Aksidentet rrugore, shkaqet dhe parandalimi i tyre - Ese: Sinjalistika Rrugore.

Aksidentet rrugore, shkaqet dhe parandalimi i tyre.

 Vitet e fundit po përballemi me një numër të lartë aksidentesh. Në vendin tonë situata paraqitet dramatike dhe e pashpresë. Shkaqet kryesore të aksidenteve  janë: mosrespektimi I rregullave të qarkullimit rrugor, drejtimi i automjeteve në gjendje të dehur, shpejtësia e madhe përtej kufijve të lejuar etj.. Rritja e numrit të aksidenteve me pasojë jetën është bërë aq shqetësuese sa në verën e disa viteve më parë, në periudhën kur ktheheshin dhe emigrantët në atdhe, kishim pothuajse çdo ditë aksidente me vdekje. Si shpjegohet ky numër i lartë aksidentesh? Këtu kanë të bëjnë faktorët e njëjtë me vendet e tjera të Europës dhe faktor lokal ''alla'' shqiptar. Së pari, tek ne ndodh një fenomen që në vendet perëndimore as që mund të mendohet. Me dëshmi drejtimi automjeti mund të pajiset kushdo me një kurs 50 ditor, a thua se është i mjaftueshëm.

Në raste kur ndonjë nuk arrin të kalojë testin boll që të paguajë dhe menjëherë bëhet drejtues automjeti. Eliminimi i një fenomeni të tillë do të ulte numrin e aksidenteve pasi personat që nuk kanë aftësi drejtuese nuk do të ishin përdorues të rrugës, si rezultat rrugët tona do të ishin më të sigurta. Një shkak tjetër i rëndësishëm që ndikon në numrin e lartë të aksidenteve është dhe niveli i sigurisë që ofrojnë rrugët tona. Trafiku rrugor i Shqipërisë ofron statistika lufte, në çdo stinë të vitit, por ato shtohen dhe bien më shumë në sy gjatë stinës së verës. Statistikat për gjysmën e gushtit dhe gjysmën e vitit janë mese tragjike; kanë humbur jetën 15 vetë në 8 ditët e para të gushtit, por çdo vit në mbi 1500 aksidente humbin jetën 350 persona, plagosen mbi 1 mijë e 800 të tjerë; një situatë e papranueshme dhe jashtë kontrollit, thonë specialistët.Ekspertët pohojnë se Shqipëria duhet të ndryshojë rrënjësisht administrimin e sigurisë rrugore. Zoti Mitat Tola, një ekspert i njohur i kësaj fushe, thotë se qeveria e ka lejuar aksidentin të ndodhë si pjesë e natyrshme e lëvizjes automobilistike në Shqipëri. Sipas tij, ministria e brendshme, ministria e transporteve dhe drejtoria e rrugëve e kanë toleruar aksidentin si pjesë fatale e trafikut, ndërsa gjendja është mjaft e vështirë.Sipas specialistëve, shoferët sillen me rrugën në mënyrë agresive dhe kriminale, ndërsa policia e shtetit dhe policia rrugore nuk kanë kontroll të plotë mbi rrugët; për më tepër policia rrugore del anës rrugës për të gjobitur dhe jo për te ndihmuar shoferët që të gjejnë drejtimin e duhur.Mos vendosja e rripit të sigurimit, moszbatimi të tabelave dhe sinjaleve dhe përdorim celularësh janë disa nga shkeljet që sjellin zakonisht tragjeditë nëpër rrugët e Shqipërisë, për të cilat përgjegjës është vetë autoriteti shtetëror. Drejtuesit kryesor të qarkullimit rrugor theksojnë me shqetësim se Shqipëria nuk ka trashëguar kulturë të trafikut të automjeteve dhe të cilësisë së rrugëve sipas standardeve.

       10-arsyet e aksidenteve rrugore!

1.Cilesia e keqe e rruges.

2.Parakalimet dhe shpejtesia e madhe.

3.Eksperimentet dhe testimet e makinave.

4.Shperqendrimi i vemendjes dhe pergjumja.

5.Perdorimi I drogerave.

6.Alkoli.

7.Mos kontrolli i makines.

8.E ngrena ne makine.

9.Radio dhe cd player.

10.Celularet

      Si t’i parandalojmë aksidentet?

 Kufizimi i shpejtësisë, rripi i sigurimit dhe celulari.

Në disa rrugë shpejtësia e lejuar mund të duket tepër e ulët. Megjithatë, kalimi i shpejtësisë zakonisht nuk ju kursen edhe aq kohë. Për shembull, për një distancë 50 km, rritja e shpejtësisë nga 90 në 110 km në orë, do t’ju kursejë rreth 6 minuta. A ia vlen të rrezikoni jetën për kaq pak kohë?Rripi i sigurimit është bërë enkas për sigurinë. Një agjenci qeveritare në Shtetet e Bashkuara thoshte se vetëm në atë vend, rripi i sigurimit ka shpëtuar më shumë se 72.000 jetë nga viti 2005 deri në vitin 2009. A e zëvendëson atë jastëku i ajrit? Jo. Ky të mbron kur përdoret bashkë me rripin e sigurimit. Nëse nuk e vini rripin, jastëku i ajrit nuk ka shumë dobi, madje mund të kthehet në rrezik. Prandaj, bëjeni zakon të vini rripin e sigurimit dhe kërkojuni ta vënë edhe atyre që janë me ju në makinë. Kujdes edhe një gjë tjetër: kurrë mos e përdorni celularin për të folur a për mesazhe ndërsa i jepni makinës.

Gjendja e rrugës dhe mirëmbajtja e makinës.

Forca e fërkimit të gomave është më e vogël kur rrugët janë të lagura, me pluhur, rërë ose zhavorr. Po ta ngadalësoni shpejtësinë, ka më pak të ngjarë të rrëshqitni gjatë frenimit. Nëse udhëtoni shpesh në rrugë të mbuluara me borë ose akull, mendoni seriozisht të blini goma dimri. Ato kanë lule më të thella dhe forcë fërkimi më të madhe.Kryqëzimet janë një rrezik për të gjithë shoferët. Një ekspert i kësaj fushe sugjeron: kur ndizet drita jeshile, mos hyni vetëtimthi në kryqëzim. Nëse pritni vetëm pak, mund të shmangni karambolin me ndonjë makinë që nuk e ka respektuar dritën e kuqe.Për shmangien e aksidenteve është thelbësore të mbahet makina në gjendje të mirë. Imagjinoni ç’mund të ndodhë nëse frenat nuk mbajnë kur jeni në timon. Që t’u paraprijnë problemeve mekanike, disa shoferë e çojnë rregullisht makinën te një mekanik i aftë për t’i bërë shërbime, kurse të tjerë ia bëjnë vetë. Sido që të jetë, sigurohuni që makinës t’i bëhen kontrollet dhe riparimet e nevojshme.

   

Të pish dhe të ngasësh

Edhe shoferët që zakonisht janë të përgjegjshëm dhe të kujdesshëm, mund të rrezikojnë shumë nëse i japin makinës pasi kanë pirë alkool. Gjatë vitit 2008, mbi 37.000 njerëz në Shtetet e Bashkuara humbën jetën si pasojë e aksidenteve rrugore. Rreth një e treta e tyre vdiqën në karambole të shkaktuara nga shoferë që kishin pirë. Edhe fare pak alkool mund t’ia dëmtojë reflekset shoferit. Disa e ndajnë mendjen as të mos e vënë në buzë, nëse do t’i japin makinës.Zbatimi i rregullave të trafikut, vënia e rripit të sigurimit, mbajtja e makinës në gjendje të mirë dhe mospërdorimi i alkoolit kur i jepni makinës, mund t’ju mbrojnë jetën juve dhe të tjerëve. Këto sugjerime do t’ju ndihmojnë t’i shmangni aksidentet vetëm nëse i zbatoni.

