Detyre Kursi - Origjina e qytetit te Durresit

Origjina e qytetit te Durresit

Durresi eshte qyteti I dyte me I madh ne Shqiperi.Qyteti ka mbi 200,000Banore dhe njekohesisht eshte qendra e prefectures dhe qarkut te Durresit.Eshte nje nga qytetet me te lashte dhe me te rendesishem ekonomike te Shqiperise .Durresi eshte I vendosur ne bregdetin qendror shqiptar, rreth  33 km ,ne perendim te kryeqytetit Tirane .Ai ndodhet ne nje nga pikat me te ngushta te detit Adriatik, perballe porteve italiane te Barit dhe Brindisit.Qyteti I Durresit eshte I populluar nga rreth 202.000 banore .Ne qytetin e Durresit ndodhet universiteti me I ri publik ne Shqiperi I quajtur Aleksander Moisiu.Durresi mbahet mend edhe si kryeqyteti I shtetit shqiptar nga 7 Marsi 1914 deri me 11 shkurt I vitit 1920.Durresi u be kryeqytet I mbreterise se Shqiperise  nga princ Vidi kur ai zbarkoi me 7 Mars 1914 e deri ne vendimin e Kongresit te Lushnjes te dates 11 shkurt 1920 per shpalljen e Tiranes si kryeqytetin e ri te shtetit Shqipetar.       

Prejardhja e emrit

Dyrrahu -,Nipi I Epidamnit .Elindi Melisa ,bija e Epidamnit ,me hyun e detit .Ne krahasim me gjyshin ,Dyrrahu edhe lindjen e ka gjysme te hyjnizuar .Ketu me rendesi eshte e dhena qe jep Stefan Bizantini se me perpara me emrin Dyrrah eshte quajtur gadishulli ku u ndertua fillimisht qyteti.Me pas ne nje dore te dyte ndertimi,limani I poshtem I qytetit u quajt Dyrrah.Me kalimin e kohes ,mbas nje bashkejetese te emrave ,emri Dyrrah u be sundues.Theksojme origjinen e kultit te Dyrrahut nga bota e mitologjise detare ,sic ka ndodhur ne shume legjenda te tjera ilire.Ne themel te historikut ka nje legjende per themelimin e Durresit .Sipas legjendes :Mbreti I Barbareve te ketij vendi ndertoi prane detit nje qytet dhe e qyajti me emrin e tij Epidamn.Ndersa I nipi ndertoi prane ketij qyteti nje liman ,qe mori emrin Dyrrah.Ne luften qe beri Dyrrahu kunder vellezerve te tij u bashkua me Herakliun I cili I kerkoi si kusht nje pjese te tokes se Epidamnit .Ne kete lufte Herakliu vrau pa dashur te birin e Dyrrahut Jonin.Trupi I Jonit u hodh ne det me qellim qe Joni te behej eponym I ketij deti.Qyteti u qyajt Epidamn prej Epidamnit .Vajza e tij Melisa lindi me Poseidonin nje djale me emrin Dyrrah .Durresi ne fillimet e veta ishte qytet ilir .Qe ne lashtesi ai permendet si skele e rendesishme .Durresi u themelua ne vitin 627para k.nga Helenet e fisit te Doreve .Ata e quajten Epidamnus.Qyteti kishte nje AKROPOLIS, vendbanimi me I larte 98 m ,ne koder .Sot ne kete koder ndodhet vila e ish mbretit Zogu I pare.Nga viti 229 para K QYTETI RA NE SUNDIMIN Romak dhe u quajt Durrarachium.Ne kete periudhe u ndertua rruga Egnatia ,rruga ushtarake drejt lindjes .Kjo rruge fillonte ne Durres.Durresi u be I njohur ne luften e vitit 48 parak midis Cezarit dhe Pompeut.Ne periudhen e sundimit te perandorit romak Adrianit u ndertuan shume vepra si amfiteatri,ujesjellesi,banjat publike Qyteti u shkaterrua ne termetin e vitit 345pas K.Ne periudhen e sundimit te perandorit Bizantin nga Durresi Anastasi I pare u ngriten tempuj ,monumente ,nje hipodrom mure mbrojtese etj. Ne shek e VII-XII Durresi u be kryekeshtjella e perandorise byzantine ne detin Adriatik .Me 1273 Durresi u godit nga nje termet ,I cili solli shume deme .Nga ky termet u formua dhe keneta .Me 1296qyteti pushtohet nga serbet .Ne 1368 Dirresi ra ne zoterimin e Karl  Topias I cili me 1386 ja dorezoi venedikut .Venedikasit e mbajten qytetin deri me 1501.Gjate kesaj periudhe qyteti drejtohej me ligje dhe nga nje keshill .Ne qytet funksiononte statute me 35 kapituj.Me 17 gusht 1501 ne qytet hyjne turqit .Ata me 1505e zvogeluan shume qytetin ,duke ndertuar ne qender te tij nje mu rte madh rrethues .Gjurmet e ketij muri ndodhen  dhe sot prane Bashkise dhe xhamise se madhe.

