Asepsia dhe antisepsia. Autoklava. Larja e duarve.

Asepsia dhe antisepsia. Autoklava. Larja e duarve.

Asepsia

Eshte teresia e masave qe merren per parandalimin e infeksioneve ne organizem.

A-sepsis= gjendja e te mos paturit te agjenteve shkaktues te semundjeve.

Reduktimi ne maximum i kontaktit me pacientin dhe plagen e tij nga cdo objekt apo substance ne menyre qe te ulet nr i mikroorganizmave ne kontakt, eshte parimi baze i punes ne nje operacion kirurgjik.

Rreth viteve 1800 nga Semelvaisi u zhvillua koncepti i asepsise si rezultat i ritmeve te larta te etheve te lehonise.

Ka nje rregull kryesor : Cdo gje qe bie ne kontakt me plagen duhet te jete sterile.

Burimet e baktereve mund te jene ekzogjene ose endogjene.

Antisepsia

Kompleksiteti i masave qe synojne asgjesimin ose pakesimin e sasive se mikrobeve, duke penguar gjithashtu shumezimin dhe depertimin e tyre ne organizem me anen e metodave kimike, fizike, biologjike, mekanike.

Antisepsia Fizike

Krijimi i kushteve qe pengojne hyrjen dhe zhvillimin e mikroorganizmave, thithjen e toksinave tyre apo produkteve te devitalizuara, duke perdorur metoda fizike.

Nepermjet ketyre metodave synohet arritja e nje zbrazje te plote e te perhershme te lengjeve nga plaga, nga organet ose nga hapesirat ku ka grumbullime septike, pus, inde nekrotike, trupa te huaj.

Drenimi eshte nje metode shume  e perdorur ne kirurgji qe lidhet me perdorimin e mjeteve qe favorizojne daljen nga nje kavitet apo organ te lengjeve, sekrecioneve, gazeve. Ka tipe te ndryshme drenazhi qe ndryshojne per nga forma, permasat, materiali perberes .

Nje material shume i perdorur per drenim jane garzat; ato kane porozitet dhe kapilaritet te larte.

Funksionet e garzave:

1- izolojne plagen:

2- kapilariteti krijon mundesine e tharjes se hapsirave te plages duke penguar grumbullimin e lengjeve, gje qe do te favorizonte shumimin bakterial.

3- lagia e garzave me substance baktericide i jep mundesi ketyre substancave te lokalizohen per nje kohe te gjate ne hapsiren e plages.

4- poroziteti dhe kontakti fizik me indet e demtuara ndihmon hemostazen.

Kujdes:Garzat duhet nderruar shpesh ne menyre qe te pengojne shnderrimin e tyre ne nje mjedis te pershtatshem te shumimit mikrobial.

Tubat e drenimit zakonisht jane prej materialeve plastike ( silikon, teflon,PVC, polietilen – prania e tyre tolerohet nga indet e organizimit duke dhene pak ose aspak fenomene inflamatore)

Fortesia dhe fleksibiliteti ityre varet bga materiali perberes dhe trashesia. Diametri i tubave te drenazhit varion nga 2mm-2cm ne varesi te vendit ku perdoret.

Mund te kene nje kanal ose te kombinohen disa. Drenat zakonisht funksionojne mbi bazen e parimit te gravitetit dhe diferences se presioneve.

Permbajtja e drenuar mblidhet ne qese sterile.

 Nje tjeter metode e funksionimit te drenazhit eshte ajo aspirative, qe krijon ne ekstremitetin e jashtem te tubit nje presion negativ duke lehtesuar kalimin e materialit nga kaviteti i plages jashte saj ( perdoren kryesisht per kavitetin pleural)

Indikacionet e perdorimit te drenazhit

1-kur eshte konfirmuar prania e nje koleksioni per tu drenuar (absces)

2-kur mendohet se mund te formohet grumbullim qe duhet drenuar( gjak,limfe, bile, pus, material nekrotik)

3-kur evidentohet mundesia e hapjes se nje organi kavitar duke rrjedhur materialin e tij ne kavitet (anastomoza)

4-kur mendohet se eshte i nevojshem drenazhi per te kuptuar gjendjen e nje kaviteti pas trajtimit kirurgjikal dhe per te ndjekur mbarevajtjen e trajtimit.

5- drenim i organeve kavitare per te kontrolluar permbajtjen e tyre ,si dhe kur mendohet se eshte i nevojshem dekomprimimi i tyre (sonda nazogastrike)

Kujdes: Drenimi duhet te jete i kufizuar ne kohe, pasi mund te behet shkak per nderlikime si : infeksion i kavitetit te drenuar, shtypje mbi organe te ndryshme , vonese ne sherimin e plages.