                      Ese: Sinjalistika Rrugore.

Siguria rrugore eshte nje teme shume e rendesishme e cila duhet trajtuar me perpikmeri.Siguria rrugore ne ditet e sotme nuk ka nje nivel te larte sigurie dhe kjo identifikohet mese miri nga aksidentet e shumta qe fatkeqsisht po shtohen dita dites dhe me shume.Shkaku eshte I veshtire per tu percaktuar por mund te themi me siguri te plote se nje pjese e madhe e njerezve nuk njohin sinjalistiken rrugore apo rregullat e qarkullimit rrugor. Nuk dine t’i zbatojne, nuk dine kur t’i zbatojne apo dhe nuk duan t’i zbatojne.Por kaq e veshtire eshte te kuptosh se pakujdesia, mos informimi dhe kokefortesia sjellin pasoja fatale per jeten?Nje shkak tjeter eshte gjithashtu mungesa e orientimit rrugor. Edhe ky eshte nje shkak i forte per ndodhjen e aksidenteve te ndryshme rrugore.Ne , njerezit duhet te jemi te paret qe duhet te ndergjegjesohemi per kete fakt , duhet te mbrojme jetet tona, jeten e qytetareve te tjere.Informacionet dhe udhezimet per sinjalistiken rrugore jane te shumta duke filluar nga mete hollesishmet e deri te me te rendesishmet me te cilat ne takohemi cdo dite. Rruget e marrjes se informaicionit jane te shumta e te ndryshme.Personat qe ngasin makinat pervecese duhet te jene te informuar per sinjalistiken e makinave duhet te dine mjaft mire edhe ate te kembesorve. Duhet ta respektojne ate dhe te mos shkelin ne korsine tyre,keshtu anashakalojne dhe shume aksidente.Ndoshta thjesht nje pakujdesi e vogel sjell pasoja fatale per ate qe nget makinen po edhe per kembesorin ose per ata qe ngasin bicikleta.Makinat duhet te ecin gjithmone me shpejtesine e lejuar dhe mos ta tejkalojne ate sepse do te ishte mjaft e veshtire ta kontrolloje makinen ne ato caste. Gjithashtu duhet me patjeter qe asnjeri te mos e ngase makinen nen efektin e alkolit pra ate dehur.Statistikat kane treguar qe perqindja me madhe e aksidenteve kane ndodhur si pasoje e alkolit.Me e mira e te mirave do te ishte qe asnjeri te mos ngiste makinen apo mjete te tjera pa u njohur me pare me sinjalsitiken rrugore dhe te githe rregullat e saj. Gjithcka fillon nga ne dhe nga deshira dhe vullneti jone per te permiresuar gjithcka.

Detyra Plote

Studimi i nivelit te ndotjes akustikete qytetit. Menyrat e zvogelimit te saj - Ndotja Akustike

Tema: “Studimi i nivelit te ndotjes akustikete qytetit. Menyrat e zvogelimit te saj.”

ÇKA ËSHTË NDOTJA AKUSTIKE? Është çdo lloj ndotje e shkaktuar nga zhurma e cila arrin shkallën mbi 85 decibel, e cila mund të lë pasoja afatgjate tek shëndeti i njeriut, dhe pengon jetën normale.

KUSH E SHKAKTON KËTË NDOTJE? Burim kryesor i kësaj ndotje është zhvillimi i industrisë dhe sistemi i transporteve ku përfshihet zhurma e automjeteve motorike, zhurma nga avionet dhe hekurudhat.

EFEKTET QË SHKAKTON N.AKUSTIKE: Ndotja akustike në nivel të lartë mund të shkaktojë humbjen e dëgjimit qoftë përnjë kohë të shkurtër apo edhe për tërë jetën.

EDHE ZHURMAT E ULËTA NA DËMTOJNË: Zhurmat që kanë intensitetin e ulët që ne vazhdimisht jemi nën presionin e tyre mund të na shkaktojnë lëndime, të tilla si: Pajisjet elektroshtëpiake, Kositësja e barit, Alarmi i orës, Kondicioneri, Muzika etj.

 STUDIM: Organizata Botërore e Shëndetësisë bëri studim dhe konstatoi se: Tek fëmijët, ndotja akustike mund të ndikojë negativisht aftësitë e tyre për të lexuar dhe mësuar. Në ato klasa me ndotje akustike nxënësit tregojnë përformancë më të ulët në krahasim me studentët e klasave të tjera të së njëjtës shkollë ku nuk ka ndotje akustike.

 Ndryshe nga sa ndodh ne bote, ndotja akustike është një nga problemet e mëdha në Shqiperi. Mirepo, ndërsa para viteve ’90 njiheshin zhurmat e prodhimit në industrinë tekstile, minerale, mekanike, etj, aktualisht ankesat dhe shqetësimet e qytetarëve tregojnë që ato janë të pranishme gjatë ditës dhe natës, krijohen dhe nga aktivitete private, qofshin këto lokale nate, apo salla bastesh. Një banor i kryeqytetit tregon se shqetësimi i tij i përhershëm është një salle bastesh, poshtë pallatit ku ai banon. Por, shqetësimet e banorëve lidhen me furrat e bukës, klinikat dentare në godina banimi, apo boritë e makinave e trafikut të rënduar. Inspektorët e mjedisit ndërmarrin herë pas here aksione për zbatimin e ligjit të zhurmave, ndërsa kanë marrë masat përkatëse në çdo rast konstatimi të shkeljes së ligjit. Megjithatë, zhurma me burime të ndryshëm është prezente. Banorët ngrenë shqetësime edhe për rënien papushim të borive, apo dhe sinjalet kundër vjedhjes, që, sipas tyre, "kur fillojnë të bien nuk dinë të mbarojnë". Por, burime zhurmash, të cilët na qëllon ta dëgjojmë rëndom, janë edhe pompat e ujit nëpër pallate, apo lavazhet pranë godinave të banimit, etj.

Rreziqet ne shëndet.

Nëse ndokush mund të shfaqë zemërim, apo pakënaqësi, shkak mund të kenë qenë dhe zhurmat e larta. Perceptimi i zhurmave në jetën e përditshme ka një rëndësi të madhe për mirëqënien e shëndetit të popullatës, shprehen specialistët e shëndetit publik. Në qoftë se ka një ‘bombardim’ nga zhurma, të përditshëm, me kalimin e kohës, kjo ndikon edhe në shëndet. Në radhë të parë, zhurmat ndikojnë duke shkaktuar një traumë të strukturave kokleare të veshit të brendshëm që çojnë deri në një humbje të dëgjimit të pakthyeshme. Por, edhe në sëmundjet e hipertensionit, pasi duke çliruar më tepër adrenalinë në gjak rritet tensioni i këtyre njerëzve që marrin nivel zhurmash më të madh se norma, në sëmundjet ishemike të zemrës, në çrregullime të gjumit, por edhe në performancën e përditshme të njerëzve të ekpozuar karshi zhurmave, sqarojnë specialistët. Ndërkohë, ka evidenca të pjesshme që vijnë nga perëndimi që japin dhe dëmtime në sistemin imunitar dhe defekte në lindje.

