Tema: E Drejta e Traktateve

Tema: E  Drejta e Traktateve

Perkufizimi?

Traktati

«Nje mareveshje me anen e se ciles dy ose me shume shtete vendosin ose kerkojne te vendosin nje marredhenie midis tyre qe bie nen veprimin e se drejtes nderkombetare».

Traktati eshte burimi kryesor i se drejtes nderkombetare.

E drejta ND  percakton nje sere normash  qe kane te bejne me traktatet               

                                               « E drejta e traktateve»

   

                                                                    

Deri ne 1961  e drejta e traktateve perbehej  nga  normat zakonore.

Me Konventen e Vjenes te  1969, kemi nje  kod me te plote  te kesaj te drejte, por jo tersisht, pasi  e drejta zakonore vazhdon te jete  e rendesishme dhe te rregulloje ceshtjet.

Konventa  ka hyre ne fuqi ne  janare 1980, kur jane  depozituar 35 akte ratifikimi - aderimi sipas kerkeses  se nenit  84 te konventes.

Neni 2  I konventes te Vjenes, e perkufizon traktatin si nje “marrveshje, me ane te te cilit  shtetet  vendosin  marreveshje mes tyre”

Cdo akt  a dokument, madje dhe cdo shkembim oral midis shteteve qe lind obligime, mund te perbeje nje traktat  panvarsisht nga forma.

Si subjekte  pale ne traktate dalin ne rradhe te pare , shtetet.

Por traktatet ND perfundojne   dhe org ND.

Per traktatet  e lidhura mes shteteve   dhe organizatave ND eshte nenshkruar nje konvente  ne 1986, bazuar  ne nje projekt   te pergatitur  nga komisioni  I se drejtes  ND te OKB-se. 

Si subiekte ne Traktate  dalin  ne rradhe te pare shtetet por dhe edhe persona ND, psh. Organizatat  ND 

Traktatet kryhen vetem  per objekte  e marredhenie  qe jane te ligjshme  nga pikpamja e se drejtas ND dhe e pa pajtueshme me parimin  e barazise dhe sovranitetit te shtetit. 

Aktet midis personave private  dhe shteteve  bejne pjese ne kategorine  e Kontratave,  qe I perkasin te drejtes se brendeshme.

Pacta sunt servanda

Traktatet ND  duhet te respektohen , «Pacta sunt servanda», parim themelore  i se drejtes ND.

Qe ne lashtesi; ne etapa te ndryshme ka marre  permbajtje te ndryshme , por ka qene gjithmone norme e se DN .

Ky parim nuk eshte absolut  pasi nuk duhet te shtrihet  mbi ato traktate qe imponohen me force; apo  ato traktate qe kane karakter  te pa barabarte  dhe skllaverues.

Traktatet qe u jane imponuar me dhune  popujve dhe kolonive te vendeve  te varura , nuk mund te jene te ligjshme; nuk mund te jene te detyrueshme per popujt.

Shume prej traktateve jane  shuar ose jane  rishikuar ne menyre  rrenjesore.

Parimi i respektimit te traktateve

Traktatet humbasin vlefshmerine sipas konventes se Vjenes, ne keto raste:

1. Paaftesia e paleve per te lidhur traktat
2. Gabimi
3. Mashtrimi
4. Korruptimi
5. Shtrengimi
6. Konflikt me nje norme te «jus cogens»( norme e detyrueshme e se drejtes ND te pergjithshme, qe eshte nje norme e pranuar nga komuniteti nderkombetare i shteteve  ne teresi.)

Traktatet ndahen ne: traktate  kontrata dhe traktate ligje

Traktate-kontrata quhen ato traktate qe caktojne rregulla te pergjithshme sjelljeje per subjektet e marredhenieve nderkombetare (dispozitat e kartes se OKB).

Traktate-ligje, rregullojne marredheniet konkrete midis shteteve. ( psh.caktohen kufijte)

Kjo eshte nje ndarje e diskutueshme.

Ligji  jep shkas situatave  juridike  te pergjithshme , grupe njerezish

Kontrata  u jep shkas situatave  te vecanta qe kane te bejne me persona konkrete.

Sfera e zbatimit te ligjit eshte e gjere; e kontrates eshte me e ngushte.

Traktati nderkombetar dhe aktet e ndryshme diplomatike.

Traktati nuk duhet ngaterruar  me dokumentat e ndryshme, si nota. , deklarata, propozime,  kunderpropozime.

Si tipar dallues eshte  marreveshja  e paleve.

