E DREJTA E UNIONIT EVROPIAN

E DREJTA E UNIONIT EVROPIAN

P-1. E drejta e Unionit Evropian
E drejta e UE eshte dege e re, dinamike dhe multidisiplinare. E drejta e UE eshte nje
sistem i normave juridike. Keto norma nuk i nxjerr nje shtet, por nje entitet i perbere
prej disa shteteve. E drejta e UE merret me studimin e :
1.normave qe i nxjerrin organet dhe institucionet e UE
2.vendimeve te Gjykates Evropiane te se drejtes.

P-2. Institucionet themelore te UE jane:
1.Keshilli Evropian
2.Keshilli
3.Komisioni Evropian
4.Parlamenti Evropian
5.Gjykata Evropiane e se Drejtes

P-3. Traktatet themeltare te UE (burimi kryesor i UE)
Jane pese traktate kryesore:
1.Traktati i Parisit mbi Bashkimin Evropian per thengjill dhe celik – 1951
2.Traktati i Evropes mbi Bashkimin Ekonomik Evropian dhe mbi Euroatomin-1957
3.Traktati i Mastrihtit mbi Unionin Evropian- 1991
4.Traktati i Amsterdamit – 1997
5.Traktati i Nices – 2000.
Prej ketyre traktateve burojne dhe nxjerren akte te tjera juridike te UE.
Sigurim tjeter apo qe quhet Legjislacioni i dyte i UE percakton:
1.Regulloren; 2.Direktiven 3.Vendimin 4.Rekomandimin 5.Mendimin dhe 6.Vendimet
gjyqsore te Gjykates Evropiane
Traktatet themeltare hyne ne fuqi mbrenda afatit te caktuar pasi qe te nenshkruhen
dhe te ratifikohen nga shtet anetare nenshkruese, ndersa rregullorja hyne ne fuqi ne
daten e shenuar ne vet rregullore. Te gjitha aktet e tjera hyne ne fuqi ne daten kur e
kane te shenuar ne tekstin e tyre.

P-4 Procedurat kryesore ne UE
1.Komisioni vepron vet; 2.Keshilli dhe Komisioni vepron vet; 3. Proc konsultativeKeshilli dhe Komisioni veprojne me bashkepunim me Parlamentin Evropian; 4. Proc. E
bashkepunimit-Keshilli dhe Komisioni veprojne ne konsultim me parlamentin Evropian;
5. Proc. E bashkevendosjes-Keshilli, Komisioni dhe PE bashkevendosin; dhe 6. Proc. E
pelqimit-Keshilli, Komisioni dhe pelqimi i PE

P-5. Keshilli i Evropes
Eshte krijuar pas luftes se dyte botërore me qellim qe te arrihet një unitet me i madh
midis shteteve ametare me qellim te ruajtjes dhe realizimit te me tejme te drejtave
dhe lirive te njeriut.
Qellimet e KE jane:
1.Te mbrojne te drejtat e njeriut, demokracine dhe sundimin e ligjit;
2.Te gjeje zgjidhje me te cilat ballafaqohet shoqeria Evropiane lidhur me diskriminimin
e minoriteteve, jotolerancen, siden, drogen, krimin e organizuar.
Veprimtaria e KE ka te beje me mbojtjen e te drejtave civile dhe politike; te drejtave
ekonomike dhe sociale; mbrojtjen e personave te privuar nga liria; mbrojtjen e
minoriteteve; barazimin ne mes gruas dhe burrit etj.
Organet e KE-se jane: komiteti i ministrave i cili perbehet nga ministrat e jashtem te
43 shteteve ametare. Ky komitet siguron qe konventat dhe mareveshjet midis shteteve
anetare te zbatohen perveq komitetit te ministrave, organet tjera jane: asamblea
parlamentare qe eshte organ keshill dhenes. Dhe organi i trete eshte kongresi i
autoriteteve rajonale dhe lokale te Evropes.