Por, zhurmat ndikojnë edhe duke i dhënë njerëzve të ekspozuar ndaj zhurmave varietet emocionesh negative, sikurse zemërim, papëlqyeshmëri të gjërave, moskënaqje, pazotësi, paaftësi, depresion, ankth, shqetësime, lodhje e dëshpërim, ndonjëherë deri në fazën e fundit, çmenduri. Specialistët shpjegojnë se veç zhurmës janë një sërë faktorë social-psikologjikë dhe ekonomike, por ka dhe faktorë të tjerë personalë, demografikë, si mosha, seksi, statusi social, që të gjithë së bashku ndikojnë në shëndet. Ndikimi i zhurmave në shëndet varet dhe nga kohëzgjatja, por dhe eksperienca e popullatës ndaj tyre (sa e ndjeshme është ajo ndaj zhurmave dhe faktorëve të mësipërm). Ndërkohë, niveli kufi i zhurmave varet nga zonat ku do të bëhen matjet. Në rrugët kryesore dhe duke qenë sa më në qendër niveli duhet të jetë më i ulët. Niveli kur fillon të çrregullohet gjumi është 42-45 dB, ndërsa kur niveli është mbi 80 dB, atëherë shkohet drejt një shurdhimi të plotë. Por, Organizata Botërore e Shëndetësisë ka ndarë nivelet, sipas zonave ku gjenerohet zhurmë.

Masat për t'u marrë.

Specialistët mendojnë se masat për evitimin e zhurmave duhen parashikuar që në projektin e ndërtimit të godinave. Ndërtimi i lokaleve dhe pub-eve në katet e para/bodrume, të godinave të banimit, pa kushtet e duhura, të parashikuara në ligj, është një prej shqetësimeve që ata ngrenë. Ligji përcakton që çdo ndërtim dhe rikonstruksion ndërtesash, për banim apo për veprimtari të tjera ekonomike e shoqërore, projektohet dhe realizohet në mënyrë që zhurma në brendësi apo në afërsi të saj, të jetë brenda nivelit kufi. Ndryshimi i destinacionit të përdorimit të ndërtesës duhet të shoqërohet me masa mbrojtëse nga zhurma, për respektimin e vlerës kufi. Sipas specialistëve të shëndetit publik, duhet pasur parasysh që veç zhurmave të jashtme janë dhe zhurmat e brendshme, ndaj duhet patur kujdes në rast të ndryshimit të destinacionit të një ambienti (psh. nga banesë në klinikë dentare). "Nëse që në projektim mendohet vendi për pub dhe merren të gjitha masat kundra zhurmave le të ndërtohet, por jo të ndodhë e kundërta; këtu të gjitha katet e para adaptohen, bëhen dyqane pub, servis automjetesh, furra buke", pohojnë specialistët. Sipas tyre, që në momentin e parë duhet parë projekti i ndërtimit të pallatit, ku duhet parë dhe pjesa për zhurmat për secilin kat. Nëse në katin e parë parashikon vendosjen e një pub-i duhet kërkuar izolimi që në fillim, ndërsa në katet e sipërme bëhet një tjetër izolimi për ndarjen midis apartamenteve.

Ndotja akustike është kthyer në një tipar të zakonshëm të jetës moderne.

Fatkeqësisht, në shumicën e rasteve në shtëpitë tona, në punë, madje edhe gjatë pushimeve, zhurmat e padëshirueshme ndikojnë negativisht cilësinë e jetës tonë.                                                                                  Dihet se zhurmat e larta mund të shkaktojnë dëmtimë permanente të shëndetit tonë. Njerëzit që janë subjekt i niveleve të larta të zhurmës, p.sh. në diskoteka dhe koncerte muzikore, mund të vuajnë nga humbja e dëgjimit si rezultat i dëmtimit të shkaktuar në sistemin e dëgjimit nga tinguj me intensitet të lartë. Dëmtime të ngjashme mund të ndodhin si rezultat i fishekzjarreve dhe i të shtënave me armë.                                                                                                                                      

        Përveç këtyre niveleve të larta të zhurmës, edhe zhurmat e moderuara të shkallës 85 dB, si tingulli i alarmit të orës ose i kositëses së barit, mund të dëmtojë dëgjimin. Dëgjimi mund të preket nga zhurma të moderuara nëse jemi subjekt i tyre për një përiudhë të gjatë kohore.              

                                   

     Por çfarë ndodh me zhurmat me intensitet të ulët vazhdimisht ekzistuese në mjedisin tonë rrethues? Tinguj të tillë janë ata të prodhuar nga trafiku, paisjet elektro-shtëpiake si lavapjata, 

muzika, pastruesi i vakumit, ajri i kondicionuar dhe avionët.                                                                      

         Tingujt me intensitet të ulët mund të mos kërcënojnë të dëgjuarit në mënyrë të drejtpërdrejtë megjithatë, si në shtëpi ashtu edhe në punë, ato mund të ndikojnë në shëndetin tonë fizik dhe mendor.                                                                                                                                                 

Zhurmat e padëshirueshme rritin presionin, shkaktojnë lodhje, ulin gjumin, rritin stresin, ndikojnë negativisht në tretje dhe pengoj në përqëndrimin.                                                      

                            Njerëzit që banojnë në zona me ndotje të lartë akustike si p.sh aeroportet, kanë një rrezik më të madh për hipertension krahasuar me ata që jetojnë larg tyre.                                                                             Sipas të dhënave të Organizatës Botërore të Shëndetësisë, në vlera komuniteti, ndotja akustike ul produktivitetin, aftësinë për të mësuar, rrit aksidentet, rrit asenteizmin dhe kontribon në përdorimin e barnave narkotike.                                                                                                                         

                 Në vendin e punës, zhurmat në kombinim me kompleksitetin e punës çojnë në një rritje të sëmundjeve kardiovaskulare si rezultat i rritjes së presionit.                                       

                               Zhurma çon në aktivizimin e mekanizmave stresues. Ndërkohë që një reagim i tillë është fillimisht natyral dhe i nevojshëm, kur si pasojë e zhurmave të padëshiruara ajo bëhet permanente, atëherë është e dëmshme për shëndetin e trupit dhe të mendjes.                                                                 

                   Për më shumë, kërkimiet kanë treguar se në rastet kur njerëzit ndjehen sikur nuk mund të bëjnë më asgjë kundër ndotjes akustike, ata demotivohen. Atyre u duket më e vështirë për të zgjidhur problemin dhe heqin dorë nga pikësynimet e vendosura më herët.

Tek fëmijët, ndotja akustike mund të ndikojë negativisht aftësitë e tyre për të lexuar dhe mësuar. Në ato klasa me ndotje akustike nxënësit tregojnë përformancë më të ulët në krahasim me studentët e klasave të tjera të së njëjtës shkollë ku nuk ka ndotje akustike.                              

