Papunësia në Shqipëri

Tema: Papunësia në Shqipëri

Nëntemat: 1.Ç’është papunësia? 

2.Format e papunësisë 

3.Pasojat të papunësisë

 4.Statistikë mbi papunësinë 

5.Konkluzionet e temës

 PAPUNESIA¢ Papunësia paraqet përqindjen e të papunësuarve nga tërë kapaciteti i fuqisë punëtore në një territor të caktuar brenda një vendi apo në tërë vendin. Pra, ky indikator ekonomik tregon nivelin e fuqisë punëtore të pashfrytëzuar në proceset ekonomike në një territor gjeografik.¢ Sipas klasifikimit të Bashkimit Evropian të papunësuar janë ata pjesëtarë të fuqisë punëtore të cilët nuk kanë pasur punë gjatë javës kur është bërë studimi, aktivisht kanë kërkuar punë gjatë asaj jave dhe janë të gatshëm të nisin një punë gjatë dy javëve të ardhshme.¢ Shkalla e papunësisë është një tregues i mirëqenies ekonomike në përgjithësi. Një shkallë e ulët është tregues i një ekonomie të fortë ku ata që kërkojnë punë mund ta gjejnë atë shpejt, ndërsa një shkallë e lartë mund të tregojë një ekonomi më të dobët. Nga ana tjetër, punëdhënësit mund të gjejnë më lehtë punonjës kur shkalla e papunësisë është e lartë.[1]Pra një ndër problemet shqetësuese në shoqërinë e sotme është papunësia.Përcaktimi pë nocionin papunësi mbështetet në përkufizimin e dhënë nga Organizata Ndërkombëtare e Punës(ONP,ang.ILO):"Të papunë konsiderohen të gjithë personat në moshë pune të bazuar në matjen e popullsisë ekonomikisht aktive,të cilët gjatë periudhës referuese plotësojnë kërkesat:- janë pa punë, të gatshëm për punë dhe kërkojnë punë."

PAPUNESIA(VAZHDIM)¢ Punësëia dhe Papunësia¢ Janë ndër konceptet më të rëndësishmemakroekonomike.¢ Punësëia paraqet atë pjesë të forcës punëtore e cila është e zënë me punë.¢Papunësia paraqet atë pjesë të forcës punëtore e cila nuk është e zënë me punë por kërkon punë në mënyrë aktive.¢ Papunësia matet me normën e papunësisë dhe shprehet si raport i të papunëve ndaj forcës punëtore në përqindje.¢ Puna, ne dallim ngaburimet e tjera te prodhimit,mund te konsiderohet si burimi me pak i zevendesueshem.Humbjetekonomike te shkaktuara nga papunesia vleresohen me te medha se humbjet e shkaktuara nga ineficienca e ndermarjeve.¢ Nga ana tjeter, papunesia shoqerohet edhe me kosto suplementare financiare qe qeveria i perdor per dhenie ndihme financiare te papuneve. Zvoglimi i te ardhurave personale si rezultat i humbjes se vendit te punes,perben nje nga kostot e dukshme te papunesise. Krahas kostove ekonomike, papunesia shoqerohet edhe me kostot e saj sociale, si zhvleresim i kapitalit njerezor (humbje te shkalles se arsimimit dhe aftesimit), ulje te dinjitetit personal dhe vetvleresimit,si edhe si rritje te mundeshme tekriminalitetit.