Pra eshte marreveshja qe ndan  traktatin nga  aktet e tjera  qe  hyjne   ne  korrespondencen diplomatike.

 Aktet nderkombetare  mund te marrin emra te ndryshme:

Dhe nuk ka nje kriter  te prere ne perdorimin  e ketyre  emrave.  Ceshtja e emertimit  nuk  ndikon  ne vleren  juridike te traktatit.

Traktat – akt nderkombetar dypalesh ose shumepalesh.

Marreveshje – term i gjere qe perdoret per te treguar akte te nenshkruara nga shtetet e ndryshme.

Pakte – marreveshje dypaleshe ose shumepaleshe qe caktojne detyrime per palet ne nje fushe te marredhenieve politike mes tyre; zakonisht jane mbi fusha te veqanta, Psh.  Paktet e 66` e te drejtave  ekonomike e shoqerore dhe  civile e politike.

Konventa – marreveshje kryesisht shume paleshe qe percaktojne marredhenie midis shteteve ne fusha te posacme .

 Konventa UE  e te drejtave te njeriut  e vitit 50`.

Traktati nderkombetar dhe aktet e ndryshme diplomatike

q  Deklarate – dokument i hartuar nga dy ose me shume shtete ne te cilin caktohet menyra e veprimit te tyre; ose shprehen ne lidhje me nje  ose disa  probleme te caktuara politike, ekonomike, kulturore.

   Edhe komunikata mund te konsiderohet si nje forme e     vecante e  deklarates, qe eshte nje njoftim zyrtare mbi rezultatet e bisedimeve.

Shkembimi i notave ( ose letrave) – marreveshje nese permbajtja e notave eshte e njejte, 

psh: «kriza kubane»

Raketat; konflikti nuklear  1962

 - Kenedi -Hrushov

Modus vivendi – zgjidhje e perkohshme e nje problemi; i rikthehen.

Kompromis – marreveshje midis dy shtetesh ne konflikt qe vendosin qe t`ja kalojne kete ceshtje  per shqyrtim nje organi te arbitrazhit ose gjykate  ND.

Protokolli – marreveshje me pak formale se sa nje traktat ose nje konvente.  psh. Nje qeveri shpreh deshiren per te aderuar ne nje traktat, shfaq rezerva per disa dispozita, vendos kohezgjatjen etj.,  psh : KEDNJE  ka 11 protokolle qe i  bashkangjiten

Statute ose Karta – akte nderkombetare kolektive me karakter kushtetues,psh. Karta e OKB

Akti Final – instrument qe ben permbledhjen e punimeve te nje konference.

Klasifikimi i traktateve sipas permbajtjes

Ndarja me e perhapur eshte ajo ne baze te numrit  te pjesmarresve qe ndahet ne:

 1-dypaleshe

2-  shumepaleshe.

Nje ndarje tjeter eshte ajo ne baze te kriterit  te permbajtjes se tyre.

Klasifikimi i traktateve sipas permbajtjes

TRAKTATET POLITIKE:

q  Traktatet e aleances; marreveshje politike ku shtetet marrin persiper te punojne bashkarisht per te ruajtur  nje gjendje politike te caktuar apo dhe interesa te caktuara. 

q  Traktatet e ndihmes reciproke;  perfaqesojne  marreveshje politike.

q  Paktet regjionale; ne baze te zones gjeografike te caktuar, psh kane per qellim ndihme reciproke ne lufte kunder agresionit.

q  Paktet e mossulmimit; palet angazhohen te mos sulmojne njeri- tjetrin. Mund te jene dypaleshe ose shumepaleshe; jo te gjitha kane per synim  paqen.

Klasifikimi i traktateve sipas permbajtjes

q  Traktatet e neutralitetit; angazhohen qe te mos marrin pjese ne lufte; Zvicra, neutralitet i perhershem ne 1815. por mund dhe te jete i perkohshem.

q  Traktatet e paqes;  i japin fund zyrtarisht  luftes midis shteteve

q  Marreveshjet ekonomike; garantojne njeri tjetrin  ne  shkembimin e  tregut, tarifat doganore per madhtat  e shkembyera

q  Marreveshjet e bashkepunimit kulturor

E drejta e perfundimit te traktatit
shtrohet ne dy forma :

1) Cilet jane palet qe kane te drejten e perfundimit te traktateve?

 - Shtetet (jo cdo shtet )  dhe organizatat nderkombetare;

2) Cilat jane ato organe brenda shteteve qe e kane kete te drejte?

