Ndotja e ajrit

Ndotja e ajrit 

Ndotja e ajrit është ndryshimi që pëson ajri nga përbërje të tjera kimike, që zakonisht sjell dëme në mjedis.

• Ndotësit • Oksidet e squfurit (SOx) - veçanërisht dioksidi i squfurit, një përbërje kimike që prodhohet nga vullkanet, industri të ndryshme dhe nga djegia e lëndëve djegëse si nafta dhe qymyri. SO2 është gaz që merr

pjesë në formimin e shiut acid. • Oksidet e azotit (NOx) - veçanërisht dioksidi i azotit, prodhohet nga industria. NO2 është toksik dhe merr pjesë në formimin e shiut acid. • Monoksidi i karbonit (CO) - është një gaz pa ngjyrë, pa erë, jo- irritues, por shumë helmues. Prodhohet nga djegia jo e plotë e gazit natyror, drurit ose qymyrit. • Dioksidi i karbonit (CO2) - shkaktari më i madh i efektit serë, gjendet në atmosferë, nxirret nga djegia dhe është jetësor për shumë organizma. • Metalet toksikë, si plumbi (Pb), Bakri (Cu) dhe kadmiumi (Cd). • Klorofluorokarbon-ët (CFC-të) - të dëmshme për shtresën e ozonit, i prodhuar nga produkte që sot janë të ndaluara, si aerosolët.

Ndotja, karburantet jashtë kontrollit • Problem nuk është vetëm pluhuri i respirueshëm por edhe benzeni i cili gjatë viteve të fundit ka pësuar rritje të ndjeshme. • Cilësia e dobët e karburanteve që qarkullojnë në vend, dhe mungesa e kontrollit të makinave në pikat e koalidimit janë disa ndër shkaqet e ndotjes së ajrit. • Deputet gjatë prezantimit të ndryshimit që duhet të pësoje ligji mbi ajrin në Komisionin e Mjedisit, ka kërkuar që të forcohen kontrollet në tregun e karburaneteve por edhe tek pikat e koalidimit të makinave. • Instituti i Shëndetit Publik përmes matjeve të bëra gjatë këtyre viteve, ka treguar se ndotja e ajrit në kryeqytet është 3 deri në 4 herë më e lartë se nivelet e përcaktuara nga Bashkimi Europian. Problem nuk është vetëm pluhuri i respirueshëm por edhe benzeni i cili gjatë viteve të fundit ka pësuar rritje të ndjeshme.

• Statistikat dhe rreziqet • Organizata Botërore e Shëndetësisë deklaron se 2,4 milion persona vdesin çdo vit nga shkaqe të lidhura në mënyrë direkte me ndotjen e ajrit, 1,5 milion nga këto vdekje i atribuohet ndotjes së ajrit në vende të mbylluar, që zakonisht njihen si vendet me ajër të pastër. Gjatë një viti ka më tepër vdekje nga ndotja e ajrit se sa nga aksidentet automobilistike. 310.000 Evropianë vdesin çdo vit nga ndotja e ajrit. Agjencia e Mbrojtjes së Mjedisit në ShBA deklaron se nëse miratohen ndryshimet e propozuara nga vetë ajo në karburantet e makinave do të ketë 12.000 vdekje të parakohshme më pak, 15.000 infrakte më pak, 6.000 vizita në dhomën e emergjencave nga fëmijë ma astmë, 8.900 shtrime në spital për problem me frymëmarrjen ose aparatin frymëmarrës çdo vit. •

• Disa nga sëmundjet e lidhura me ajrin e ndotur janë : • Kanceri • Sëmundje zemre • Sëmundje mushkërie • Astma • Pneumonia dhe komplikacionet e saj • Bronkiti • Alergji të lidhura me frymëmarrjen • Dhimbje koke dhe migrenë

Ndotja e ujërave • Pjesë përbërëse e sipërfaqes së Tokës është edhe UJI. Pikërisht sasia e madhe e tij është arsyeja që na bën ta quajmë Tokën “ Planeti i kaltër”. Megjithatë, pjesa më e madhe e rezervave të ujit u përket oqeaneve dhe deteve dhe vetëm 0, 6% e sasisë së përgjithshmetë ujërave është e përshtatshme për t’u pirë.Megjithëse uji i deteve mbulon 71% të sipërfaqes së Tokës,kripësia e tij e bën të papërdorshëm për qëllime pirjeje, gatimi dhe ujitjeje.Ujërat e ëmbla janë vetëm 2 %e rezervave të përgjithshme ujore të globit. Prandaj vecanërisht kjo sasi duhet mbrojtur nga ndotja. • NUK MUND TË JETOJMË PA UJË . • Bota sot po përballet me krizën globale të ujit: Më shumë se 1 miliard njerëz nuk kanë ujë të pastër për të pirë. Më shumë se 2,5 miliard njerëz jetojnë në kushte sanitare të papranueshme nuk kanë rrjet kanalizimesh për ujërat e zeza dhe nuk kanë trajtim bashkëkohor të ujërave të zeza. Parashikimet tregojnë se rreth vitit 2025, 2/3 e popullsisë në tokë, do të vuajë nga pakësimi i ujit. Një njeri i rritur në kohët e sotme ka nevojë afërsisht për 80 litra në ditë. Rreth 25 000 njerëz vdesin cdo ditë si rezultat i përdorimit të ujit të pijshëm të ndotur, shumica e të cilëve janë fëmijë.Pra, uji është thelbi i jetës. •