 FORMAT E PAPUNESISE¢Ne kete teme do te trajtojme te gjithe bashke problemin e papunesise. Sic dihet papunesia eshte problemi me i madh sot per sot.sepse po shikojme shume njerez papune . Do te trajtojme realitetin e papunesise. Papunesia shikohet ne gjithe boten sepse eshte e pamundur te punesohen te gjithe njerezit ne bote.¢ Kush jane format me te shquara te papunesise?¢ Forma e pare eshte : 1.Papunesia e detyruar ,dhe kjo perfshin te gjithe ato njerez qe kerkojne pune por me kete pune kerkojne edhe pagese te larte.¢Forma e dyte eshte: 2.Disa njerez japin dorheqje nga puna dhe kerkojne per nje pune me te mire,por kjo u kushton shume sepse per te gjetur punen tjeter u duhet te qendrojne pa pune nje kohe te shkurter ose te gjate.¢ Forma e trete eshte: 3.Mungesa e punishteve ose e firmave te ndryshme qe duhet te ushtrojne aktivitetet e tyre ne gjithe shqiperine dhe me kete rast shtohen rastet per pune .¢ Papunesia ndahet ne disa pjese: 1-Papunesi e qarte,dhe kjo do te thote qe nje numer i madh njerezish kerkojne per nje pune te pershtatshme dhe nuk gjejne. 2-Kurse pjesa e dyte eshte se shume njerez kerkojne pune por nuk jane te afte per ate pune qe kerkojne dhe kjo con ne mospranimin e tyre ne pune.

FORMA TE PAPUNËSISË(VAZHDIM)¢Punësëia e plotë:Duke u nisur nga fakti se papunësia është njëra ndër sëmundjet më të rënda makroekonomike dhe problem social mjaft serioz, atëherëobjektiv i shtetit është që ta mbaj atë në kufij të normales. Me fjalë të tjera punëzënia e plotë nënkupton atë gjendje të ekonomisë në të cilën, të gjithë ata tëcilët kërkojnë punë në mënyrë aktive janë të punësuar.¢ Papunësia e detyruar :këtu përkundër papunësisë vullnetare ku njerëzit nuk dëshirojnë të punojnë me pagën ekzistuese, te papunësia e detyruar njerëzit janë tëinteresuar të punojnë me pagën ekzistuese që mbizotëron në tregun e pun ës.Papunësia e detyrueshme është mjaft e theksuar në tregun Kosovar të punës. Këtëm und ta ilustrojmë me një shembull shumë të thjeshtë: në një konkurs i cili ofronmundësi punësimi për një ose dy persona, aplikojnë për tu punësuar 100 persona. Nëkëtë rast të gjithë ata persona që nuk kanë mundësi të pranohen janë të papunë tëdetyrueshëm, pasi që secili prej tyre me dëshirë do të punonte me pagën ekzistuese esidomos në kushtet e një papunësie mjaft të lartë.¢Papunësia e vullnetshme është ekonomikisht efiçiente. Pra ekonomia mund të punoj me efiçiencë të lartë pavarësisht nga fakti që ajo gjeneron numër të caktuar punëtorësh të papunë.¢(Efiçiencë do të thotë arritje e rezultateve cilesisht te larta, me perdorim minimal te burimeve e ne kohën me te vogël te mundeshme. Eficenca pra nenkupton qe te veprosh ne një mënyrë te tillë qe të mos keqperdoresh burimet.)

LLOJET E PAPUNËSISËPAPUNËSIA E FËRKIMIT (FRIKSIONALE)¢ Rezulton nga lëvizja e njerëzve prej një punë në tjetrën, prej një regjioni në tjetrin, etj. në kërkim të punës mëtë mirë.¢ Personat që kërkojnë punë kur diplomohen.¢ Gratë që kthehen në punë pas një tërheqje nga tregu i punës¢këta persona konsiderohen si të papunë vullnetarë.PAPUNËSIA STRUKTURORE¢ Paraqitet kur oferta dhe kërkesa për punë nuk përputhen¢Këto ndodhin në rast të ndryshimeve fundamentale në¢ ekonomi¢ P.sh. Ndryshimet gjatë tranzicionit (rënja e kërkesës për punë në industrnë e rëndë dhe rritja e kërkesës për punë në shërbime dhe industri të lehtë)¢Problemet shfaqen sidomos në rajonet ku ka pasur koncetrim të degëve të caktuara ekonomike¢Imobiliteti profesional (mungesa e gatishmërisë dhe vështërsitë për të braktisur profesionet e vjetra dhe përvetësimin e profesioneve të reja)¢ Imobiliteti gjeografik (mungesa e gatishmërisë dhe vështërsitë lidhur me largimin nga rajonet depresive për arsye sociale, ekonomike, etj.)¢Por, kjo lloj papunësie ndodh edhe për shkak se ekonomia zhvillohet (përparimi teknologjik)