                                      Prandaj, shohim se zhurmat e padëshiruara mund të kenë efekte negative tek të rriturit dhe fëmijët. Për më shumë, sipas statistikave Njujorkeze, ndotja akustike është një nga ankimet më të shpeshta të bëra në lagjet e shumta të qytetit dhe mendohet se këto zhurma kontribojnë në rritjen e shkallës së kriminalitetit. Pra, secili nga ne duhet të marrë masat e nevojshme për të evituar krijimin e zhurmave që mund të shqetësojnë persona të tjerë.                                                                              

Problemet e lidhura me përballjen e ndotjes akustike janë komplekse dhe kërkojnë rritjen e ndërgjegjësimit të secilit prej nesh. Secili nga ne duhet të jetë në pozicion për të kuptuar kur zhurma që ai krijon bëhet e bezdishme për njerëzit rreth tij. Në të njëjtën kohë dhe në nivele më të përgjithshme, autoritetet kompetente duhet të ndërmarrin kryerjen e studimeve të nevojshme për të mbrojtur popullsinë nga burimet e ndotjes akustike që kërcënojnë shëndetin tonë fizik dhe mendor.        Përveç këtyre niveleve të larta të zhurmës, edhe zhurmat e moderuara të shkallës 85 decibel, si tingulli i alarmit të orës ose i kositëses së barit, mund të dëmtojë dëgjimin. Dëgjimi mund të preket nga zhurma të moderuara nëse jemi subjekt i tyre për një përiudhë të gjatë kohore.                                     Por çfarë ndodh me zhurmat me intensitet të ulët vazhdimisht ekzistuese në mjedisin tonë rrethues? Tinguj të tillë janë ata të prodhuar nga trafiku, paisjet elektro-shtëpiake si lavapjata, muzika, pastruesi i vakumit, ajri i kondicionuar dhe avionët.                                                    

                          Tingujt me intensitet të ulët mund të mos kërcënojnë të dëgjuarit në mënyrë të drejtpërdrejtë megjithatë, si në shtëpi ashtu edhe në punë, ato mund të ndikojnë në  shëndetin tonë fizik dhe mendor. Zhurmat e padëshirueshme rritin presionin, shkaktojnë lodhje, ulin gjumin, rritin stresin, ndikojnë negativisht në tretje dhe pengojnë përqëndrimin. Njerëzit që banojnë në zona me ndotje të lartë akustike si p.sh aeroportet, kanë një rrezik më të madh për hipertension krahasuar me ata që jetojnë larg tyre.                                                                                                                  

                        Sipas të dhënave të Organizatës Botërore të Shëndetësisë, në vlera komuniteti, ndotja akustike ul produktivitetin, aftësinë për të mësuar, rrit aksidentet, rrit asenteizmin dhe kontribon në përdorimin e barnave narkotike.                                                                   

                                                                       Në vendin e punës, zhurmat në kombinim me kompleksitetin e punës çojnë në një rritje të sëmundjeve kardiovaskulare si rezultat i rritjes së presionit. Zhurma çon në aktivizimin e mekanizmave stresues. Ndërkohë që një reagim i tillë është fillimisht natyral dhe i nevojshëm, kur si pasojë e zhurmave të padëshiruara ajo bëhet permanente, atëherë është e dëmshme për shëndetin e trupit dhe të mendjes. Për më shumë, kërkimiet kanë treguar se në rastet kur njerëzit ndjehen sikur nuk mund të bëjnë më asgjë kundër ndotjes akustike, ata demotivohen. Atyre u duket më e vështirë për të zgjidhur problemin dhe heqin dorë nga pikësynimet e vendosura më herët.                            

               Tek fëmijët, ndotja akustike mund të ndikojë negativisht aftësitë e tyre për të lexuar dhe mësuar. Në ato klasa me ndotje akustike nxënësit tregojnë përformancë më të ulët në krahasim me studentët e klasave të tjera të së njëjtës shkollë ku nuk ka ndotje akustike. Prandaj, shohim se zhurmat e padëshiruara mund të kenë efekte negative tek të rriturit dhe fëmijët. Për më shumë, sipas statistikave Njujorkeze, ndotja akustike është një nga ankimet më të shpeshta të bëra në lagjet e shumta të qytetit dhe mendohet se këto zhurma kontribojnë në rritjen e shkallës së kriminalitetit.  Pra, secili nga ne duhet të marrë masat e nevojshme për të evituar krijimin e zhurmave që mund të shqetësojnë persona të tjerë.

Problemet e lidhura me përballjen e ndotjes akustike janë komplekse dhe kërkojnë rritjen e ndërgjegjësimit të secilit prej nesh. Secili nga ne duhet të jetë në pozicion për të kuptuar kur zhurma që ai krijon bëhet e bezdishme për njerëzit rreth tij. Në të njëjtën kohë dhe në nivele më të përgjithshme, autoritetet kompetente duhet të ndërmarrin kryerjen e studimeve të nevojshme për të mbrojtur popullsinë nga burimet e ndotjes akustike që kërcënojnë shëndetin tonë fizik dhe mendor.

Ndotja akustike, policia rrugore, asnjë gjobë për boritë e makinave

Zhurmat e zonave urbane shkaktojnë një sërë problemesh psikologjike tek qytetarët. Nga dasmat, ku boritë e makinave kumbojnë vazhdimisht, e deri te trafiku i rënduar që “acaron” shoferët e makinave, duke i bërë që të rrokasin boritë e tyre pafund, ndotja akustike shtohet gjithnjë e më shumë. Për këtë, Kuvendi vendosi gjashtë muaj më parë që të gjobiten të gjithë ata që shkelin ligjin mbi ndotjen akustike, i cili specifikon në mënyrë të veçantë boritë e makinave, por duket se realiteti është krejt ndryshe. Burime nga Policia Rrugore e kryeqytetit bëjnë të ditur se asnjë gjobë nuk është vendosur për këtë fenomen, ndonëse është një ndër shkeljet ligjore më të përhapura në rrugët e kryeqytetit.

Ligji dhe kodi rrugor

Sipas nenit 154 të Kodit Rrugor, në pikën 3 thuhet se “në qendrat e banuara sinjalizimet zanore janë të ndaluara, përveç rasteve të rreziqeve të menjëhershme. Në orët e natës, në vend të sinjalizimit zanor, lejohet përdorimi i dritave të largësisë me ndërprerje të shkurtra”. Ndërsa në pikën 5 të po këtij neni thuhet se “cilido që shkel dispozitat e këtij neni, ndëshkohet me masë administrative me gjobë nga pesëqind deri në dy mijë lekë”.

Ndërkohë, që një ligj i veçantë për ndotjen akustike ka hyrë në fuqi jo më shumë se gjashtë muaj më parë. Në të, jo vetëm që ndalohej në mënyrë absolute përdorimi i borive në qendrat e banuara, kur kjo nuk ishte e nevojshme, por ndalonte edhe makinat që për shkak të vjetërsisë së tyre apo konsumit, ndotnin akustikisht mjedisin.

Por në Tiranë, dhe kudo në qytet e Shqipërisë, vihet re se boritë jo vetëm që përdoren në qendrat e banuara, por ato përdoren rëndom pa qenë të nevojshme. E ndërkohë, policia tregon se nuk e ka prioritet gjobitjen e kësaj ndotjeje akustike, që sipas Institutit të Shëndetit Publik, shkakton një sërë problemesh tek qytetarët. 

