.jpg)
.jpg)
1:13:00 AM
Ilirët parardhës të shqiptarëve
Së fundmi edhe Oliver Schmitt, një studjues zvicëran i është bashkuar zërave të futjes së konfuzionit dhe tentimit për të ”rishkruar dhe rizbuluar” historinë e shqiptarëve, duke theksuar se gjoja ”nuk paska një vazhdimësi mes ilirëve dhe shqiptarëve”. Ai është po ashtu i njohur si person që shkroi një libër kontradiktor mbi Skenderbeun, për të cilin libër mori kritika shkencore nga studjues të ndryshëm. Disa nga këto fakte dhe të dhëna, jane publikuar në pjesën e tretë të librit”Shtetndërtimi dhe Kosova”, të botuar më 2010, si dhe argumente tjera si p.sh. nga Noel Malkolm dhe Instituti suedez për politika të jashtme që dëshmojnë qartë lidhjen dhe vazhdimësinë iliro-shqiptare. Atlasi konciz historik mbi Ballkanin: Ky libër historik në formë atlasi, i shkruar në vitin 2001, nga profesorët amerikanë, Dennis P. Hupchick dhe Harold Cox, është një atlas-libër historik dhe objektiv për shqiptarët në Ballkan. Në shpjegimin historik thuhet se: shqiptarët flasin një gjuhë unike që rrjedh nga ilirishtja e vjetër. Në kohën antike, Ilirët kanë banuar pjesën më të madhe të Ballkanit Perëndimor. Valët invaduese të romakëve, gotëve, avarëve dhe sllavëve i shtynë/detyruan Ilirët të zhvendosen në rajonet malore të banuara nga shqiptarët e sotëm. Po aty thuhet se shqiptarët dhe grekët janë popujt më të vjetër në Ballkan kurse të tjerët janë ardhacakë, kush më herët e kush më vonë. Në hartën numër 6, atë mbi Perandorinë Romake lindore, fundshekulli i VI-të përmenden si porte të rëndësishme detare Durrësi dhe Vlora. Po aty tregohet një hartë autentike e viteve 527-565 në kohën e sundimit të Justinianit I dhe aty shihet se Ilirët kanë dominuar qartë Ballkanin Perëndimor dhe kanë banuar në Slloveni, në Kroaci, në Bosnjë, në Serbinë e sotme dhe kuptohet në Shqipëri, Kosovë dhe Maqedoni. Po në atë hartë, në ato vite dhe në ato vende që përmendëm nuk shihen sllavët që ende nuk kishin ardhur në Ballkan. Por, nëse shfletojmë një faqe më tej në hartën numër 7 dhe në fund shekullin e VII-të shihen dallime të mëdha sepse aty paraqitet Perandoria Bizantine dhe ardhjet masive të sllavëve në Ballkan nga malet The Illyrians – Ilirët nga John Wilkes (Blackwell Publishers, 1992, USA): Për më shumë se 1000 vite para ardhjes së sllavëve në Ballkan në shekullin VI-VII, tokat në lindje të Adriatikut kanë qenë vendi dhe shtëpitë e njerëzve të njohur nga bota e vjetër si Ilirët . Dokumenti dhe shkrimi i parë në botën moderne mbi ilirët u botua në Albanesische Studien të J. G. von Hahn, të publikuar në Jena më 1854, në të cilin shkrim autori paraqiti dhe mbrojti tezën se shqiptarët e sotëm kanë origjinë nga Ilirët e vjetër . Edhe Wilkes thekson se ilirët kanë jetuar në tërë Gadishullin Ballkanik duke përfshirë përveç Kosovës, Shqipërisë dhe Maqedonisë edhe Slloveninë e sotme, Kroacinë, Malin e Zi. Emrat ilirë janë dëshmi tjetër që lidhen me shqiptarët e sotëm. Në gjeografinë e studiuesit Strabo, tradita greke identifikonte ilirët si popull apo etni që ishin të ndryshëm nga