LLOJET E PAPUNËSISË(VAZHDIM)PAPUNËSIA CIKLIKE¢ rezulton kur në përgjithësi kërkesa për punë është e ulët¢Kërkesa për punë është kërkesë e prejardhur¢ Kur bie kërkesa për produkte, bie edhe kërkesa për punë (recesioni)PAPUNËSIA SEZONALE¢ lidhet me karakterin stinor të prodhimit/shërbimeve:¢industria e ndërtimit, turizmit, shërbimet e ndryshme, etj.

SHKAQET E PAPUNËSISË¢Niveli i ulët i njohjes së parasë dhe abuzimi në kreditim: Nga një sondazh i bërë para disa muajsh rezultonte se shqiptarët 40% të të ardhurave i konsumonin për veset e tyre si duhan, alkool, kafe, etj.Ka pasur mjaft raste kur njerëzit kanë shitur edhe shtëpitë e tyre për të blerë makinë. Ajo qe e thellon edhe më shumë këtë problem është kreditimi abuzues. Kjo bën që paraja të shpenzohet në gjëra pa prodhueshmëri të cilat vetëm e ulin ekonominë.¢ Korrupsioni: Niveli ulët arsimor i studentëve në universitete është një faktor kryesor për korrupsion. Nga një sondazh i bërë disa kohë më parë tregon që 75% e studentëve në universitetet publike kanë paguar të paktën një herë për të kaluar një provim ose për të rritur notën.¢ Mungesa e theksuar e njohurive bazike të të bërit biznes dhe taksat e larta: Konsulenca e biznesit thuajse nuk ekziston fare. Nuk ekziston pothuajse asnjë zyrë informacioni se ku, sa dhe si një produkt, kulture apo mineral mund t mbillet, shitet, blihet apo nxirret.¢ Mungesa profesionale e punonjësve që pajtojnë njerëz në punë dhe paaftësia e punëkërkuesve: Kjo pikë vlen kryesisht për kompanitë e mëdha dhe përgjegjësinë kryesore mendoj se e kanë universitetet. Një student që përfundon Fakultetin e Shkencave Sociale teorikisht e di se çfarë kërkon një punëdhënës nga një punëkërkues, si: punësim afatgjatë, aftësi për të punuar mirë me të tjerët, etj, pra atij i atribuohet cilësia e punëdhënësit. Por problemi qëndron në faktin se kompani të ndryshme kanë aspirata, synime dhe objektiva të ndryshme, në këtë sens edhe performanca e tyre duhet të jetë në sinkronim me këto synime¢ Inovimi teknologjik që ka të bëjë me makineritë që përdor një firmë. Në qoftë se ajo përdor një teknologji e cila është e kohëve të fundit dhe i përshtatet tregut atëherë kjo firmë ka më shumë shanse për të ecur se sa një firmë e cila përdor teknologji të vjetëruar. Një kompani që përdor teknologji të vjetër dhe që nuk i ka rregulluar herë pas herë makineritë e saj, është destinuar të falimentojë.¢ Aftësia sipërmarrëse. Aftèsia sipèrmarrëse i referohet talentit të veçant që kanë disa njerëz për organizimin e burimeve të tjera ekonomike si puna, toka, kapitali në procesin e prodhimit të mallërave dhe shërbimve për kërkimin e mundësive të reja për biznes si dhe për zhvillimin e metodave të reja të prodhimit. I afte dhe i suksesshëm quhet ai sipermarrës i cili bën të mundur që kompania e tij të shkojë drejt suksesit dhe të arrijë fitime të mira që ajo të ecë përpara e të fuqizohet. Një sipërmarrës quhet i aftë në qoftë se për të njëjtën shumë parash të investuara arrin të fitojë më shumë se sa ka fituar herën e fundit duke investuar me po atë shumë. Sipërmarrësit e suksesshëm kanë aftësi për të: Identifikuar tregjet, siguruar koncepte të reja, nxitur mendimin kreativ, parë situatat në drejtim të nevojave të paplotësuara, arritur një vizion, krijuar një avantazh konkurues, etj.