Organet me te larta te pushtetit ne cdo shtet. (Kryetari i Shtetit)

E drejta e perfundimit te traktatit

organe brenda shteteve qe e kane kete te drejte- zgjidhet me kushtetute ose ligje te tjera

Monarki absolute –traktatet nga mbreti

Sistemi parlamentar – kontroll mbi  organet legjislative per te nenshkruar traktate

Por formalisht edhe sot eshte kryetari i shtetit.

E drejta e perfundimit te traktatit

Edhe organeve te tjera te shtetit ; qeveria. Ministrat; keto marreveshje quhen marreveshje  nderqeveritare, kur lidhen ne emer te qeverise

Marrveshje nderdikasteriale, dikaster ministri.

E drejta e perfundimit te traktatit?

Ne kohe lufte  u jepet e drejta  e perfundimit te traktateve  nderkombetare   edhe komandanteve (armpushimi).

Kryetari i  shtetit ne disa raste e  ushtron drejtperdrejte:  Traktati i Versajes 1919

Willson WW1

WW2

E drejta e lidhjes se traktateve sipas ligjit shqiptar

Ligji per lidhjen e traktateve dhe mareveshjeve nderkombetare 9-7-1998, Neni 3 «te drejten per te lidhur  traktate  dhe marreveshje nderkombetare, dypaleshe ose shumepaleshe, e kane presidenti i Republikes dhe Keshilli i Ministrave, sipas normave kushtetuese ne fuqi».

Neni 92 i Kushtetutes – kompetencat e presidentit «te drejten per te lidhur marreveshje nderkombetare sipas ligjit».

Neni 100 i Kushtetutes – kompetencat e Keshillit te ministrave,

«Keshilli i ministrave percakton drejtimet kryesore te politikes se  pergjithshme shteterore».

 Kuptohet se lidhja e traktateve i perket kesaj sfere.

Procedura e perfundimit te traktatit nderkombetar

Konventa e Vjenes e ndan proceduren e perfundimit te traktatit ne tri faza kryesore:

1. Zhvillimi i bisedimeve
2. Nenshkrimi
3. Ratifikimi

1-Zhvillimi i bisedimeve

Persona te autorizuar pasacerisht per  kete pune;autorizim me shkrim+dokumenta perkatese.

Dokumentat              “Plotfuqi”

Plotfuqite duhet te kene firmen e kryetarit te shtetit kur traktati eshte ne kompetence te tij;

per marreveshje te tjera plotfuqite  kane vulal  e qeverive dhe dikastereve si dhe firmat e titullareve te tyre.

1-Zhvillimi i bisedimeve

Personat –kushte te vecanta; paprekshmeri  personale.

Nuk mund te perdoret asnje fare shtrengimi. Traktati arrihet lirisht mes paleve.

Nuk mund te kryhen me mashtrim apo genjeshter

Gjate zhvillimit te bisedimeve  palet shkembejne  mendime; propozim, kunderpropozime,  dhe vetem ato qe pelqehen nga te dy palet  lidhen, ne sensin qe krijojne detyrime, me pas fiksohen ne tekstin e traktatit.

Faza 2: Nenshkrimi

Kur bisedimet zhvidhohen me sukses

     Nenshkruhet traktati

Pikat  keryesore mbi te cilat eshte arritur nje marreveshje hidhen ne nje leter dhe hartohet teksti i traktatit.

Tre pjese:

1. Hyrja  (emrat, arsyet )
2. Dispozitivi (permbajtja ,nene)
3. Pjesa permbyllese(dt vendi)

Nenshkrimi

Mund te shtyhet-   ne keto raste behet siglimi paraprak; te plotfuqishmit vene vetem inicialet e tyre, per te treguar se teksti i traktatit eshte i aprovuar.

Siglimi mund te behet per te gjithe traktatin por dhe per pjese te tij;merren kohe per sqarimet e metejshme, (pak kohe)

Faza2 Nenshkrimi:
shtojcat e traktatit.

 mund te permbajne nene plotesuese,qe nenshkruhen  njekohesisht me traktatin; si dhe deklarata mbi rezervat e njeres pale te shprehura.

Nenshkrimi:

Ne cfare forme  nenshkruhen traktatet te shkruar apo tjeter?

Mund te behet dhe gojarisht?

Nuk  ka rregulla te detyrueshme ; ne shumicen  rasteve eshte i shkruar .

por mund te behet dhe gojarisht “me fjalen e nderit”,  “me besa –besen” (mesjete)

Nenshkrimi:

Cfare gjuhe nenshkruhet traktati ?

E drejta ND nuk percakton  ndonje gjuhe te detyrueshme  per hartimin  e tekstit te traktateve ND.