Bori makinash, zhurmë nga trafiku i rënduar, automjete të vjetra, ose të konsumuara, e një mori faktorësh të tjerë kanë bërë që tetë qytete shqiptare të kenë ndotje të lartë akustike, në nivel, që specialistët e quajnë alarmante. Nga viti në vit niveli i zhurmave pëson rritje drastike. Në krye të listës vijon të jetë Tirana, e cila ka një nivel mbi normat e lejuara të ndotjes akustike. Sipas studimit të Ministrisë së Mjedisit, rezulton një rritje e vlerave mesatare të nivelit të zhurmave natën në stacionet pranë kryqëzimeve me trafik intensiv, në qytetet Tiranë, Durrës dhe Fier, ndërkohë qytetet e tjera kanë nivel të njëjtë ndotjeje me vitin e kaluar. Sakaq, në qytetet e tjera zhurmat natën janë brenda niveleve të lejuara, bëhet e ditur nga Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave. Burimet kryesore të zhurmës së mjedisit, sipas specialistëve, përfshijnë trafikun ajror, trafikun rrugor, trafikun hekurudhor, industritë, ndërtimin dhe punët publike, si dhe rrethinat. Burimet kryesore të zhurmës së brendshme janë sistemet e ventilimit, aparaturat (makinat e zyrave), aparatet shtëpiake etj.

Ndotja zanore, veçanërisht e rëndë, në vendet në zhvillim, siç është dhe vendi ynë, i detyrohet kryesisht trafikut rrugor. Por, ndryshe nga shumë probleme të tjera të mjedisit, ndotja nga zhurma vazhdon të evoluojë dhe të krijojë një numër ankesash në rritje të asaj pjese të personave që janë të ekspozuar.

Monitorimi

Monitorimi i zhurmave urbane është kryer në 45 stacione monitorimi, në 8 qytete kryesore, me një popullsi prej 1.093.829 banorësh, që përbën mbi 30 për qind të popullsisë të Shqipërisë (3.401.198 banorësh, referuar INSTAT-it). Po këto qytete, sipas të njëjtit burim të dhënash, kanë mbi 60 për qind të automjeteve në qarkullim.

Qëllimi i monitorimit është njohja e nivelit të ndotjes akustike në pika të ndryshme të 8 qyteteve të vendit, për të dhënë mundësinë që të gjykohet mbi masën e ekspozimit të popullatës ndaj zhurmave në ditët e sotme, mbi ndërtimin e banesave, në lidhje me rrugët me trafik të madh dhe me qendrat industriale. Duke qenë se trafiku rrugor është një dukuri e karakterit të rastësishëm ose pseudo të rastësishëm, monitorimi i zhurmave të prodhuara prej tij u krye për një kohë matjeje prej maksimalisht 5 ditë. Monitorimi është përqendruar në pikat e nxehta të trafikut të këtyre qyteteve, brenda zonave të banuara dhe ku densiteti i trafikut është më i madh. Në secilin qytet janë përcaktuar stacionet e monitorimit të zhurmave në zonat më problematike që mund të shkaktojnë ndotje akustike, ndërsa janë kryer monitorime të vazhdueshme për të parë nivelin gjatë ditës dhe natës. Qyteti i Tiranës ka numrin më të madh të stacioneve të monitorimit, për shkak të popullsisë dhe qarkullimit rrugor më të madh.

Bazuar në vlerat e monitorimit, në shumicën e rretheve të tilla, si Tirana, Durrësi, Vlora dhe Fieri janë vënë re ndryshime të vogla në rritje në disa pikave, krahasuar me një vit më parë dhe ka dhe ulje në disa të tjera.

Në periudha dite, vihen re vlera të larta të zhurmave në të gjitha qytetet, të cilat variojnë në kufijtë e 70 decibel, por përjashtuar qytetin e Tiranës, që vazhdon të ruajë nivelet e tij të larta (74 decibel). Ndërkohë, bazuar në vlerat e monitorimit, vihet re ngritja e nivelit në qytete të tjera me një rritje nga 2-3 dhe në raste të veçanta si Korça dhe Saranda në 4 decibel.

Në qytetin e Fierit, vlera më e lartë ditën është në zonën përballë bankës (tregu) me 69 decibel dhe më e larta natën tek kryqëzimi për Vlorë me 48 decibel.

Në qytetin e Shkodrës, vlerat më të larta të zhurmës ditën dhe natën janë përkatësisht 72 decibel. Ndërsa, në qytetin e Vlorës vlerat e zhurmës janë 71 decibel vlera mesatare ditën dhe 43 vlera mesatare natën.

Në qytetin e Sarandës vlera mesatare ditën është 72 decibel dhe vlera mesatare natën me 41 decibel. Në qytetin e Korçës, këto vlera paraqiten 70 decibel ditën dhe 44 decibel natën.

Në Elbasan, vlera mesatare ditën rezulton të jetë tek kryqëzimi (Fusha e Loparit) me 72 decibel dhe vlera mesatare natën tek po ky kryqëzim me 44 decibel.

Detyra Plote

Pakicat Kombetare ne Shqiperi perfshirja e tyre ne jeten sociopolitike- Sociologji

Tema: Pakicat Kombetare ne Shqiperi perfshirja e tyre ne jeten sociopolitike.

Permbajtia

VeshtrimHistorik

Cfarejane minoritetet? Nocioni juridik.

VellimiiI te drejtave te minoriteteve. Te drejtat kolektive.

  4. Perafrimi I legjislacionit.

  -Aktet nderkombetare dhe kushtetuta e Republikesse Shqiperise.

 -Traktati I Miqesise.

 5. Problemi minoritar ne Shqiperi.

 VeshtrimHistorik

Ceshtja e minoriteteve ka terhequr vemendjen dhe eshte percaktuar si nje problem dhe nje nisme nderkombetare,pas Luftes se pare Boterore.  Traktati i Versajes, i imponoi Evropes ndryshime te medha territoriale, ndryshime qe sollen pasoja te medhe per shume shtete dhe midis tyre dhe Shqiperine.  Keshtu ,ne vazhdim te Lufterave Ballkanike te 1912-1913 ,u nda me dysh e me tresh midis shteteve fqinje. Ketu u vulos edhe fati i Kosoves.

 Pikerisht per te lehtesuar disi regjimin e ketyre popullsive te shkeputura nga shteti e tyre,sidomos te te shmangur tendencat per separatizem, fuqite aleate percaktuan disa detyrime ne lidhje me trajtimin e ketyre popullsive, detyrime qe binin mbi ato shtete qe kishin te tilla popullsi minoritete brenda territorit te tyre. Vec asaj, u vendos qe fati i ketyre popullsive,mbikqyrja e trajtimit te tyre t’i besohej se pares organizate nderkombetare me karakter universal sic ishte Lidhja e Kombeve.

Mbrojtja e minoriteteve ne Evrope ka qene pjese perberese e misionit te Lidhjes ne ruajtje te paqes. Ajo e ushtronte funksionin e garantit nepermjet nje praktike te shqyrtimit te peticioneve,qe mund t’i  paraqiteshin ne emer te minoriteteve kur keto kishin pretendime per shkelje te te drejtave te tyre.  Prane Keshilit te Lidhjes kishte nje komitet te posacem, qe i shqyrtonte keto peticione. Ne ndonje rast, edhe Dhoma Permanente e Drejtesise Nderkombetare ftohej te jepte mendime konsultative per ceshtje te diskutueshme juridike. Nje nder te metat kryesore te sistemit ka qene mungesa e universalizimit ne rregullat e miratuara. Detyrimet ne fushen e minoriteteve u ngarkoheshin vetem shteteve te lidhura me Traktatet e Paqes,nderkohe qe Fuqite e Medha u shmangeshin atyre.