9. PASOJAT E PAPUNËSIË¢1-Te ardhurat e uleta.¢2-Renia e nivelit te jeteses.¢3-Perhapja e varferise,dhe kjo dihet nga te gjithe ,sepse po nuk pate te ardhura domosdo do te perhapet varferia dhe kjo con ne shume deme dhe pasoja.¢ 4-Shtimi i personave qe mbeshteten ne qeveri dhe sigurimet shoqerore per arritjen e te ardhurave per te jetuar.¢ 5-Con ne mos ekuilibrimin e qeverise dhe shtetit.¢ 6-Con ne shtimin e shpenzimeve shteterore .¢ 7-Con ne rritjen e kerkeses se stydenteve neper fakultete te ndryshme,kjo eshte gje e mire ,porse fakuletteet nuk arrijne ti perballojne gjithe kete kerkese sepse do te jene te shume nga frika per mpune.¢ 8-pra ka shume ndikime shoqerore familjare dhe ndikon shume edhe ne sigurine e popullit. sic jane krimet e shumta per para,dhe ky eshte shkaku i papunesise.¢9-Dobesimi i fuqise blerese dhe rritja e konsumimeve mbi papunesinedhe varferine.¢10-Ndodhja e disashqetesimeve dhe tronditjeve morale dhe psikologjike ,dheqe mund te cojne edhe ne semundje trupore,si psh:ngritja e tencionit te gjakut,diabeti,semundjet e zemres ,dhimje koke e te tjera.

SHKALLA E PAPUNËSISË¢Shkalla e papunësisë është raporti midis numrit të të papunëve te regjistruar dhe numrit të popullsisë aktive (forcës së punës). Forca e punës përbën pjesën e popullatës e cila është në moshë pune dhe është në kërkim të vazhdueshëm për punë.¢ Krahasuar me vendet e rajonit Shqipëria paraqitet si më poshtë:¢ Bazuar në shkallën e papunësisë, Shqipëria renditet e pesta në rajon pas Maqedonisë (33%), Bosnje Hercegovinës (24%), Serbisë (17.4%) dhe Turqisë (14%). Ndërkohë pas Shqipërisë (13%) renditen: Mali i Zi (11%), Greqia (9.4%) dhe Kroacia (9.2%).¢ Duke bërë një analizë kohore, vihet re se vendi me uljen më drastike të shkallës së papunësisë gjatë dhjetëvjecarit të fundit është Mali i Zi, ndërsa vendi me rritjen më të madhe të papunësisë rezulton Turqia.¢Një shkallë e ulët e papunësisë e shtyn një ekonomi më pranë prodhimit potencial të mundshëm dhe rrit mirëqënien e popullatës.