Venbanimet ne qytetin e Durresit

Ne periudhen e antikitetit Durresi ishte nje qytet I sistemuar dhe i zhvilluar .Kjo do te thote qe banesat ishin te vendosura ne menyre te sistemuar sipas nje plan vendosje .Me pushtimin turk deri ne vitet30 te shek XIXqyteti u tkurr shume Brenda kalase .Nje pjese e shtepive ishin barake e kasolle druri te ngritura vete.Pas shpalljes se pavaresise ne qytet u bene rruge dhe sheshe te reja te shoqeruara dhe me banes ate reja me pamje te bukura dhe te vendosura sipas rregullave urbanistike te bashkise te kesaj periudhe .Ne zonen fushore te qytetit u ndertua lagjia Varosh e cila ishte e banuar nga komuniteti I capaneve dhe jevgjve.Undertua bulevardi I kalase sot rruga Epidamn,perfundoi Sheshi I Lirise.Me 1937 perfundoi vila mbreterore .Me 1928 perfundoi banka .Te dyja keto objekte jane ndertesa te shquara.Ne kete periudhe u shtua lagjia stand he lagjia Kumin.E rendesishme ne kete periudhe eshte nderhyrja urbane ne plazh .Undertuan vila nje dhe dy kateshe me largesi te detyruara 50 mnga vija buze detit

Karakteristikat e banesave te qytetit te Durresit deri ne vitin 1944

Banesat pergjithesisht ishin ndertuar me gure dhe pullaze me tjegulla .Hanet ngriheshin prane pazareve ose ne hyrjen e qytetit .Ato sherbenin per strehim te udhetareve ,tregtareve etj

Banesat e shtreses se ulet te popullsise ishin perdhese ,mbuluar me tjegulla dhe ne shumicen e rasteve me avlli .Ato kishin oborre ,pusin kotecin e pulave dhe peme si fik kumbull man .

Ne banesat me hajat kishte garrace me lule .Ato ishin te lyera Brenda dhe jashte me gelqere .Mjediset e brendshme ishin te vogla .Ato kishin nje dhome qe sherbente per gatim ,ngrenie dhe ndejtje ,dhome gjumi dhe ne raste te pakta dhome pritje .Pajisjet ishin te thjeshta .

Familjet ne gjendje te mire ekonomike kishin banesa me dy kate me cardak .Ato ishin me mobilim me te mire si ,tavoline kolltuqe ,rafte ,perde ,qilima ,sahate te medhenj etj.Nga ana e jashtme ishin te zbukuruara me figura ,harqe dhe gdhendje te ndryshme.Sot keto banesa jane te pakta dhe I gjejme prane murit rrethues te qytetit prapa bashkise dhe ne lagjen stan.