Mesjete?  

               latinisht

Shek.XVII?

                      frengjisht. (1815)

Pas luftes se dyte baterore?

                              

Nenshkrimi:

Ligji shqiptare  98`  “ne gjuhen e te dy paleve”

Neni 12.

 “traktatet ND dypaleshe  mund te hartohen  edhe  vetem ne nje gjuhe  te huaj te trete, te pranuar nga te dy palet” .

Faza 3: Ratifikimi

Raporti mes ratifikimit dhe nenshkrimit?

Eshte akti  me anen  e te cilit  organi  kompetent  i nje shteti  miraton  nje traktat  ne menyre perfundimtare.

Miratohet  perfundimisht traktati qe me pare eshte nenshkruar  nga perfaqesuesit

Faza 3: Ratifikimi

Rendesi: Nenshkrimi sakteson vullnetin e paleve , por nuk e ben te detyrueshem

Ratifikimi: fyn ne fuqi dhe ka vlere juridike.

Konvente e Vjenes : “ akt  nderkombetare me anen e te cilit nje shtet e shpreh ne plan nderkombetare pelqimin e tij  per te qene  i lidhur me nje traktat”.

Pa ratifikim nuk ka zbatim.

Pse duhet ratifikimi ?

Monarket absolute (fjalen e fundit); ngarkonin  perfaqesuesit per te zhvilluar bisedime dhe te nenshkruanin,

 sot eshte e vertete qe ratifikon presidenti por jo pa pelqimin e  parlamentit.

Ratifikimi ka nje rendesi te madhe politike dhe juridike,eshte prerogative e organeve  me te larta te shtetit, ne menyre te vecante te kryetarit te shtetit.

Kush jane format e ratifikimit?

Nuk ka ndonje rregull te  percaktuar  per formen, mund te behet dhe ne forme te heshtur, pas nenshkrimit.

Ne shumicen e rasteve – te shkruar me anen e nje akti  te posacem qe quhet “instrumentat e ratifikimit” , tre pjese:

1. Hyrjen- organi me I larte I pushtetit deklaron  se ka marre ne shqyrtim  marreveshjen
2. Pjeset kryesore –teksti
3. Pjesa permbyllese- ku thuhet se traktati eshte ratifikuar dhe se kushtet e tij do te  plotesohen nga  shteti  ne fjale.

Aderimi ne traktatin nderkombetar

Aderim i eshte nje akt juridik me anen e te cilit nje shtet, qe nuk eshte pale ne nje traktat, bashkohet me te pas hyrjes se tij ne fuqi.

Traktatet ndahen ne dy kategori:

-          1.Traktate te hapura

-          2.Traktate te mbyllura

Aderimi

Ne traktat te hapur eshte i thjeshte

                                                      asnje  kufizim  per hyrje.

Psh. Konventa Postare e Perbotshme, cdo shtet ka te drejte te aderoje.

Ne traktatet e mbydhura eshte me e nderlikuar,  pasi kerkohet pelqimi i te gjitha shtetve qe jane pale ne te.

Pelqimi mund te behet:

 1- me marrveshje te posacme  te shtetit aderues dhe shtetve pale;

2-  me deklarata te vecanta qe leshohen  vec e vec, si nga shteti aderue si dhe shtetet pale.

Rendesia?

Traktati nderkombetar, si rregull, krijon pasoja vetem per palet.

Perjashtime:

-          Kur aderojne palet e treta ne nje traktat nderkombetar te hapur.

-          Kur konventa te caktuara u japin te drejta dhe shteteve qe s’jane pjese e nenshkrimit te tyre

-          Psh.  Konventa  e vitit  1948  mbi Danubin:-  lundrimi ne Danub duhet te jete « i lire dhe  i hapet  per shtetasit, anijet tregtare dhe madhrat e te gjitha  shtetve»

Rezervat?

Kur nje shtet i bashkohet nje traktati nderkombetar me rezerva?

Mund te jete  dakort ne vija te pergjithshme, dhe mund te kete  verejtje per nje dispozite te caktuar.

Shteti bashkohet ne nje traktat por me rezerva.

Keto rezerva percaktohen ne nje  deklarate  zyrtare  te  njeanshme , njohja behet ne nje shkalle me te  kufizuar te lidhur me disa  kushte te vecanta te parashtruara prej tij.

Nga pikepamja e castit ne te cilin behen rezervat, ato mund te ndahen ne tre grupe:

-          Rezerva ne castin e nenshkrimit ( pak probleme ).