2. Cfare jane minoritetet? Nocioni juridik.

Pas Luftes se pare Boterore,ceshtja e minoriteteve ka terhequr nje vemendje me te madhe. Por jane hasur veshtersi ne ndryshme. Veshtiresite jane se pari juridike dhe me e madhja veshtiresi ne kete drejtim lidhet me percaktimin e nocionit te minoritetit. Ne fakt ,nje shumice tekstesh ekzistuese nderkombetare kane dhene deri tani ndonje perkufizim te pergjithshem te nocionit te minoritetit,nje perkufizimi i cili te mund te perfshinte grupet e ndryshme minoritare. Jane  shprehur edhe dyshime se disa shtete nuk jane te interesuar per nje percaktim te qarte  te ketij koncepti, me qellim qe te mos arrihet qartesia e duhur persa i perket regjimit te minoriteteve. Eshte fakt se disa shtete jane deklaruar prej shekujsh shtete unitare dhe ato druhen se nje perkufizim i pergjithshem i minoritetit mund te krijoje probleme,mund te coje deri ne rivendikime territoriale e ne tendenca separatiste.

Pervoja ka treguar se eshte e veshtire te jepet nje perkufizim, i cili te perfshije te gjitha kategorite e minoriteteve, per shkak te larmise se madhe te grupeve minoritare dhe te veshtiresise objektive per ti klasifikuar ne menyre homogjene.

Si rezultat,aktet e ndryshme nderkombetare nuk e permbajne nje perkufizim te pergjithshem te minoritetit.  Nje vemendje e vecante i duhet kushtuar Konventes-kuader per mbrojtjen e minoritetteve kombetare ,miratuar nga Keshilli i Evropes ne nentor 1994. Por edhe kjo i eshte shmangur kesaj ceshtjeje.  Megjithate, kur flitet sot per ceshtjen e minoriteteve permendet nje protokoll qe eshte hartuar nga Asambleja Parlamentare e Keshillit Te Evropes me 1993.  Aty behet nje tentative per nje perkufizim te tille. Mirepo, dihet se projekti  nuk u miratua nga Komiteti I Ministrave e Keshillit te Evropes dhe kjo i heq atij karakterin detyrues per shtetet anetare. Gjithsesi, Asambleja Parlamentare ka kerkuar qe legjislacioni i shteteve anetare dhe i shteteve qe kerkojne te aderojne ne Keshillin e Evropes te jete ne perputhje me kerkesat e protokollit ne fjale.

 Sipas ketij projekti shprehja ‘’minoritet kombetar’’ tregon nje numer personash ne nje    shtet te caktuar, te cilet

a) banojne ne territorin e nje shteti dhe jane shtetas te tij

b) mbajne lidhje te vjetra ,te forta dhe te qendrushme me kete shtet

c) shfaqin karakteristika etnike,kulturore,fetare ose gjuhesore te vecanta

d) ndonese me te paket ne numer sesa  pjesa tjeter e popullsise se ketij shteti ose te  nje rajoni te ketij shteti,jane perfaqesues ne menyre te mjaftueshme

e ) jane frymezuar nga vullneti per te ruajtur kulturen,traditat,fene ose gjuhen e tyre.

Projekti permban tregues te natyres objektive dhe subjektive. Elementet objektive kane te bejne me ekzistencen,brenda nje shteti te caktuar,te grupeve te vecanta te popullsise qe kane karakteristika etnike, fetare e gjuhesore te qendrueshme. Elementi subjektive ka te beje me vullnetin per te ruajtur karakterin e vecante te grupit. Se ketejmi rrjedh se vetem grupet qe i pohojne dallimet e tyre gezojne nje trajtim special, ndersa mbeten jashte ata qe jane asimiluar me vullnetin e tyre  te lire dhe jane shkrire me shumicen e popullsise. Gjithsesi, mungesa e nje perkufizimi te pergjithshem nuk ka penguar qe rregullat perkatese nderkombetare te gjejne zbatim ne ceshtje konkrete, kur ka tregues te mjaftueshem per te percaktuar ekzistencen e nje minoriteti. Keshtu,mungesa e perkufizmit  te pergjithshem ne nenin 27 te Paktiti per te Drejtat Civile dhe Politike si dhe ne nenin 14 te Konventes Evropiane te te Drejtave te bjeriut nuk ka penguar as Komitetin e te  Drejtave te Njeriut te OKB-se, as Gjykaten evropiane te te Drejtave te Njeriut per te zgjidhur konfliktet qe u jane paraqitur atyre. Sic e theksonte me te drejte Dhoma e Perhereshme e Drejtesise Nderkombetare, qysh me 1930,” ekzistenca e nje minoriteti eshte nje ceshtje fakti dhe jo nje ceshtje e se drejtes, jo nje ceshtje thjesht juridike. 

3.Vellimii I te drejtave te minoriteteve. Te drejtat kolektive.

Megjithese  shtete kane rene dakort per nevojen e mbrojtjes se minoriteteve, ato ende jane larg arritjes se nje konsensusi mbi vellimin e te drejtave qe do t’u njihen atyre. Legjislacionet e brendshme ndryshojne nga njeri shtet ne tjetrin. Mund te behet fjale per nje platforme te perbashket,e cilla perfshin te drejtat e njohura nga aktet e ndryshme nderkombetare te perpunuara ne nivele ne ndryshme,te OKB-se, OSBE-se dhe Keshillit te Evropes.  Ato jane nje nurmer te drejtash te njohura nga bashkesia nderkombetare si te drejta te nje rendesia themelore per personat qe u perkasin minoriteteve.

Keto te drejta themelore mund te renditen si vijon :

Barazia e te drejtave te nje minoriteti me te drejtat e shumices se popullsise dhe nje mbrojtjeje te barabarte perpara ligjit;

-Liria e predikimit dhe ushtrimit te lire te fese;

-Liria per te perdorur gjuhen kombetare;

-E drejta e arsimit ne gjuhen zyrtare te shtetit e kombinuar me mesimin e gjuhes amtare;

-Lirira e informacionit ne shkembimet edhe per,tej kufijve,me shtete me te cilet ata jane lidhur nga prejardhja e tyre kombetare etnike ose nga gjuha e feja e tyre

-Liria e organizmit kolektiv ;

E drejta per te marre pjese ne ceshtjet publike ,vecanerisht ne ceshtje qe lidhen me mbrojtjen dhe zhvillimin e identitetit ne tyre.

Nje teme tjeter ,e cila ka shkaktuar mjaft debate por nuk ka gjetur zgjidhje.Eshte ajo e te drejtave kolektive te minoritetit.Eshte fjala per te drejtat qe ushtrohen jo ne menyre individuale,jo si individe por si grup kolektiv,si minoritet.Te gjitha aktet ekzistuese, qe trajtojne temen e minoritetit,bazohen ne doktrinen e te drejtave individuale. Ne fakt, nuk jane minoritete te tilla qe duhet te gezojne te drejtat, por jane ‘’personat qe u perkasin minoriteteve kombetare’’. Ne vazhdim te debatit eshte arritur ne nje formule kompromisi, si ajo qe eshte perfshire ne Deklaraten e OKB-se mbi te drejtat e minoriteteve kombetare. Formula eshte si vijon: Personat qe u perkasin minoriteve mund te ushtrojne te drejtat e tyre si individualisht,ashtu edhe si komunitet bashke me anetare te tjere te grupit  te tyre”. Kjo formule eshte perseritur pak a shume edhe Deklaraten e Kopenhagen te OSBE-se dhe perfundimisht ne Konventen kuader te Keshillit te Evropes mbi minoritetet e vitit 1994.

4.Perafrimi I legjislacionit. Aktet nderkombetare dhe kushtetuta e Republikes se Shqiperise. Traktati I Miqesise.