. SHKALLA E PAPUNËSISË¢Niveli më i lartë i papunsisë (22.3%) është shënuar në vitin 1993 në vitet e para të pluralizmit politik, ndërsa niveli më i ulët në vitin 1996 (12.4%). Edhe pse shkalla e papunsisë ka qënë në ulje gjatë dhjetë viteve të fundit, ky nivel nuk e ka arritur ende atë të vitit 1996. Në vitin 2009, vihet re një rritje e shkallës së papunësisë me 0.6% krahasuar me vitin e mëparshëm. Sipas FMN, shkalla e papunësisë në Shqipëri në vitin 2010 vlerësohet të jetë rreth 12.5%.¢Në vitin 2009, nga totali i të papunëve të regjistruar 88.3% janë të papunë afatgjatë, 6.3% marrin pagesë papunësie, dhe pjesa tjetër prej 5.4% konsiderohen të papunë ciklikë.¢Gjithashtu vihet re një lidhje e drejtpërdrejtë midis nivelit të punësimit dhe arsimimit. Në vitin 2009, 53.6% e të papunëve të regjistruar kanë arsim 8-vjecar, 43.8% arsim të mesëm, dhe vetëm 2.6% arsim të lartë. Duhet patur parasysh se në të dhënat nuk përfshihen të dhëna për punët private të padeklaruara.

STATISTIKE MBI PAPUNËSINË¢Pjesa me e madhe e te papuneve jetojne ne qytet me 83.4%,ku dominojne qytete te shpendare keto ne te gjithe Shqiperine, ku vihet re nje tendence me e larte ne zonat malore.¢Rrethi i Elbasanit karakterizohet me nje barazi ne shifrat e papunesine ndermjet meshkuve dhe femrave te verber te afte per pune me 50 %.¢ Rritja e papunësisë në vendin tonë ndihet shume nga mungesa e reformave. Ekonomia shqiptare po vazhdon të shfaqë shenja dobësie për shkak të papunësisë. Është shumë e rëndësishme të ruhet kuadri makroekonomik, në veçanti mbajtja nën kontroll e nivelit të borxhit publik dhe ajo e deficitit për të kontrolluar rritjen e papunësisë në Shqipëri. Një nga dobësitë e brendëshme të ekonomisë shqiptare që pengon zhvillimin në të tëra fushat është papunësia e lartë, e cila kombinohet me mungesën e reformave strukturore, zbatueshmërinë e kontratave dhe mos respektimin e të drejtave të pronësisë, etj.

STATISTIKE PER PAPUNESINE¢TIRANË- Zyrtarisht në Shqipëri figurojnë rreth 144 mijë të pa punë në rang vendi, të cilët kanë paraqitur një kërkesë për punësim pranë zyrave të punës. “Jemi vendi me 13.3-13.4% papunësi me 142-143 mijë të regjistruar të papunë për periudhën 2011 dhe tre mujorin e parë të vitit të që jemi”,- deklaroi drejtori i Shërbimit Kombëtar të Punës Thoma Miço. E përkthyer në përqindje papunësia sipas Shërbimit Kombëtar të Punësimit nuk e kalon vlerën 13 .5 përqind, e megjithatë edhe kjo statistikë mund të mos jetë e saktë nëse i referohemi të papunëve në fshat që nuk figurojnë në listat e të papunëve pasi disponojnë tokë në pronësi. “Fshati në bazë të ligjit trajtohen si të vetëpunësuar. Është një koncept i vjetëruar. Këta pavarësisht se mund të mbeten të papunë, nuk figurojnë në listën e njerëzve të papunë sepse trajtohen si të vetëpunësuar. Duhet që nga vitit tjetër të bëhet një rregullim ligjor që ata trajtohen si gjithë të tjerët",- u shpreh Miço. Drejtori i Shërbimit Kombëtar të Punësimit Thoma Miço tregon se fluksi i emigranteve të kthyer si shkak i krizës në rajon për 3 mujorin e parë të vitit 2012 është 30 përqind, më i ulët krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë. „Fluksi i emigrantëve ka rënë rreth 30% shumica e tyre kanë ardhur me një projekt për biznes në Shqipëri, nuk rajtohen thjesht si të papunë”,-sqaroi Miço