Ne periudhen e socializmit u ndertuan pallate me shume apartamente pamja e jashtme dhe e mjediseve te brenshme ishte e njejte .Fasada kryesore ishte e thjeshte pa zbukurime dhe te lyera me bojra te dobeta .Fasadat jo kryesore nuk suvatoheshin per shkak te kursimit .Ne vitin 1970-1990 filloi ngritja e blloqeve me elemente parafabrikate .Pajisja e banesave ishte e thjeshte

Pas vitit 1990 e deri ne ditet tona u ndertuan banes ate reja shume te bukura dhe moderne .Ato jane me arkitekture te ndryshme nga njera tjetra dhe jane me shume kate.Apartamentet kane siperfaqe te medha

Pas viteve 90 kemi migrimin e brendshem te popullsise nga veriu ,jugu ,juglindja drejt qytetit te Durresit .Kjo levizje e poullsise pati dhe anet e saj negative .Njera pasoje ishte varferia .Pak kmlarg qendres se Durresit periferia e qytetit bregdetar eshte teper larg nga zhvillimi ,mireqenia dhe normaliteti qe mund te kete nje qytet turistik .Ne kaosin e ndertimeve qe pushtuan zonen gjate dekadave te fundit ,zbulon probleme te mprehta sociale ,ekonomike ,shendetsore apo mjedisore .Banoret e kesaj zone jane kryesisht te ardhur nga verilindja e vendit ,por levizja e tyre demografike eshte shoqeruar me nje mungese te theksuar te mundesive per tu punesuar ,e si pasoje mjerimi eshte ulur kembekryq si ne poezite e Migjenit ,familje te cilat jetojne ne skuta te cilat jane shume larg me emrin banese ,e jo me te konsiderohen te tillla .Por pavaresisht kesaj situate ,femijeve te ketyre familjeve asnjehere nuk I ka munguar deshira per tu arsimuar ku ne driten e errret te kasolles ,here me buke dhe here pa buke ,ata perpiqen te arsimohen dhe zhvillohen .Kjo eshte vetem nje pjesez e vogel nga ky realitet I trishte qe per fat te keq ka shtrire rrenjet thelle ne mbare vendin tone ,realitet I cili ofron nevoje per tu ushqyer ,veshur ,strehuar ,mangesi qe shoqerojne cdo moment keto familje te cilat duket se jane te pafuqishme per ta perballuar kete situate mjerane.

Sot ne rrethin e Durresit jane aktualisht ne aktivitet 3511subjekte ekonomike ,midis te

Cilave 64 shoqeri te perbashketa etj qe merren me rieksportin e konfeksioneve te kepu-

Ceve etj Ne Durres operojne aktualisht 9 banka ,pjesa me e madhe e te cilave jane te hu-

Aja .Porti I Durresit ,eshte nje nga portet me te vjetra te Evropes ne detin Adriatik  dhe

Nje nga kryeurat ballkanike te komunikimit te perendimit me lindjen dhe anasjelltas.Ai

Eshte percaktuar sin je pike hyrje per korridorin e tete te transportit qe fillon nga Shqip-

Eria ,kalon nepermjet  Maqedonise dhe Bullgarise per te mberritur ne portin e Varnas

Dhe Burgasit ne detin e Zi.Porti I Durresit mbulon rreth 85%te import –eksporteve shqi-

Ptare te mallrave dhe me I rendesishem ne transportin detar te udhetareve.

Porti I Durresit ka nje siperfaqe prej 1,4 km2 .Ne portin e Durresit ngarkohen dhe shkar-

Kohen  te gjitha  llojet  e mallrave minerale ,karburante ,cimento, dhe artikuj te katego-

Rive te ndryshme .Ne port gjendet dhe terminali I trageteve ndersa terminali I kontini-

Ereve eshte ne fazen ndertimore .Durresi eshte nyje e te gjitha llojeve te transportit.