trakasit, maqedonasit dhe grekët. Studiuesit modernë të emrave ilirë, si p.sh. H. Krahe, A. Mayer, definuan një lingusitikë të veçantë të ilirëve. Emrat si Gentius-Genti, Teuta, Plator, Ledio, Pleurat etj. ekzistojnë edhe sot tek shqiptarët dhe janë dëshmi të rëndësishme të përcjelljes së traditës.e Karpateve! Ilirët – Enco Gatti (Ilirët, 1981, Bargjini): Kush ishin ilirët? Janë disa gjëra që japin përgjigje në këtë pyetje: Toponomastika: regjistrat e gjeografisë së lashtë, arkeologjia, ndërsa duhet interpretuar edhe mbishkrimet e lashta. Shkrimet e vjetra, toponomastika dhe arkeologjia janë materiale të vjetra të parahistorisë. Duhet shfrytëzuar për të njohur ilirët. Fjalori gjeografik i ilirëve është provë e padiskutueshme e shtrirjes së këtij populli, e gjuhës së tij, vendqëndrimit dhe qytetërimit të tij . Toponimet dëshmojnë të njëjtën përmbajtje ilire. Dëshmojnë gjithashtu që Iliria shtrihej mbi të gjithë Ballkanin . Ilirët, në kohët romake zotëronin pothuajse mbarë Ballkanin e arrinin deri mbi Alpe, në Eindilica e në Retia . Gjuha shqipe është bijë e gjuhës së lashtë ilire . Shenja alfabetike shumë të lashta dëshmojnë lashtësinë e gjuhës së shkruar ilire. Leximi i shkrimeve të lashta iberike na konfirmon një lidhje në shkrim dhe në fonetikë midis fjalorit ilir dhe fjalorit shqiptar . Në botën indoevropiane e ilire ka nyje e prapashtesa. Roma modifikon gjuhën: eliminon nyjat. Modifikon prapashtesat, fut të reja, të çuditshme e vulgare, të tipit “um, arum, orum, abus ed ibus”. Pastaj Roma modifikon shkrimin. Ilirët shkruanin nga e djathta në të majtë, atëherë kjo u ndërrua në të kundërtën, nga e majta në të djathtë. Falsifikimi shkrimor nuk ishte i rastësishëm. Të gjitha konceptet e popullit ilir shkatërrohen e përmbysen me ashpërsi e egërsi. Hyjnitë e ilirëve zëvendësohen, me mujshi, me perënditë e reja greke e romake. Edhe gjuha ilire përdoret për këtë ndryshim. Panteizmi, konceptimi themelor i fesë ilire, mohohet, goditet me të gjitha mënyrat. Si përfundim, më lejoni të jap një shembull praktik nga përvoja ime në MPJ të Republikës së Kosovës. Si përfaqësues i MPJ-së një nga gjashtë vendet më të fuqishme të BE-së, në një vizitë zyrtare, para tre viteve, në fund të një takimi zyrtar dhe dhënies së një dhurate me simbole të historisë së Kosovës (Hyjnesha në Fron, Ulpiana dhe simbole tjera historike-turistike të Kosovës), udhëheqësi i lartë i MPJ-së të atij vendi më thotë në fund të takimit: “Nuk mund ta blejmë me para këtë histori të pasur që e keni ju shqiptarët, mbi 3500 vjeçare”. . Ishin kroatët të parët, që pretenduan të ishin pasardhësit e ilirëve të famshëm, deri në atë pikë sa të identifikoheshin me ta dhe vetëquheshin ilirë. Për disa shekuj gjuha kroate u quajt pikërisht ilirike. Vinko Pribojevic në shek.XVI ishte i pari që përfshiu historinë e ilirëve në një program që mund të quhet politik. Ideja e Pribojevicit ishte që, për t’iu kundërvënë ideologjisë dhe kërcënimit pangjerman, të përdorte historinë e famshme të ilirëve për të provuar një superioritet kulturor e sidomos historik ndaj