• DERDHJA E NAFTËS NË DETE • Përveç ndotjes së ujit nga kemikate të ndryshme , ndotja më e madhe paraqitet të jetë nga derivatet e ndryshme të naftës ( lubrifikantët e makinave, dhe karburantet ) të cilat janë veçanërisht të rrezikshme. Derdhja e tyre drejtpërdrejt në rrjetin e kanalizimeve të ujërave të zeza është e patolerueshme pasi ajo duhet të bëhet veçanërisht në vende të caktuara ( auto – servise dhe stacione karburanti ) , ku bëhet edhe mbledhja, transportimi, dhe trajtimi i tyre sipas rregullave strikte.Në përmasa globale ndotësi më i madh i ujërave është nafta. Ajo mund të derdhet në ujëra detare me mjete transportuese të naftës në rast të avarive, ose duke shpërlarë mbeturinat e naftës nga rezervuarët e tankerëve.Nafta e derdhur në ujin e detit mjaft vështirë mund të zbërthehet me rrugë biologjike,bakteriale dhe fotokimike. Nafta shpërndahet në sipërfaqe të detërave, duke penguar shkëmbimin e gazrave në mes të ujit dhe atmosferës. Për të larguar naftën nga uji i detit dhe oqeaneve , anglezët përdorin sasi të mëdha të detergjentëve , gjë që ka keqësuaredhe më tepër situatën. Kurse francezët përdorin sasi të mëdha të shkumësit me të cilin e kanë pluhëruar cipën e naftës ( p.sh. në kanalin Lamansh ) . Grimcat e shkumësit e kanë absorbuar naftën dhe deri diku e kanë fundosur dhe e kanë izoluar atë.Si pasojë e ndotjes së ujërave pësojnë shumë organizma ujorë, crregullohet zinxhiri trofik për shkak të ngordhjes së organizmave ujorë dhe për shkak të akumulimit të materieve toksike në organizmat ujorë ( si: peshku ). Mandej këto materie toksike me anë të organizmave ujorë të cilët i konsumon njeriu arrijnë në organizimin e njeriut duke shkaktuar helmime.Edhe ujërat e lumenjve, deteve, liqeneve rrezikohen vazhdimisht nga ndotja si rezultat i mos trajtimit të ujërave të zeza ose ujërave urbane.Uji në oqeane është në lëvizje të vazhdueshme në saje të ngrohjes diellore, rrotullimit tëTokës dhe tërheqjes gravitacionale të Hënës dhe Diellit. Rrymat e oqeanit përziejnë ujin engrohtë të tropikut me ujin e ngrirë të deteve polarë. Përzierja e ujit të ngrohtë me atë të ftohtë është e rëndësishme për klimën e Tokës, për jetën e sistemeve ekologjike që mbështesin jetën e gjallë të oqeaneve dhe për familjet e peshqve që jetojnë aty.

• “Mbijetesa e çdo qenieje njerëzore varet nga mbajtja gjallë dhe pastër e oqeaneve dhe e deteve, që gjenden kudo në botë. Sot mbi det ngrihen platforma gjigande për nxjerrjen e naftës, gazit dhe mineraleve.Fatkeqsisht, oqeanet dhe detet sot janë kthyer në vende grumbullimi për mbeturinat e njerëzve, duke përfshirë ujërat e zeza, mbeturinat urbane dhe produkte të rrezikshmesi mbeturinat bërthamore duke ndikuar mbi mjedisin jetësor në dete. Rreziku i incidenteve që shkaktojnë ndotjet e mjedisit detar nga nafta ose lëndë të tjera të dëmshme është i madh. Ndërsa risqet janë të mëdha, kërkohet përcaktimi i një politike dhe strategji për reagimin ndaj rrjedhjeve të naftës ose të lëndëve të rrezikshme dhe helmuese në det.Përbërësit kryesorë të naftës janë hidrokarburet. Kryesisht ka arene, alkane, dhecikloalkane. Në naftë gjenden edhe komponome që përmbajnë oksigjen, azot, sulfur.Pikërisht komponimet e azotit dhe sulfurit i japin erë të pakëndshme naftës.Nafta e papërpunuar është lëng me ngjyrë kafe në të zezë, por edhe me ngjyrë të celët.Është më e lehtë se uji, dhe nuk tretet në të. Nuk ka pikë vlimi të caktuar. Vetitë fizike të naftës varen nga përbërja kimike e saj.Edhe shpenzimet për rregullimin e këtij problemi global , derdhjes së naftës në dete eoqeane janë të mëdha. Kompania britanike naftë – nxjerrëse “British Petroleum” kashpenzuar mëse 300 milionë dollarë gjatë tre ditëve për t’ iu përgjigjur derdhjeve të naftës në Gjirin e Meksikës.Kështu ekspertët e kësaj kompanie pohojnë se po shpenzojnë gati 100 milionë dollarë në ditë për të rikuperuar pastrimin e detit nga nafta.

