Reagimi ndaj kriminalitetit gjatë historisë- Shoqeria njerezore si ka reaguar ndaj krimit.

 Reagimi ndaj kriminalitetit gjatë historisë

Shoqeria njerezore gjithmone ka reaguar ndaj krimit.

Krimi dhe denimi tij jane dukuri qe e kane shoqeruar ate gjate gjithe ekzistences se saj.

Nder format e par ate reagimit ka qene “taloni”, i cili shprehej ne shkaktimin te fajtorit te te njejtit dem me ate qe ai i kishte shkaktuar dikujt ose hakmarrja,e cila ne komunitetin primitive luante rolin e mbrojtjes se nje fisi nga nje tjeter.

Forcimi i shtetit dhe kalimi nga nje etape ne nje tjeter te zhvillimit shoqeror sebashku me perfeksionimin e shtetit u perpunuan dhe u zhvilluan me tej keto institute te se drejtes nepermjet krijimit te legjislacionit penal.

Format kryesore te  reagimit te shoqerise ndaj krimit janë ndarë në dy periudha :

  A:Periudha e reagimit privat dhe

   B: reagimi publik-shtetëror.

Reagimi privat

Ky lloj reagimi realizohet kur plotesohen dy kushte:

kur mungojne ligjet

ne rastet kur mbizoteron kaosi apo insuficenca e se drejtes

Kjo forme reagimi ka mbizoteruar dhe eshte shfaqur ne jeten e fiseve te ndryshme ne te gjithe boten ne formen e mentaliteteve ”dhemb per dhemb”, hakmarrjes, gjakmarrjes,kompozicionit(pajtimi me shperblim).

Fillimisht ky reagim kishte karakter individual por me vone :

me zhvillimin e shoqerise primitive dhe

forcimin e shoqerizimit te jetes,

bashkesite me lidhje gjaku krijuan reagimin e perbashket jo vetem ndaj pesonave te vecante,por edhe ndaj fiseve qe u perkisnin, duke e kaluar kete reagim nga gjenerata ne gjenerate.

Nder format e njohura te reagimit privat permendim:

përzënia ose dëbimi nga bashkësia

hakmarrja dhe gjakmarrja

kompozicioni apo demshperblimi

  Debimi

Perfaqesonte nje denim te rende

Detyronte personin te jetonte I vetmuar larg pjestareve te familjes , grupit ose fisit;

Vendimi per debimin mund te jepej ndaj :

Personit; bashkepunetoreve te tij, familjareve; ndaj te gjithe fisit

Debimet ishin me karaktere te  ndryshme:

debim nga fisi; debim nga fshati; debim nga territori;

   Hakmarrja dhe gjakmarrja

Jane karakteristike per vendet e Ballkanit

Hakmarrja eshte shkaktimi I demit ndaj nje personi apo prones se tij si reagim ndaj demtimit qe ka pasuar prej tij;

Gjakmarrja eshte lloj hakmarrje por qe konsiston ne larjen e gjakut per personin e vrare, pra vrasjen e tij ose te pjestareve te familjes se tij;

Permendin disa kanune qe I kane rregulluar deri ne imtesi procedurat reaguese dhe kushtet perkatese te ketyre reagimeve si psh : kanuni I Lek Dukagjinit; Kanuni I Skenderbeut; Kanuni I Laberise  etj ;

  Demshperblimi

Eshte pagesa ne formen e shperblimit financiar ose material per demin qe I kishte shkaktuar personit si rrjedhoje e veprimit kriminal;

 Shembull te ketij shpreblimi:  bageti me bageti; ose shperblim material ose financiar sipas demit;

 Reagimi publik

Shfaqet e para te ketij reagimi ishin kufizimet e zbatimit te zakoneve te reagimit privat ;

Ne fillim funksioni I tij ishte shpagimi, frikesimi I popullates per te mos perseritur me veprime te tilla ;

Bazoheshin ne keto aplikime: denim me vdekje; burgime; denime trupore; tortura te ndryshme fizike; denime me pune te rende; denime morale; debime masive; denime pronesore .

Ragimi publik ≠ reagimi privat

Karakteri Instituciona I reagimit nepermjet dhenies se denimit nepermjet gjykates;

Karakteri individual I reagimit nepermjet denimit te personit fajtor

Karakteri represiv I reagimit qe lidhet me kufizimet e te drejtave te kriminelit;

Karakteri social I shtresave apo klasave qe kane fuqine e reagimit publik 

Sanksionet penale dhe ekzekutimi i tyre

Sanksionet penale janë masa të shtrëngimit të parapara me dispozita pozitive ligjore të cilat aplikohen ndaj kryesve të veprave penale me të cilat shoqëria mbrohet nga kriminaliteti.

Aplikimi i të gjitha sanksioneve penale në një shtet sipas dispozitave penale quhet sistem i sanksioneve  penale.

Sanksionet penale si masa mbrojtëse cilësohen mjetet për pengimin e kriminalitetit sigurimin e rendit shoqëror nga atakimet e rrezikshme dhe kundërligjore të individëve dhe grupeve të caktuara.

Sanksionet penale janë polivalente për nga funksionet e tyre dhe pluraliste për nga llojet dhe struktura e tyre.

Denimi eshte mase e shtrengimit shteteror e caktuar me vendim gjykate per personat qe shpallen fajtor ne kryejen e nje vepre penale e parashkuar nga KP dhe realizohet ne formen e burgimit apo ne formen e kufizimit te te drejtave dhe lirive te pjesshme te keryre personave.

 Denimi jepet me qellim :

 qe te vendoset drejtesia sociale,

 te korrigjohet personi dhe

te parandalohet kryerja e veprave te tjera penale.  

Sistemi i denimeve perfaqeson teresine  e llojeve te denimeve kryesore dhe plotesuese qe caktohen kunder personave qe deklarohen fajtore per kryerjen e veprave penale te parashkikuara ne KP.

Ne numrin e denimeve qe nuk lidhen me heqjen e lirise jane gjobat, denimet plotesuese dhe ato alternative te denimit me burgim.

Për personat që kanë kryer krime jepen këto dënime kryesore:

 1. Me burgim të përjetshëm

  2. Me burgim

  3. Me gjobë

Për personat që kanë kryer kundërvajtje penale jepen këto dënime kryesore:

  1. Me burgim

  2. Me gjobë