-          Rezerva ne castin e ratifikimit ( krijojne veshtiresi, sidomos per traktate dypaleshe , pasi pala tjeter mund te kerkoje anullimin, ne shume paleshe eshte normale).

-          Rezerva ne castin e aderimit, (normale , aderojne me rezerva per dispozita te vecanta)

Afati i traktatit nderkombetar?

Nga pikepamja e kohes se veprimit te tyre, traktatet ndahen ne:

1. Traktate pa afat
2. Traktate me afat te caktuar
3. Traktate me afat te pacaktuar.

-          Traktate pa afat, nuk kane kufizime ne kohe , psh. OKB, qe duket  te ruaj paqen e vazhdueshme  dhe bashkepunim mes shteteve – «gjithmone»

-          Traktate me afat te caktuar,  ne shumicen e rasteve, pak a shume i gjate (10,15,20.. Vjet),

-          Traktate me afat te pacaktuar, jane traktare «sui generis» (te llojit te vecante), psh nje traktat ne kohe lufte Bashkimi Sovietik Britani e Madhe  1942 per luften e perbashket kundra Gjermanise.

-          Nuk dinin mbarimin e luftes ..

Mjetet e sigurimit te plotesimit te traktatit?

Parimi «pacta  sunt  servanda», por nuk ka garanci pasi  traktatet ne disa raste nuk respektohen

Mjetet kryesore per sigurimin e plotesimit te traktatit:

-          Betimi (menyre e vjeter  antike)

-          Lenia peng( mesjete ,  njerez te rendesishem  ose sende, psh : Traktati i Madritit  1526)

Mjetet e sigurimit te plotesimit te traktatit

-          Okupimi i nje pjese te caktuar te territorit ( si mjet per te  siguruar plotesimin e   detyrimeve te traktatit, okupimi i gjermanise 45` u perdor si mjet per  te

-           siguruar  plotesimin e akrit te kapitullimit pa

       kushte te forcave gjermane)

-          Garancia, si mjet  sigurimi te plotesimit te traktatit, zihet garant nje shtet  i trete.

-          Sanksionet nderkombetare,  OKB parashikon sanksione  per ruajtjen e paqes dhe sigurise 

-          psh : embargo.

Mbarimi i veprimit te traktatit nderkombetar

Traktati nderkombetar mund te nderprese veprimin e tij ne disa menyra:

1. Mbarimi i afatit ( menyra juridike me e zakonshme,  traktati humbet  fuqine e tij, panvarsisht nese eshte arritur apo jo qellimi, palet mund te zgjasin  traktarin).
2. Marreveshja e paleve (  mund ta mbyllin traktatin me nje marreveshje perpara mbarimit te afatit , psh: sepse eshte i padobishem )

Mbarimi i veprimit te traktatit nderkombetar

1. Denoncimi ( heqje dore ne menyre te njeanshme  nga traktati, por ne perputhje me  kushtet e parashikuara  qysh me pare ne vete tekstin e traktatit) ne baze te  Kushtetutes  te shtetit shqiptare  e drejta e denoncimit i perket  Kuvendit dhe Presidentit  te Republikes .
2. Anullimi, behet me nje veprim te njeanshem, jo sipas menyres se parashikuar ne traktat, menyra e parashikuar prej tij eshte denoncim, anullimi eshte ndryshe pasi hiqet dore ne menyre te njeanshme, jo sipas menyres se parashikuar 
3.   

Arrihet shfuqizimi i  traktatit  nepermjet formules :

“Rebus  sic stantibus”              ndryshim rrenjesor i  

                                                                 rrethanave .

Kjo mund te jete baze e mjaftueshme per ti dhene  fund traktatit apo per tu terhequr prej tij.

Se ketejmi del se,  detyrimet  qe parshikon traktati jane ne fuqi  sa kohe qe rrethanat vazhdojne te jene po ato.

Neni 62 i Konventes te Vjenes   e trajton  problemin e “ndryshimit te  rrethanave”.

1-Kur rrethanat e castit te  lidhjes se  traktatit perbenin thelbin   e marrveshjes se paleve.

2- kur ndryshimi i rrethanave ve ne  dyshim vete  detyrimet qe duhet te  permbushin palet.

3- kur kemi te bejme me nje traktat qe  percakton nje  kufi shteteror.

Interpretimi i traktatit?

Interpretimi i traktatit do te thote sqarim i kuptimit te tij te vertete, i permbajtjes se tij, i kushteve ne te cilat ai duhet te vihet ne zbatim.

E drejta per te bere interpretimin e traktateve i perket ne radhe te pare paleve. Ky eshte nje interpretim autentik.