të ndikojnë negativisht në vetëdijen e brishtë të adoleshentit posaçërisht gjinisë femërore. Shpesh bëhen tallje nga moshanikët e tyre apo mjedisi. Madje fillojnë të vuajnë nga kompleksi i pavlefshëm.

Problemi i varësisë nga çrregullimet e të ushqyerit nuk është në refuzimin ose ushqimin e tepruar por në marrëdhëniet familjare. Në të cilat familje nuk mund të zhvillohen raportet e drejta, ku mbretëron siguria, ngrohësi, dashuria dhe ndjenjat e përkatësisë, që nuk është asgjë tjetër përveç kushtrimi nëpër mes simbolikës së urisë për dashuria…

Nga ana tjetër adoleshentët mund ta refuzojnë ushqimin, të cilët dëshirojnë t’iu tregojnë prindërve, se nuk pajtohen me sjelljet e tyre të pakuptimta, të ashpëria si dhe frikësuese mos të themi të tmerrshme, që ju ofrojnë prindërit. Me refuzimin e ushqimit ata refuzojnë edhe këshillat e prindërve, të cilat janë pa ndjenja, të frikshme dhe të tmerrshme. Ashtu adoleshenti në mënyrë të vullnetshëm e refuzojnë ushqimin dhe dobësohet deri në atë masë që jeta e tyre rrezikohet.

Kemi po ashtu adoleshentë që ushqimin do ta konsumojnë dhe më vonë me mjetet kimike e vjellin ushqimin e konsumuar. Këta dëshirojnë t’u tregojnë se në familjet e tyre mbretëron marrëdhëniet e pamundura, posaçërisht ndjenjat e hidhërimit, të frikës, të tmerrit, e të pasigurisë. Mungesa emocionale tani zëvendësohet me ushqim, por nuk mund ta absorbojnë, si dhe nuk mund t’i absorbojnë situatën e tmerrshme në familje. Në familjet e tilla askush nuk është i aftë për ta kuptuar atë tjetrin dhe për t’i absorbuar ndjenjat e veta. Kurse emocionet i shprehinë publikisht por nuk gjejnë kohë t’i absorbojnë në mënyrë të arsyeshëm.

Te çrregullimet e të ushqyerit duhet të theksuar edhe komponentë hormonale apo nevrobilogjike. Fjala është për varësinë bio-kimike, sepse me ushqimin jo adekuatë përmbyset metabolizmi hormonal. Ashtu hormonet fillojnë të tajonë lëngje që iu lehtësojnë dhimbjen e urisë, kurse individ i tillë bie në varësin anoreksisë nervore. Hulumtimet e fundit flasin se funksionimi i trurit që e rregullon urinë, oreksin dhe metabolizmin është i ngarkuar si dhe i çrregulluar. Për shërimin e këtyre ngarkesave të ushqimin është mjaft i konkllavitur dhe kërkon mjaft durim dhe vullnet të fortë. Po ashtu trupi i hollë është model ideal i ngulitur te bota e njeriut të ri, këtyre mund ti shtojmë edhe sportin, gjimnastikën, ushtrimet tjera fizike etj. Por kjo terapi nganjëherë më tepër pengon se sa ndihmon për t’u pavarësuar nga varësia e çrregullimeve të ushqyerit.

NA NDIQNI - SHPERNAJE NE PROFIL

Tweet Follow @DIONISXHANI

Detyra Plote