Antisepsi mekanike

Lavazhi i plageve kirurgjikale postraumatike eshte nje metode tjeter per te eleminuar trupat e huaj, materialet e infektuara, grumbullimet serohemoragjike. Lavazhi behet me tretesira fiziologjike NaCl 0,9%.

Rendesi te madhe ka metoda e antisepsise mekanike qe nenkupton ekscizionin operator te buzeve, pareteve dhe fundit te plages se infektuar ( perpunim paresor i plages). Ne kete menyre hiqen indet e demtuara, te devitalizuara se bashku me bakteret.

Antisepsia kimike

Lende te ndryeshme qe kane aftesi te asgjesojne dhe te pengojne zhvillimin e mikrobeve ne mjedisin ku ato perdoren.

Perdoret edhe per pergatitjen e fushes operatore, duarve te kirurgut, materialeve qepese, instrumenteve qe do te jene ne kontakt me plagen.

 Preparatet me te perdorshme jane:

1-alkooli tretesire 70-96% /pergatitja e duarve te kirurgut dhe sterilizim te materialeve kirugjikale.

2-tretesira e jodit 3-5%--dezinfektim te lekures perreth plageve te infektuar ose perreth incizionit dhe lyerjen e fushes operatore.

3-betadina (jod +polividon)

4-uje i oksigjenuar (H2O2)

5-permaganat kaliuli (KMnO4)

6-solucione hipertonike.

Antisepsia biologjike

Antibiotiket,vaksinat, serumet specifike, transfuzionet e gjakut

Antibiotiket veprojne me ane te toksicitetit selektiv; toksik per mikroorganizmat dhe jo per qelizat e organizmit, ne ndryshim me ata kimike.

Spektri i veprimit i gjere    ( gram +/-)

                                     i mesem

                                     i ngushte (vetem ndaj nje grupi te caktuar)

Mekanizmi i veprimit : baktericid

                                            bakteriostatik

Antibiotiket ne pacientet kirurgjikale preferohen te jepen me rruge parenterale, sidomos ne fazen post operatore.

Perzgjedhja e antibiotikut- antibiograme, empirike.

Larja e duarve

Tre procese: pastrimi mekanik

                    dezinfektimi

                    tanizimi i lekures( mbyllja e poreve)

Rregulli  : sip volare-shpina e dores-hapsira mes gishtave-thonjte-pastaj dora e djathte-parakrahet-thonjte;

Metoda Spacokukocki

Solucion amoniaku 0,5% per 3min, 2here, alkool 96%

E thjeshte, efekt i mire baktericid

E vjeter tanime

Metoda Alfred

Larje me sapun e uje te ngrohte per 10 min,kompresa sterile, alkool, thonjte me jod.

Metoda Fyrbringer

Si me lart vecse alkool 70% dhe sublime 0.5%

Tani solucione te reja betadine, klorheksidine(efekt baktericid i mire dhe kohezgjatje e madhe)

Autoklava

Mjet per sterilizimin fizik te materialeve dhe instrumentave kirurgjikale

Me avull ne temperature 120*c per 30 min nen presionin 1,5 atm; ose 130*c per 5 min.

KONTROLLI I INFEKSIONIT NE PRAKTIKEN KIRURGJIKALE

Çeshtjet qe do te trajtohen:

A.Teknikat e sterilizimit te instrumentave :

B. Kujdesi per zonen e operimit ,  Desinfektimi operator , Pergatitja e stafit te kirurgjise 

C. Asepsia postoperatore

D.Organizmat ngjites patogen

1.Sterilizimi me nxehtesi 

          

Sterilizimi me avull  

3.Teknikat e desinfektimit te instrumentave 

 4. Desinfektuesit kimike Ruatja e sterilitetit 

5. Materialet njeperdorimshe

ILUSTRIM NE KABINET

Avantazhet e sterilizimit me autoklav

Autoklavi fuksionon me avull.Uji qe vendoset ne depoziten e tij zien ne temperature 100 ° dhe percjell nxehtesine me shpejt se ajri i thate. Avulli nen presion eshte me efikas dhe i denatyron proteinat e qelizave te gjalla. Avulli i krijuar nepermjet nje seri valvulash rrit temperaturen duke shkaktuar mbinxehien e avullit

Ndryshimi midis sterilizimit me ajer te thate dhe avull ne perdorimin e temperatures dhe kohes

Me ajer te thate                                                                         Me avull

120°                          6 ore                                                          120°                        36minuta

140°                         3 ore                                                           130°                         14 minuta

160°                        2 ore                                                            140°                          12 minuta

170°                        1 ore  

Avantazhet  e sterilizimit me avull

Efikasitet i larte

Shpejtesi

Lehtesi ne pune

Dis avantazhet

Heq shkelqimin instrumentave

Kosto e larte e autoklavit

Efektet anti mikrobiale

Me avull:

Denatyron proteinat e qeliza

 B. Kujdesi per zonen e operimit ;  Desinfektimi operator ;  Pergatitja e stafit te kirurgjise 

a.Larja e duarve dhe e kraheve 

b.Teknikat e pastrimit 

c.Teknikat e sterilizimit 

C. Asepsia postoperatore  

d.Trajtimi i plageve 

e.Trajtimi i dhimbjes 

D.ORGANIZMAT NGJITES PATOGENIKE

Bakteriet 

Organizmat virale 

Flora e traktit te siperm respirator

 Organizmat mykobakteriale 

Numri total i organizmave orale, mbahet nen kontroll nga kater mekanizmat e meposhtem:

(1) riperteritja e shpejte epiteliale nepermjet deskuamimit,

(2) faktoret imunologjike te mbartesit

(3) tretja nga fluksi salivar 

(4) konkurenca ndermjet organizmave orale 

Flora e lekures se regjionit maksilofacial.

 Lekura e regjionit maksilofacial ka shume pak organizma te perhershem ne floren e saj normale. Staphylococcus epidermidis dhe Corynobacterium diphtheriae jane speciet predominuese ne lekure

. Propionibacterium acnes gjendet ne pore dhe ne folikulat e flokeve. Shume individe e mbartin S.aureus, qe perhapet nga hunda ne lekuren e fytyres 

Lekura ka mjete per te parandaluar hyrjen e organizmave qe gjenden ne siperfaqen e saj. Shtresa siperfaqesore epiteliale e lekures eshte e perbere nga qeliza epiteliale te keratinizuara, te afta per t'i rezistuar traumave te lehta. Per me teper, qelizat epiteliale bashkohen me njera-tjetra me ane te lidhjeve te forta qe pengojne hyrjen e bakterieve.

Viruset jane te kudondodhur ne mjedis, por fatmiresisht vetem disa prej tyre perbejne rrezik serioz per pacientin dhe ekipin kirurgjikal. Organizmat virale qe shkaktojne infeksionet me te rrezikshme, jane viruset e hepatitit B dhe C dhe virusi i imunodeficiences humane (HIV). Keto viruse kane ndryshime ne ndjeshmerine ndaj inaktivizim-it, kur tentohet parandalimi i perhapjes se tyre. 

 Viruset hepatike A, B, C dhe D jane pergjegjes per shumicen e infeksioneve hepatike. 

Hepatiti A perhapet kryesisht me ane te kontaktit meujin  te kontaminuar nga fecet e in-divideve te infektuar. Hepatiti C mund te perhapet edhe nepermjet feceve, edhe me ane te gjakut te kontaminuar. Hepatiti B dhe D perhapen me ane te kontaktit me cdo sekrecion human,sidomos gjaku 

Fatmiresisht, mjetet qe inaktivizojne virusin perfshijne: desinfektantet qe permbajne element halogjeni (p.sh., jod-ofor, hipoklorit), formaldehidet, gazet e oksideve te etilen-it, te gjitha llojet e sterilizimit me nxehtesi dhe rrezatim. Keto metoda mund te perdoren per te minimizuar perhapjen e hepatitit nga nje pacient tek tjetri. 

 Per shkak te pamundesise se ketij virusi per te jetuar jashte organizmit , HIV-i (shkaktari i sindromes se imunodeficiences humane te fituar AIDS), vepron njelloj si agjentet e tjere te semundjeve seksualisht te transmetueshme. Transfer-imi i vironeve nga nje individ tek tjetri realizohet nga kontaminimi i drejtperdrejte me gjakun ose sekrecionet e infektuara ne siperfaqen e nje plage mukozale ose epite¬liale  HIV-i e humbet aftes-ine e tij infektuese ne thatesire.

Shume pak njerez mbartes te HIV-it, e sekretojne vi-rusin ne sasi shume te vogla ne saliven e tyre. Nuk ka te dhena epidemiologjike qe te vertetojne mundesine e in-fektimit me HIV, vetem nepermjet salives. Gjaku i pa¬cienteve qe jane HIV-pozitive, permban perqendrime te vogla te pjesezave infektuese (106 pjeseza per mililiter, e krahasuar me 10'3 pjeseza/mL tek pacientet me HIV

Keta organizma jane te ndjeshem ndaj nxehtesise, oksideve te etilenit dhe rrezatimit; prandaj per te parandaluar perhapjen e tyre nga njeri pacient tek tjetri, te gjitha instrumentat dhe materialet qe riperdoren duhet te ster-ilizohen me nxehtesi ose me gaz te oksidit te etilenit. Kur eshte e nevojshme, pacientet me TBC te patrajtu¬ar, duhet ta shtyjne operacionin kirurgjikal, derisa te mjekohen me medikamentet perkatese te TBC-se