Durresi,qytet 3000 vjecar ne zemer te Evropes .Ne qender te tij ndodhet Amfiteatri me

20.000 vende , unik ne te gjithe Ballkanin .Trashegimia arkeologjike e qytetit e ben te

Natyrshme qe cdo Durrsak te ndjehet krenar per qytetin e tij .Durresi I cilesuar si taver-

Na e Adriatikut, mirepret ne kohet moderne ,turist dhe vizitor nga e gjithe bota.

POPULLSIA E DURRESIT

Popullsia e qytetit te Durresit  sipas rregjistrimeve nga dega e statistikave dhe e gje-

Ndjes civile prane bashkise ,ka arritur ne 200.000 banore duke shenuar shifren me te lar

Te ne historine e tij 3000vjecare Brenda 15 viteve te fundit popullsia e qytetit antik

Eshte dyfishuar ,cka perben nje tregues te rendesishem te rritjes se tij ekonomike dhe

Sociale.Qyteti I Durresit vazhdon te jete qyteti me popullsine me te larte ne vend ,pas

Kryeqytetit .Rritja e panderprere e popullsise I detyrohet levizjes se lire te shqipetareve

Pas shembjes se diktatures komuniste Ne rregjistrimin e popullsise ne vitin 1989

Qyteti I Durresit shenonte 79.000 banore dhe Brenda 5 vjetesh popullsia arriti ne

100.000 banore.Rritja e popullsise gjate periudhes 1994-2009 ka qene graduale

Dhe dyfishimi I saj ka arritur ndjeshem edhe shtrirjen e qytetit bregdetar.Tani vec

Popullimit te zones periferike te plazhit dhe asaj te shkozetit qyteti eshte zgjeruar ne pjesen e ish kenetes si dhe ne zonat veriore te Spitalles dhe Porto Romanos.Sipas

Specialisteve historiane dhe arkeologe shifra prej 200.000 banoresh eshte me e larta

Ne historine e qytetit antic .Durresi eshte nje nga qytetet me te njohur ne periudhen

E antikitetit dhe te Mesjetes .Te dhenat arkeologjike deshmojne se qyteti ka nisur te

Banohet afro 3000 vjet me pare nga iliret Taulante dhe vazhdon te mbijetoje ne te

Njejtin vend ku eshte themeluar me gjithe pushtimet , lufterat dhe termetet shkate-

Rruese ne shekuj .Specialistet thone se numri I popullsise ne 20 vitet e ardhme do

Do te rritet serisht.

Levizjet e popullsise  ne periudhen nga atikiteti -1912

Ne periudhen e antikitetit Durresi duke qene qender e madhe e Ilirise ka njohur vazhdi-

Misht levizje te popullsise .Gjate sundimit romak ne Durres kishte banore romak .nga

Siria ,Palestina etj .Largime te popullsise nga qyteti kane ndodhur si pasoje e fatkeqesive

Natyrore .Termetet e medha te viteve 334 dhe 506 kane bere qe nje pjese e mire e mire

E popullsise te shperngulet ne zonat e tjera .Ne shek e IXne qytet u ngulen arabet ,te ci-

Let vinin nga brigjet e Barit ,ku ishin vendosur .Ne shek e Xi ne Durres ka nje lagje te banuar me Venedikas .Ne shek e XIII ne qytet vijne Anzhuinet e Napolit .Me 1273

Durresi u godit nga ne termet katastrofik .Termeti u shoqerua nga vale te medha detare

Te cilat shperthuen Brenda ne qytet .Shume qytetare u shperngulen ne drejtim te Bera-

Tit dhe ne male .Me pushtimin turk shume familje durrsake u shperngulen ne brigjet e

Italise .Me 1501Durresi u kthue ne qyteze me 200 shtepi.Ne shek XVIII ne Durres  vijne

Familje vllahe nga Voskopoja dhe Devolli.Ne mesin e shek XIX vijne familje detare