gjermanëve, po dhe ndaj italianëve e hungarezëve. Sipas Pribojevicit, mbretëresha Teuta dhe mbreti Agron ishin sllavë, po ashtu Aleksandri i Madh, Diokleciani e bile edhe Aristoteli e Shën Jeronimi Mauro Orbini, një tjetër historian kroat, rihodhi idenë pansllave në librin e vet të mirënjohur “Il Regno degli Slavi, hoggi corrottamente detti Schiavoni" publikuar në Pesaro më 1601. Libri pati shumë sukses dhe ushtroi një ndikim të madh në historianët dhe politikanët e shekujve të mëpasëm. Aq sa askush nuk dyshonte që sllavët e veçanërisht ata të pjesës perëndimore të Gadishullit Ballkanik, ishin pasardhës të drejpërdrejtë të ilirëve. Ilirishtja u cilësua gjuha e folur në bregun lindor të Adriatikut dhe toka e banuar nga sllavët e jugut, sidomos kroatët, ishte Iliria. Kroatët adoptuan për veten emërtimin ‘ilir’ ndonëse më shumë jashtë Kroacisë dhe në publikime në gjuhë të huaja se sa brenda vendit. Në gjysmën e parë të shek. XIX, cilësori ilirian fitoi një funksion të qartë politik midis kroatëve. Udhëheqësit e lëvizjes kombëtare kroate e quanin veten iliriane . Për më tepër teoria e origjinës ilire të kroatëve u mishërua në një formë akademike nga Ljudevit Gaj, ideologu i madh i lëvizjes kombëtare. Ishte ai që publikoi një libër të titulluar “Kush ishin ilirët e lashtë?”(3) ku çështja trajtohej nën një këndvështrim historik, por për qëllime politike. Gay e dinte fort mirë që teoria e prejardhjes së drejtpërdrejtë ilire për kroatët e kohës ishte sidoqoftë një teprim. Megjithatë ai ishte i bindur se përdorimi i termit ‘ilir’ do të mund të ishte forca që do të çimentonte bashkimin e sllavëve të jugut në një entitet të ri kulturor dhe ekonomik dhe do të krijonte një aleancë të fuqishme politike për të përballuar armiqtë e vjetër . Ishte shkrimtari dhe filologu Bogoslav Sulek që i dha goditjen përfundimtare teorisë së prejardhjes ilire të sllavëve të jugut. Me 1844 ai publikoi në një trajtesë pikpamjen se sllavët e jugut nuk mund të ishin pasardhës të drejpërdrejtë të ilirëve të lashte; sipas pikpamjes se tij sllavët e pjesës perëndimore të Gadishullit Ballkanik ishin rezultat i një procesi etnogjenetik të gjatë e të komplikuar ku përfshiheshin ilirët por gjithashtu edhe romanët, keltët, gotët dhe më në fund edhe sllavët. me 1980, ishte botuar volumi i parë i Enciklopedisë jugosllave (botimi i dytë) në të cilën ishin dy zëra të titulluar "Albanci" (Shqiptarët) dhe "Albansko-Jugoslavenski odnosi" (Marrëdhëniet shqiptaro-jugosllave). Në faqet 75-79 historiani shqiptar nga Kosova Ali Hadri kishte shkruar një pjesë të zërit "Albanci” ku merrej me “origjinën dhe zhvillimin e popullit shqiptar” në të cilën ai bënte pohimin se shqiptarët janë pasardhës të ilirëve. Gjuhëtari Idriz Ajeti bënte të njëjtën gjë duke konsideruar gjuhën shqipe të prejardhur prej ilirishtes Arkeologu serb Milutin Garashanin paraqet një rast të veçantë. Me 1955 ai shkroi një artikull në periodikun e Prishtinës “Përparimi” në të cilin pohonte se shqiptarët janë pasardhës të drejpërdrejtë të ilirëve NA NDIQNI - SHPERNAJE NE PROFIL
.jpg)