Kushtetuta e Republikes se Shqiperise e vitit 1998, sanksionon parimet e njohura universale te te drejtave te njeriut dhe ‘’pluralizimin, identitetin kombetar dhe trashigimise kombetare, bashkejetesen fetare, si dhe bashkejetesen dhe mirekuptimin e shqiptareve  me pakicat’’(neni 3). Ajo i cileson te drejtat dhe lirite themelore te njeriut ‘’si te pandashme,te patjetersushme, te padhunushme dhe qe qendrojne ne themel te te gjithe rendit juridik’’(neni 15)

Kushtetuta e Republikes se Shqiperise i konsideron pakicat kombetare pjese e pandare te shoqerise shqiptare. Ajo u garanton atyre barazi te plote para ligjit  ne ushtrimin e lirive dhe te drejtave te tyre dhe u njeh te drejten “te shprehin lirisht , pa u ndaluar  as detyruar  perkatesite e tyre etnike,kulturore fetare e gjuhesore’’ si dhe te drejten  ” per t’ i ruajtur e zhvilluar ato, te mesojne dhe te mesohen ne gjuhen e tyre amtare si dhe te bashkohen ne organizata dhe shoqata per mbrojtjen e interesave dhe identitetit te tyre’’.Keshtu, sanksionon barazine pa asnje lloj diskriminimi te te gjithe shtetasve qe jetojne ne territorin e Republikes se Shqiperise, shqiptare; pjesetare te pakicave kombetare, te huaja apo persona pa shtetesi, si ne gezimin e te drejtave dhe lirive themelore ashtu edhe ne zbatimin e detyrimeve qe lindin nga kushtetuta dhe ligje te tjera parimet qe lidhen me lirite edhe te drejtat politike, ekonomike, sociale dhe kulturore – te sanksionuara ne aktet e ndryshme nderkombetare, jane bere pjese perberese e tere korpusit kushtetues e ligjor shqiptar.

 Nje interes te vecante paraqet nje perqasje comparative e legjislacionit dhe praktikes se Shtetit shqiptar ndaj nje numri nenesh te Konventes Kuader e cila eshte ratifikuar nga Kuvendi ne qershor 1999.

Ne sesionin 1 ne saj, nenit 1 dhe 2 shtrojne ceshtjen ne planin nderkombetar dhe ne kuadrin e marredhenieve midis shteteve fqinje.

Pasi nenvizohet se mbrojtja e te drejtave dhe lirive te minoriteteve eshte pjese perberese e mbrojtjes se te drejtave te njeriut ne shkalle nderkombetare dhe objektive e bashkepunimit nderkombetar, ne nenin 2 shtrohen detyra per shtetet anetare ku kerkohet prej tyre qe dispozitat te zbatohen me vullnet te lire, me tolerance dhe ne perputhje me parimet e fqinjesise se mire.

Ne lidhje me kete vlen te permendet Traktati i miqesise, bashkepunimit,fqinjesise se mire dhe sigurise se perfunduar midis Republikes se Shqiperise dhe Republikes se Greqise me 21 mars 1996.  Statusi dhe gjendja e popullsise minoritare greke ne jug te vendit ka qene objekt kontaktesh te shpeshta midis dy paleve. Krejt ndryshe nga e kaluara kur ceshtja trajtohej shpesh ne menyre konfliktuale duke shkaktuar tension ne marredheniet midis tyre, prej disa vjetesh tanime ka nje atmosfere te re ne marredhenit shqiptaro greke dhe kjo ka patur efektin e vet pozitiv dhe ne poziten e minoritetit grek. Ky traktat ka qene nje arritje e rendesishme. Neni 13 i referohet drejpersedrejti temes se minoritetit kur thote se ” Te dyja palet, duke njohur rendesine e mbrojtjes dhe respektimit te te drejtave njerezore dhe minoritare jane dakord te zbatojne dispozitat e teksteve te OSBE-se qe permenden ne dimensionin njerezor, por sidomos ne takimet e Kopenhagenit, Gjeneves dhe te Moskes.

Neni 3 i Konventes, i pergjigjet neni 20 te Kushtetutes se republikes se Shqiperise i zberthyer po ashtu ne dy paragrafe si vijon :

personat qe u perkasin pakicave kombetare ushtrojne ne barazi te plote para ligjit dhe lirite e tyre.

Ata kane te drejte te shprehin lirisht,pa u ndaluar as detyruar  perkatesine e tyre etnike,kulturore,fetare e gjuhesore. Ata kane te drejte t’i ruajne e ti zhvillojne ato, te mesojne dhe te mesohen ne gjuhen e tyre amtare, si dhe te bashkohen ne organizta e shoqata per mbrojtjen e interesave dhe te identitetit te tyre.

Sic shihet edhe ne legjislacionin shqipatr ne paragrafin 200 te Kushtetues nuk ka perkufizim te vecante te termit ‘’minoritet kombetar’’.  Ajo ka adoptuar te njejten shprehje qe eshte perdorur ne aktet nderkombetare perkatese,ne vecanti ne nein 3 te Konventes. Ne lidhje me paragrafin 2 te nenit 20 te Kushtetutes, mund te behet nje tabllo e pergjithshme si viojn:  se pari duhet ritheksuar ajo qe eshte thene edhe me pare se ne shqiperi grupet minoritare nuk kane qen objket diskriminimi. Sigurisht ne regjimin e kaluar ato kane ndare fatin se bashku me shumicen e popullsise me kufizimet perkatese. Por aro kane patur gjithnje mundesine e perdorimit te gjuhes, te komunikimit ne gjuhen ametare.

Neni 3 i konventes, pasohet nga neni 4 ne sesionin II me kete permbajtje : ‘”Palet angazhohen t’u garantojne personave qe u perkasin minoriteteve kombetare te drejten e barazise para ligjit dhe te mbrojtjes se barabarte nga ligji. Lidhur me kete ndalohet cdo diskriminim bazuar ne perkatesine ndaj nje minoriteti kombetare’’

Neni 4 i konventes gjen pasqyrim ne nenin 18[ te Kushtetutes i cili ne 2 paragrafe te tij afirmon parimin e barazise se te gjithe shtetasve dhe perjashton cdo diskriminim,midis te drejtash,edhe mbi bazen e perkatesise etnike.

Neni 3 dhe 4 pasqyrohen edhe ne nje varg aktesh ligjore dhe nenligore ne legjislacionin shqiptar. Ne lidhje me kete,duhet permendur ne radhe te pare Kodi penal i vitit 1995. Por ka edhe akte te tjera qe u referohen ketyre neneve.Eshte Kodi i Punes i korrikut 1995, eshte ligji “per te drejtat dhe trajtimin e te denuarve me burgim’’ i prillit 1998, ligji ” per radion dhe televizionin publik dhe privat ne Republiken e Shqiperise shtator 1998, Kodi Zgjedhor, ne maj 2000. Ne akt tjeter ligjor qe duhet permendur, edhe edhe ligji “Per Azilin ne Republiken e Shqiperise’’ i dhjetorit 1998.  Ne te gjitha keto akte, perjashtohet cdo diskriminim mbi bazen e kombesise.

Neni 5 dhe neni 7 gjithashtu jane nene shume te rendesishme qe synojne te krijojne kushte zhvillimit te kultures dhe te drejtave te tyre.