P-6 Konventa Evropiane per te drejtat e njeriut
Kjo konvente eshte nenshkruar ne Rome me 1950 dhe ka hy ne fuqi ne shtator te
1953. Me kete konvente eshte formuluar katalogu i te drejtave te njeriut si dhe eshte
siguruar sistemi i kontrollit per zbatimin e ketyre te drejtave.
Pergjegjesia per zbatimin e ketyre te drejtave i eshte besuar 3 institucioneve:
1.Komisionit Evropian per te drejtat e njeriut;
2.Gjykates Evropiane per te drejta te njeriut
3.Komitetit te Ministrave.
Qe nga hyrja e konventes ne fuqi, jane miratuar 12 protokolle te saj.

P-7. Gjykata e re Evropiane per te drejtat e njeriut
Kjo gjykate eshte themeluar ne baze te Konventes dhe perbehet nga numri i
perbashket i gjyqtareve me numrin e anetareve qe jane shtete kontraktuese te
konventes. Gjyqtaret zgjedhen nga Asambleja Parlamnetare e Keshillit te Evropes me
mandat prej 6 vjetesh. Mandati i gjyqtarit skadon pasi ta kaloj moshen 70 vjece. Kjo
Gjykate e ka kryetarin, dy nenkryetar, dy kryetar te sektoreve, te gjithe me mandat
prej tri vitesh.
Procedura para gjykates – Secili shtet kontraktues ose individ qe pohon se eshte
viktime e ndonje shkelje te konventes, ka mundesi qe drejteprdrejte te parashtroj
ankese para Gjykates Evropiane per te Drejtat e Njeriut e cila gjindet ne Strasburg.
Procedura para kesaj gjykate eshte publike. Marrja ne pyetje e deshmitareve eshte
publike, pervec nese Dhoma apo Dhoma e Madhe nuk vendos ndryshe ne rast te
rrethana te jashtezakonshme.
Gjuhe zyrtare ne kete gjykate eshte frengjishtja dhe anglishtja, por ankesat mund te
hartohen edhe ne ndonjeren nga gjuhet e shteteve kontraktuese.
Pranimi i ankesave ne kete gjykate – Per tu pranuar nje ankese ne kete gjykate duhet
plotesuar keto kushte:
te parashtrohet nga personi i autorizuar; - te kete te beje me ceshtjen qe parashihet
ne konvente; - te kete te beje me jurisdiksionin per te cilin shtrihet konventa; - te
parashtrohet pas shterjes se te gjitha mjeteve juridike te brendeshme dhe ate 6 muaj
pas shterjes se mjetit te fundit te brendshem.
Kush mund te parashtroj ankese dhe kunder kujt – Ankesat mund ti parashtroj cdo
person, organizate joqeveritare ose grup individesh qe paraqet te dhena se eshte
viktime.
Ankesat nuk mund te parashtrohen nga komunat apo krijesat e tjera shteterore.
Viktima – Parashtruesi i ankeses domosdo duhet te provoj se eshte viktime e shkeljes.
Ekzistojne tri lloj viktimash: 1. aktuale; 2. potenciale; dhe 3. indirekte.
Viktima aktuale – eshte ajo viktime e cila tashme eshte afektuar me shkelje.
Viktima potenciale – eshte ajo viktime e cila eshte ne rrezik te drejperdrejte te
afektohet nga shkelja e ndonje ligji apo akti administrativ.
Viktima indirekte – eshte ajo viktime e cila drejtperdrejt afektohet nga shkelja e qe i 3
behet personit tjeter.
Ankesat mund te parashtrohen vetem kunder shteteve sepse vetem shtetet pale te
konventes mund te bejne shkelje. Ankesat nuk mund te parashtrohen kunder
personave apo institucioneve private.
Shtetet jane pergjegjese per gjithcka qe ndodh ne territorin e tyre, pra qe eshte nen
jurisdiksionin e tyre.
Gjykata mund ti shqyrtpoj ankesat vetem lidhur me te drejtat dhe lirite qe i perfshin
konventa.
Ankesat nuk duhet ti dergohen gjykates para se te shteren te gjitha mjetet vendore.