• Kryesisht ka arene, alkane, dhecikloalkane. Në naftë gjenden edhe komponome që përmbajnë oksigjen, azot, sulfur.Pikërisht komponimet e azotit dhe sulfurit i japin erë të pakëndshme naftës.Nafta e papërpunuar është lëng me ngjyrë kafe në të zezë, por edhe me ngjyrë të celët.Është më e lehtë se uji, dhe nuk tretet në të. Nuk ka pikë vlimi të caktuar. Vetitë fizike të naftës varen nga përbërja kimike e saj.Edhe shpenzimet për rregullimin e këtij problemi global , derdhjes së naftës në dete eoqeane janë të mëdha. Kompania britanike naftë – nxjerrëse “British Petroleum” kashpenzuar mëse 300 milionë dollarë gjatë tre ditëve për t’ iu përgjigjur derdhjeve të naftës në Gjirin e Meksikës.Kështu ekspertët e kësaj kompanie pohojnë se po shpenzojnë gati 100 milionë dollarë në ditë për të rikuperuar pastrimin e detit nga nafta. Gjiganti i naftës deklaron se në këto shpenzime përfshihen operacionet për të ndalur derdhjen e naftës, për të pastruar zonat e prekura prej saj në det, si edhe për të mbuluar koston e dëmeve.Për këto të fundit, deri tani kanë arritur mëse 41 000 kërkesa. Thuhet se deri tani, janë paguar më se 128 milionë dollarë, por është ende shumë herët të përcaktohet sasia e shpenzimeve totale të shkaktuara nga ndotja e naftës. Një tjetër derdhje e naftës ka ndodhur në Australi, ku brenda tre ditësh ka krijuar një lumë të zi e të gjatë rreth 14 kilometra. Sipas punëtorëve, humbja nuk mund të bllokohe tpër dy muaj, ndërkohë që ambientalistët lëshojnë alarmin.Një tjtetër përzierje gazi me naftë të kondensuar ka rrjedhur në detin e Timorit,3600 metra në thellësi nganjë pus nëndetar.Të tilla havari po ndodhin dita ditës, dhe uji po ndotet në masa shumë të mëdha.Ndonëse tani kjo mund të duket thjesht ‘ndotje që nuk ndikon në ne’ , nuk është kështu.

• Edhe pse tani nuk mund t’ i vërejmë dëmet e shkaktuara nga veprimet tona, është shumë e sigurtë që e ardhmja do të na i vendosë në rrugë një ditë të gjitha këto. Përvec se të shpresojmë që kjo ditë të jetë sa më larg, ne duhet të punojmë për t’ i minimizuar dëmet e shkaktuara deri më sot, dhe të mos shkaktojmë më të tilla.Ekzistojnë masat adekuate për mbrojtjen e ujit nga ndotja.Kjo bëhet në disa mënyra: • • me eliminimin e shkaqeve të ndotjes së ujit, • • me zvogëlimin e sasisë së materieve ndotëse në ujë, • • me ndërmarjjen e masave të posacme të pastrimit, • • me montimin e instalimeve të vecanta për spastrimin e ujërave efluente, • • me ndalimin e plotë të shpërlarjes së mbeturinave të naftës nga tankerët. • • Gjithcka të mirë që mund ta bëjmë sot, le ta bëjmë për të mirën tonë dhe të gjeneratave qëdo të vijnë.Njeriu ndryshon ekosistemin,e me urbanizim dhe industrializim ndryshojnë kushtet fizike dhe kimike. Me këtë rast paraqiten rreziqet globale, si : hollimi i shtresëssë ozonit, ndryshimi i klimës dhe pakësimi i biodiversitetit.Prandaj, të kujtojmë thënien e natyralistit ZhakIv Kusto që thotë se : “ Dikur natyra e ka frikësuar njeriun, kurse sot njeriu e frikëson natyrën.”Kjo vlen edhe për ndotjen e deteve, oqeaneve, dhe për të gjitha llojet e ndotjeve të tjera