Ulqinake  dhe boshnjake .Pas shpalljes se pavaresise levizjet e popullsise ishin te pakta

.Ne kete menyre rritja e popullsise se Durresit ishte e vogel .Ne periudhen e monarkise

Durres erdhen shume familje nga Kosova per shkak te politikes te serbise ndaj popullsise

Shqiptare ne Kosove .Ato u vendosen kryesisht ne Rrashbull Qerret etj.Ne Durres u ven-

Dosen mjaft familje came te cilat ishin debuar me 1944 nga trojet e tyre ne shtetin

Grek.Ne periudhen 1945-1990 levizjet e popullsise ishin vetem Brenda vendit dhe te kontrolluara nga shteti .Keto levizje ishin kryesisht nga fshati ne qytet dhe me pak nga

Fshati ne fshat .Meqenese Durresi u be qytet I madh industrial ,numri I popullsise se tij u

Rrit shume .Ne fillim te viteve 90 pati eksode massive te shqipetareve ,te cilet kerkonin nje jete me te mire .Keto eksode u bene nepermjet ambasadave te huaja ne vendin tone

Dhe me anije te ndodhura ne portin e Durresit .Imadh ishte numri I te larguarve nga

Qyteti yne .Tipar tjeter I kesaj periudhe eshte ardhja massive e familjeve te zonave te vendit tone ne qytetin e Durresit .Ato u vendosen kryesisht ne zonen e ish kenetes ,te

Spitalles dhe te plazhit .Ne vitet ne vazhdim migrimet e popullsise se qytetit jane te

Kufizuara.                                                                                                                                                                                                                                                                                     

Transporti.

Durresi ndodhet rreth 35 km larg Tiranes kryeqytetit te Shqiperise.Eshte qendra e sis-

Temit hekurudhor shqipetar.Gjithashtu Durresi eshte edhe porti me I rendesishem

Ne vend dhe lidhet me Italine me ane te trageteve te linjes Durres-Bari,Durres-

Ancona ,Durres –Trieste .Sllovenine me ane te tragetit te linjes durres Kooper.Gjithashtu

Durresi eshte edhe pikenisja e korridorit 8,si dhe kryqezim I linjave me te rendesisheme

Te automobilizmit,ku me e rendesishmja eshte linja Durres –Kukes –Morine e cila lidh

Shqiperine me Kosoven duke shkurtuar distancen e udhetimit.

Perspektiva e zhvillimit ekonomik ne Durres

Me gjithe veshtiresite dhe problemet e shumta e ardhmja e zhvillimit ekonomik

Paraqitet jo pa shpresa .Ekzistojne premisa alternative dhe mundesi te shumta per nje

Zhvillim me te mire te vendit ne te ardhmen .Mundesine e pare ne kete drejtim

E perbejne potencialet e rendesishme natyrore qe gjenden ne Durres.Resurset

Natyrore qe gjenden ne Durres favorizojne zhvillimin ekonomik .Ne kushtet e favorshme

Gjeografike ben pjese ne rradhe te pare pozita gjeografike e cila luan nje rol shume te

Rendesishem ne lidhjet ekonomike dhe tregtare me vendet e tjera te botes.Perspektivat

E sotme qe ekzistojne per nje zhvillim me te mire ekonomik rrisin akoma me tej rende-

Sine e pozites gjeografike te Durresit.Relievi  I bute me karakter fushor ,ndihmon ne

Zhvillimin e bujqesise ,blegtorise ,degeve te transportit hekurudhor ,automobilistik .

Klima mesdhetare krijon mundesi per kultivimin e kulturave bujqesore te tipit mesdhe-

Tar .Mjedisi I favorshem ben qe Durresi te jete qytet me ekonomi te shumanshme si bujqesi ,blegtori ,industria e lehte dhe ushqimore ,transporti detar ,hekurudhor ,automobilistik ,peshkimi etj.