P-8. Te drejtat e mbrojtura me konvente dhe me protokollet e se drejtës
janë:
E drejta ne jete apo neni 2 – qe thot se shteti duhet te mbroje te drejten ne jete dhe e
ka te siguruar listen se kur lejohen vrasjet.
Ndalimi i torturres dhe i ndeshkimeve a trajtimeve cnjerezore apo neni 3 – me kete
nen ndalohet tortura, ndeshkimet dhe trajtimet cnjerezore dhe poshteruese. Tortura
dhe trajtimi cnjerezor nenkuptojne sulm fizik dhe dhune te panevojshme, ndersa
trajtimi poshterues ka per qellim qe ta beje viktimen te vuaj dhe te poshterohet. Ky
nen mbron edhe personat te cilet mbahen ne burg.
E drejta ne liri dhe siguri te personit apo neni 5 – Rastet e tilla ne Strasburg vinin me
se shumti nga individet e privuar nga liria. Ky nen ka te beje me mbrojtjen e lirise
fizike e vecanerisht me mbrojtjen e lirise nga arresti apo ndalimi. Me kete nen
garantohet e drejta per tu informuar menjehere pas arrestit, e drejta per te dale sa me
shpejte para gjyqit, si dhe e drejta ne procedure.
E drejta ne gjykim te drejte dhe te paanshem apo neni 6 – Kjo e drejte garantohet si
ne proceduren civile ashtu edhe ne ate penale. Kjo e drejte konsiston ne gjykim te
drejte, te paanshem dhe publik, para gjykates se pavarur dhe te paanshme, brenda
kohes se arsyeshme. Me kete te drejte garantohet edhe supozimi i pafajsise; e drejta
qe te mbrohet personalisht ose me ndihme juridike; e drejta qe te ftoj deshmitare dhe
e drejta qe te kete perkthyes pa pagese nese eshte e nevojshme.
Liria e shprehjes, mendimit, e ndergjegjes dhe e religjionit apo neni 9 dhe10- Kjo e
drejte konsiderohet nje nder shtyllat kryesore te demokracise. Gjykata Evropiane ka
gjykuar shume raste qe kane te bejne me kete te drejte.
E drejta ne arsim – eshe poashtu parim me rendesi dhe sipas ketij parimi “arsimi eshte
qenesor per ruajtjen e shoqerise demokratike”. Me kete parim perfshihen: dhunen dhe
zgjidhjen e konflikteve ne shkolla; maltretimin ne shkolla; edukimin per tolerance;
historine pa urrejtje; gjuhet moderne per komunikim, etj.
E drejta ne shfrytezimin e papenguar te pasurise – Me kete nen te kOnventes
Evropiane per te drejtat e njeriut mborhet e drejta e prones dhe e drejta e shfrytezimit
te papenguar te pasurise te cdo njerit.
E drejta ne zgjedhje te lira – ky nen ka te beje me mbrojtjen e demokracise pluraliste.
E pa zgjedhje te lira nuk mund te kete demokraci. Sipas ketij parimi eshte me rendesi
qe zgjedhjet e lira te mbahen ne intervale te arsyeshme dhe te jene me votim te
fshehte.
E drejta ne pune – ky nen ka per qelim mbrojtjen e punetoreve dhe te drejtave te tyre
ne pune duke perfshire ketu edhe ndihmen per ngritje profesionale. Ky nen perfshin:
oret e arsyeshme ditore dhe javore te punes; festat publike me pagese; pushimin
vjetor minimum prej dy javesh; pushimin javor; etj.
Me kete nen u garantohet mbrojtje e posacme personave 18 vjec, personave te
hendikepuar; grave shtatezane; pastaj pushimin e lindjes me pagese i cili prej 12 4
javesh eshte zgjatur ne 14 jave. Poashtu garanton edhe barazine midis burrit dhe
gruas.
E drejta ne mbrojtje sociale – ky parim perfshin te drejten e sigurimit social; te drejten
ne mbrojtje shendetesore; dhe te drejten ne ndihme sociale dhe shendetesore.
Mbrojtja e te drejtave te pakicave kombetare – Konventa Evropiane per te drejtate e
njeriut siguron mbrojtje minimale per pakicat kombetare. Ne tekstin e saj pakicar
permenden vetem ne pjesen ku behet fjale per diskriminimin.
Mirepo e arritur me e madhe ne kete drejtim eshte Konventa Kornize per Mbrojtjen e
Minoriteteve. Kjo kornize perfshin; mosdiskirminimin; ruajtjen e kulutres, religjionit;
gjuhes; traditave; qasjet ne media; arsim, pjesemarrje ne jeten kulturore, ekonomike;
ndalimin e asimilimit te dhunshem, etj.