Se fundmi eshte ngritur nje strukture e vecante ne organiken e Ministrise se Jashtme. Zyra e lart permendur eshte nje organ i specializuar qe ndjek problemet e e minoriteteve por kjo nuk eshte e vetme. Vec asaj duhen permendur Sektori per Minoritetet ne Ministrine e Pushtetit Lokal ne kuadrin e Drejtorise se Prefekturave. Ne ministrine e arsimit eshte nje inspektor i posacem, i ngarkuar qe te ndjeke funksionimin e shkollave te  minoriteteve. Nje institucion shume i rendesishem gjithashtu eshte edhe Avokati i Popullit, i cili eshte organ kushtetues. Ai krijon mundesi te reja per trajtimin e te drejtave dhe lirive te personave qe u perkasin minoriteteve kombetare, per mbrojtjen e tyre nga cdo veprim qe eshte ne kundershtim me ligjin dhe aktet nderkombetare perkatese.

5.  Problemi minoritar ne Shqiperi. 

“Strukturat shtetërore apo dhe përfaqësuesit e shoqërisë civile kanë detyrë morale por edhe ligjore të ndalojnë në gjenezë çdo veprim të subjekteve të ndryshëm që prishin principet e bashkëjetesës midis popullsisë mazhoritare dhe minoriteteve dhe nxisin urrejtjen etnike në Shqipëri. Vetë Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë përbën garancinë kryesore ligjore, e cila në nenin 3 të saj përcakton si bazë të shtetit, ndër të tjera dhe “ bashkëjetesën dhe mirëkuptimin e shqiptarëve me pakicat”, duke përcaktuar dhe si detyrim “respektimin dhe mbrojtjen e këtyre vlerave”. Nga ana tjetër, Shqipëria ka nënshkruar dhe ratifikuar pa asnjë rezervë Konventën Kuadër të Këshillit të Europës “Për Mbrojtjen e Minoriteteve Kombëtare”, e cila është pjesë e kuadrit ligjor shqiptar. Kjo Konventë përcakton në nenin 6 të saj detyrimin e shtetit të  inkurajojë shpirtin e tolerancës dhe dialogun ndërkulturor dhe të marrë masa efektive për të promovuar respektin e ndërsjellë, mirëkuptimin dhe bashkëpunimin midis pakicave dhe mazhorancës. Kodi Penal i Republikës së Shqipërisë në nenin 265 të tij përcakton si vepër penale “nxitjen e urrejtjes dhe grindjeve raciale dhe kombëtare si dhe shkrimeve me përmbajtje të tillë”.

Shqiperia u kushton vemendje te vecante marredhenieve te mira, tolerances, bashkepunimit, bashkejeteses dhe mirekuptimit te shqiptareve me pakicat kombetare qe jetojne ne territorin e saj. Shoqeria shqiptare ne historine e saj, si  ne te kaluaren, ashtu edhe ne ate te tanishme, nuk ka njohur probleme apo konflikte etnike, racore apo fetare. Ky fakt eshte njohur edhe nga organizmat nderkombetare. Angazhimet e Shqiperise ne drejtim te mbrojtjes se pakicave kombetare i kane fillesat pas Luftes se Pare Boterore, me pranimin e saj ne Lidhjen e Kombeve ne dhjetor ne 1920. Ne tetor 1921, Shqiperia beri nje deklarate te posacme para keshillit te lidhjes, me ane te se ciles, mori persiper te respektonte te drejtat e pakicave kombetare brenda territorit te saj ne perputhje me dispozitat e traktateve te paqes te lidhura pas luftes se pare.

Edhe pas Luftes se dyte boterore, regjimi komunist, ne funksion te synimeve te veta ideologjike dhe politike per tu paraqitur si nje mbrojtes shembullor i pakicave kombetare, ka bere nje politike te vecante favorizuese per pakicat kombetare ne Shqiperi e,ne menyre te vecante, per ate greke e maqedonase.

Me ndryshimet demokratike ne Shqiperi, trajtimi i pakicave kombetare mori nje dimension  te ri, i cili shprehet qarte ne anetaresimin e Shqiperise ne organizatat nderkombetare, si:  OSBE, Keshilli I Evropes etj, ne ratifikmin  apo aderimin ne pothuaj te gjitha konventat nderkombetare per te drejtat e njeriut dhe ne menyre te vecante, ne ratifikimin pa asnje reserve te Konventes Kuader per Mbrojtjen e Minoriteteve Kombetare.

Respektimin dhe mbrojtjen e pakicave kombetare, qeveria shqiptare e konsideron si nje detyrim qe buron nga orientimi themelor i Republikes se Shqiperise per te mbrojtur e respektuar te drejtat dhe lirite themelore te individit. Keto te drejta dhe liri jane sanksionuar nga Kushtetuta dhe Legjislcacioni ne fuqi, te hartuara ne perputhje te plote me standartet e njohura nderkombetare. Njekohesisht qeveria shqiptare konsideron respektimin dhe mbrojtjen e pakicave kombetare edhe si nje element thelbesor, qe i sherben krijimit te urave te miqesise misid popujve dhe vendeve fqinje, si dhe integrimit te saj te plote ne Evrope. Ne kete kuptim politika e shtetit shqiptar ngrihet mbi dy boshtet themelore qe percaktojne instrumentat nderkombetare per mbrojtjen e pakicave kombetare.

-garantimin dhe zbatimin ne praktike te se drejtes per nje trajtim jodiskriminues te personave qe u perkasin pakicave kombetare ne gezimin e plotete te gjitha te drejtave njerezore,si dhe te drejtave civile e lirive politike qe Kushtetuta dhe Legjislacioni u njohin te gjithe shtetasve shqiptare;

-garantimin ligjor dhe marrjen e masave konkrete per te mbrojtur dhe respektuar te drejtat e personave qe u perkasin pakicave kombetare si : e drejta per te shprehur lirisht e ne menyre te papenguar ato elemente te vecanta qe karakterizojne jeten e komunitetit te tyre si pakice,mesimin e gjuhes amtare,veprimtarine kulturore,ushtrimin e kultit fetar etj.

Kushtetuta e Republikes se Shqiperise i konsideron pakicat kombetare pjese e pandare te shoqerise shqiptare. Ajo u garanton atyre barazi te plote para ligjit  ne ushtrimin e lirive dhe te drejtave te tyre dhe u njeh te drejten “te shprehin lirisht, pa u ndaluar  as detyruar  perkatesite e tyre etnike, kulturore fetare e gjuhesore’’ si dhe te drejten  “per t’i ruajtur e zhvilluar ato, te mesojne dhe te mesohen ne gjuhen e tyre amtare, si dhe te bashkohen ne organizata dhe shoqata per mbrojtjen e interesave dhe identitetit te tyre’’

Shteti shqiptar,duke punuar per krijimin dhe konsolidimin e institucioneve te shtetit demokratik, per krijimin e ligjislacionit dhe te shtetit ligjor, perpiqet per zbatimin dhe realizimin praktik te te gjitha te drejtave dhe lirive themelore te njeriut, ne Shqiperi, perfshire dhe ato te pakicave.

Kushtetuta jone, legjislacioni dhe praktika i bejne jehone te plote dhe te sakte frymes dhe germes se Konventes Europiane per mbrojtjen e minoriteteve kombetare. Shoqeria shqiptare perballet sot me veshtiresi dhe probleme serioze, por persa i perket respektimit te regjimit te minoriteteve, per nga toleranca, bashkejetesa normale, fqinjesia e mire, ajo mundte sherbeje si model per gjithe hapesiren ballkanike.

Detyra Plote