 NORMA NATYRORE E PAPUNËSISË¢NNP është ajo normë e papunësisë në të cilën tregjet e punës dhe të të mirave janë në ekuilibër.Dy momente të rëndësishme duhet të vihen në dukje nëlidhje me NNP.¢ 1.Sëpari:NNP nuk është kurrë zero. Kjo donë të thotë që edhe në kushtet kur ekonomia punon në nivele punësë nie të lartë një numër i caktuar individëshnë moshë pune do të jenë të papunë, në formën e papunësisë së fërkimit ose strukturore.¢ 2.Së dyti:-NNP është e lidhur ngushtë me inflacionin, NNP përfaqëson nivelin më të ulët të papunësisë që mund të arrihet pa rrezikun e përshpejtimit të inflacionit të pritshëm.¢ Faktorët që kanë ndikuar në rritjen e NNP kohëve të fundit janë:¢1Ndryshimet e strukturës demografike të forcës punëtore. Kjo ndodhë për shkak tërritjes së moshave të reja, të e migrantëve etj., grupe sociale këto qëkarakterizohen nga një nivel i lartë papunësie.2Politikat humanitare të qeverisë, për shembull dhënia e sigurimeve për papunësinë, programet qeve ritare të transfertave, përcaktimi i nivelit të pagësminimum, etj., kanë quar në rritjen e NNP.3Është rritur papunësia strukturore, e cila është pjesë e papunësisë natyroreDuhet të theksojmë se NNP nuk është normë optimale e papunësisë. Një normëoptimale papunësie do të kërkonte që mirëqenia ekonomike të maksimizohej. Janë dyarsye për të theksuar se NNP është më e lartë se norma optimale e papunësisë.¢Së pari nëse prodhimi maksimalizohet në nivelin e NNP, atëherë ligji I Okunit nuk do të vepronte për norma më të ulëta papunësie. Por nërealitet e dimë se prodhimi vazhdon të rritët në qoftë se papunësia ulet poshtë nivelit të NNP.55¢ Së dyti papunësia krahas kostos ekonomike ka edhe kostot sociale. Pra nërast se një person nxjerrët nga puna bëhet rast social duke u bërë kështu barrë për qeverinë dhe sëmundje për ekonominë.Masat të cilat ndërmerren për ta reduktuar papunësinë në normën natyrore (NNP-in)? 1.Përmirësimi i shërbimit të tregut të punës në veçanti të informacionit2.Krijimi i vendeve të reja të punës nëpërmjet rritjes së shpenzimeve Qeveritare3.Programet e ndryshme Qeveritare si¢ janë sigurimet e papunësisë, caktimi i pagësminimum, etj. të hartohen në atë mënyrë që punëtoret të nxitën për të gjetur punë, etj

 PAMJE

KONKLUZIONE DHE REKOMANDIME¢Shumica e bizneseve në vendin tonë përdorin një teknologji të vjetër, kjo vjen nga të ardhurat që ata kanë ose nuk kanë deshirë që të përmirësojnë teknologjinë, ghjithashtu ne Shqiperi ka nje korrupsion të lartë për vendet e punes. Në ditët e sotme po futen shumë të paaftë në punë dhe po hiqen ata që janë të zotët për ate llojë pune.Kjo vjen për shkak se të paaftët përdorin lekun dhe mikun për të gjëtur punën, nga ana tjetër nga vëzhgimet del se shqiptarët rreth 40% të të ardhurave i harxhonin për vese.¢ Pjesa më e madhe e biznesmenëve shqiptarë i janë future rrugës së biznesit pa pasur nevojën e ndonjë diplome. Ata filluan të bënin biznes me ato pak dije që kishin dhe kjo ka qenë dhe është një pikë e dobët në bizneset e vendit tonë.¢ Nxitja e punësimit koordinuar me politikat e nxitjes së investimeve publike dhe private do përmirësonin gjendjen e nivelin e punësimit në Shqipëri.¢Masat kundër papunësisë:¢Politikat pasive të tregut të punës (beneficionet për të papunët)¢ Politikat aktive të tregut të punës (trajnimet, subvencionet, etj.)